Generatieve AI wordt onzichtbaar
In het voorbije jaar ging het al overal en altijd over (Chat)GPT en andere Large Language Models (LLM’s) die onthutsend bruikbare informatie en afbeeldingen (DALL-E, Midjourney) produceren. Google, Microsoft en OpenAI houden de leiding in generatieve AI, maar verwacht ook van Apple aankondigingen over nieuwe en betere kunstmatig intelligente software gericht op consumenten.
In 2023 hebben bedrijven en softwaremakers massaal geëxperimenteerd met de mogelijkheden van generatieve AI. Dit jaar wordt het jaar van de nuttige zakelijke toepassingen. Daarbij is er volgens consultancyclub Capgemini een trend richting kleinere modellen naast de befaamde LLM’s. Die kleinere AI’s hebben minder energieverbruik – relevant als je je carbon footprint wilt beperken – en worden getraind op beperkte verwerkingsmogelijkheden. Ze draaien desnoods in eigen huis bij hun gebruikers.
Tot zover het rechtstreekse gebruik van AI door – nog steeds een kleine minderheid van – bedrijven. Tegelijkertijd is AI in 2024 alomtegenwoordig zonder dat dat zichtbaar is. Denk aan alle softwareaanbieders en dienstverleners die betere producten en diensten beloven dankzij AI. Dat deden ze in 2023 heel nadrukkelijk en vooral om marketingredenen, dit jaar spreekt AI vanzelf en draait het onzichtbaar onder de kap. Welkom in de wereld van ambient AI.
Lees ook: Met deze gids over artificial intelligence kun je meepraten met collega’s
Mixed Reality breekt door dankzij Apple’s Vision Pro
Klopt, augmented reality, virtual reality en als je ze door elkaar klutst mixed reality zijn al langer een grote toekomstbelofte. De slimme brillen van Meta, Google en Microsoft werden nooit echt breed opgepikt. Maar de Vision Pro, de videobril van Apple die vanaf 2 februari te koop is, kan het gebruik van VR/AR-headsets een flinke push geven, denken techwatchers.
Hét Apple-product van 2024 kost met zijn prijskaartje van 3.499 dollar wel flink wat, maar de ‘spatial computer’ is met zijn VR- en AR-kunsten een echte stap voorwaarts. Bovendien is Apple een meester in marketing: als de moloch van Tim Cook zich ontfermt over een slimme bril die je in een virtuele wereld onderdompelt, met een besturingssysteem waarin je met handgebaren snel je weg vindt, weten we zeker dat het een musthave wordt voor velen.
Intussen moeten Meta, Google en Samsung wel met antwoorden komen. En zodra dat tot meer en goedkopere versies leidt, stimuleren die de bredere acceptatie van schermen voor je gezicht. Net zolang tot een headset of AR-bril even onmisbaar wordt als een smartphone? Wij moesten hard lachen toen Steve Jobs heel arrogant de eerste iPhone lanceerde als ‘internet in your pocket’: we sluiten sindsdien niets meer uit.
Analistenbureau Canalys verwacht alvast dat de Vision Pro over vijf jaar meer dan twintig miljoen gebruikers heeft, wat neerkomt op een omzet van 70 miljard dollar voor Apple.
Quantum: geen quantumsprongen
De quantumcomputer komt elk jaar stappen dichter bij het stadium waarin hij echt toepassingen vindt buiten het lab. De race om dat levensvatbare systeem waarin zoveel mogelijk qubits ons verlossen van het rekenen met siliciumchips vol nullen en eentjes loopt vooral tussen grote spelers als IBM, Google, Microsoft, Honeywell en grootmachten als China. IBM beloofde onlangs een ‘disruptieve sprong‘ in zijn quantumprogramma.
Verwacht in 2024 een shift van ruwe rekenkracht met zoveel mogelijk qubits naar systemen die betrouwbaarder rekenen en de eerste computers die bewijzen dat ze praktische toepassingen aankunnen. Bijvoorbeeld ongelofelijk veel sneller logistieke puzzels oplossen of medicijnonderzoek versnellen. Quantumcomputers zullen zich in 2024 ook bewijzen in de cybersecurity: ze kunnen straks informatie vele malen beter versleutelen dan conventionele computers die met bits werken. Dat wordt belangrijk zodra ook de partijen die codes kraken over quantumrekenkracht beschikken.
Die rekenkracht is er al niet morgen, maar komt misschien wel via de cloud breder beschikbaar: quantum computing as a service zorgt ervoor dat iedereen die ervoor betaalt, straks toegang krijgt tot de magische quantumcomputer. Maar pas op: de quantum-pc is er nog lang niet – als die er ooit al komt.
Betere, betaalbare en duurzamere batterijen
Verwacht in 2024 ook nieuwe doorbraken in de ontwikkeling van batterijtechnologie. Betere prestaties bij lagere kosten én een milieu- en mensvriendelijkere productie: de wensenlijst van zowel bedrijven als overheden houdt vele startups en scaleups van de straat. Want hun nieuwe batterijen zijn hard nodig. Niet alleen voor elektrische auto’s, de energietransitie schreeuwt ook om (lokale) opslag van energie en de elektrificatie van de bouwplaats.
Lithium-ionbatterijen blijven de norm, maar daarbinnen gaan de LFP-varianten (lithium-ijzerfosfaat) volgend jaar door met hun opmars als alternatief voor de gangbare NMC (nikkelmangaankobalt)-versies. Veelbelovend zijn ook de silicium-anodes die in Nederland bijvoorbeeld LeydenJar en E-Magy ontwikkelen, als het gaat om een hogere dichtheid bij een lagere prijs. Die hebben nog wel even te gaan tot ze de markt bereiken.
Lees ook: Van LeydenJar tot Elestor en E-magy: Nederlandse batterij-startups kunnen wereldtop worden
Maar in de ontwikkeling van alternatieven zonder kobalt en lithium worden ook kapitalen gepompt. Verwacht dus aankondigingen rond natrium-ion (Na-ion) batterijen waarin natrium de plaats inneemt van lithium, of solidstate-versies, waarin de vloeibare geleider in de accu is vervangen door een (keramische) vaste stof). Het Amerikaanse Quantumscape toont misschien al in 2024 samen met een autofabrikant een rijdende proof of concept met solidstatebatterijen.
Space tech: we gaan terug naar de maan
Het is bijna een déjà vu, maar terwijl SpaceX en anderen onderweg zijn naar Mars staat 2024 op een aantal plekken in het teken van een maanlanding. Het nieuwe ruimtetijdperk is anders dan voorheen ook het terrein van startups en grote bedrijven, die de innovatie een flinke push moeten geven om terug te keren naar de maan.
De plannen zijn groots, toch kende ‘maanjaar 2024’ een valse start. Dat begon met Astrobotic Technology, dat maandag 8 januari zijn Peregrine-maanlander op een raket de hemel in zag schieten. Dat ging niet helemaal goed. Het voertuig verloor kort na de lancering brandstof, waardoor een maanlanding onmogelijk is.
Astrobotic moest het eerste commerciële bedrijf worden dat de maan aandoet, overigens wel in opdracht van de Nasa. Eind dit jaar volgt een nieuwe kans, als het bedrijf een grotere lander naar de maan wil sturen. Die moet daar op de zuidpool op zoek gaan naar sporen van water.
De tweede domper kwam van Nasa zelf. De maanmissies, die eind dit jaar zouden beginnen, zijn met bijna een jaar uitgesteld. De Artemis II-missie staat nu gepland voor september 2025. Daarbij vliegen vier astronauten naar de maan en terug zonder te landen. Een jaar later moeten mensen daadwerkelijk weer voet zetten op de maan. Dat gebeurde voor het laatst in 1972.
De Viper-missie van Nasa gaat dit jaar wel door. Eind 2024 moet een golfkarretje rijden op de zuidpool van de maan, op zoek naar water en koolstofdioxide.
Het Japanse ispace wil zijn Resilience ook op de maan laten landen om er een minuscuul rijdend robotje uit te laden. In 2023 crashte zijn voorganger nog door een navigatiefout.
China heeft dit jaar lanceringen gepland van een satelliet die in een baan om de maan gaat cirkelen en een robot die monsters neemt van het oppervlak. Uiteindelijk wil ook China een basis op de maan vestigen: het ILRS, ofwel International Lunar Research Station. En tot slot maakt Zuid-Korea ook aanstalten: autogigant Hyundai werkt aan een maankarretje dat ergens in 2027 richting maan gaat.
Duurzame technologie: kooldioxide slurpen
AI, accutechnologie, virtualisering: uiteindelijk kan alle innovatie hierboven worden ingezet voor de grootste maatschappelijke uitdaging van 2024 en ver daarna: het verduurzamen van onze economie. Het zorgt dat we minder vervuilend doen wat we al doen, maar brengt ook nieuwe oplossingen als CO2-afvang en hernieuwbare energie. In 2023 ging maar liefst 27 procent van de Europese investeringen die venturecapitalbedrijven deden naar dergelijke clean tech.
In nieuwe methoden om CO2 af te vangen en te verwerken of op te slaan (Carbon Capture, Utilisation and Storage, oftwel CCUS) wordt in 2024 ook flink geïnvesteerd, op weg naar techniek die op grote schaal werkt. In IJsland begint Mammoth, een fabriek van Climeworks, met het opzuigen van 36.000 ton CO2 per jaar uit de buitenlucht volgens het principe van direct air capture (DAC).
Om CO2 beter en goedkoper af te vangen, ook aan de bron, gaat de ontwikkeling van geavanceerde oplosmiddelen door die minder energie nodig hebben om hun werk te doen. Hollands glorie is in dit verband Carbyon, dat onlangs een nieuw materiaal aankondigde dat sneller CO2 bindt, waardoor de kosten van afvang drastisch omlaag gaan.
