Zelf is Frank van der Stappen het meest onder de indruk van wat de nieuwste Amerikaanse robots allemaal kunnen. ‘Ze pakken pakketjes in en gebruiken daarbij machine learning. Op basis van puntenwolken bepalen ze hoe ze een product moeten vastpakken en hoe ze dat vervolgens moeten inpakken’, zegt de hoogleraar Robotics and Automation. ‘Vroeger konden ze iets pluizigs of iets van zacht plastic niet grijpen. Dat knepen ze al snel kapot. Maar nu kan zo’n robot zelf razendsnel bepalen wát het is dat hij moet vastpakken en welke grijper hij dan nodig heeft. Het werkt echt als een tierelier.’
Of ze al in gebruik zijn bij webgigant Amazon weet Van der Stappen niet. Amazon heeft volgens eigen zeggen 200.000 robots in zijn distributiecentra staan en heeft een eigen robot-ontwikkelcentrum. Zover is het in de Nederlandse logistiek nog niet, maar ook hier rukt de robot op. Online supermarkt Picnic bijvoorbeeld heeft zelf een hightech-distributiecentrum ontworpen, waar robots vanaf eind dit jaar de boodschappen uit de voorraad halen en in kratjes doen. Van der Stappen, die verbonden is aan het University College Roosevelt en aan de Universiteit Utrecht, noemt het een logische ontwikkeling. Om de internationale concurrentie aan te kunnen en de gevolgen van de vergrijzing op te vangen, verschijnt de robot in steeds meer sectoren.
Meer robots besteld
In 2019, blijkt uit het World Robotics Industrial Robots-rapport, groeide het aantal robots dat in ons land geïnstalleerd werd met 8 procent. Vorig jaar kwam de klad er door de corona-uitbraak even in. Maar naarmate de maanden vorderden nam de vraag naar robots weer snel toe. Verwacht wordt dat het aantal bestellingen in 2021 opnieuw flink zal stijgen.
Twee jaar geleden waren er wereldwijd 2,7 miljoen robots aan het werk. Alleen in fabrieken. De robots in andere sectoren zitten daar nog niet bij. Vooral de landbouw is een bedrijfstak waar het aantal robots hard groeit. Behalve de melkrobot – veertig jaar geleden al in Nederland geïntroduceerd – kennen we daar nu bijvoorbeeld de asperge-steekrobot, de tractorrobot, de zaairobot, de wiedrobot, robots die al vliegend bepalen of het tijd is om bestrijdingsmiddelen te gebruiken of te oogsten, robots die appels plukken en robots die insecten vangen in de kas.
Van der Stappen begrijpt wel waarom de robotisering in de agrarische sector zo’n vlucht neemt. ‘De landbouw is voor ons land heel belangrijk. Maar we hebben weinig grond en de internationale concurrentie is moordend. Wij moeten het dus heel erg van onze efficiëntie hebben. Dan ligt investeren in robotisering voor de hand.’
Kleinschalige projecten
Ook buiten de landbouw is de robot met een opmars bezig. ‘Er gebeurt in Nederland heel veel op het terrein van de robotica, maar het is vaak nog kleinschalig’, zegt Van der Stappen. ‘Het terrein is ongelooflijk breed, ik kan het amper bijhouden.’ Wie gaat googelen komt ‘sociale robots’, operatie-robots, lasrobots in de metaalsector en glazenwasrobots tegen.
Verder spelen robots een belangrijke rol binnen de distributie, de automotive industrie en in het transport. In de Rotterdamse haven bijvoorbeeld rijden verschillende onbemande voertuigen rond. ‘Wel langs standaard paden hoor. Het is een volkomen gestructureerde omgeving, heel wat anders dan het gewone wegverkeer.’
Desinfectierobots zijn sinds Covid ineens heel erg hot
Nog betrekkelijk nieuw zijn robots die de lucht en de vloeren in gebouwen schoon maken. Van der Stappen: ‘Desinfectierobots zijn sinds Covid ineens heel erg hot. Ik weet bijvoorbeeld dat het ziekenhuis in Terneuzen er mee aan het testen is.’ Later stuurt hij een persbericht, waarin te lezen valt dat ook Rijnstaete in Arnhem en Isala Zwolle meedoen aan de proef. Die moet bepalen of de robot, die oppervlakken schoonmaakt met behulp van ultraviolet licht, zijn werk goed doet. De EU subsidieert het onderzoek, het Deense UVD levert de robots.
Drone of robot?
Wanneer wordt een apparaat een robot? Is een drone die je met een joystick bedient een robot? Frank van der Stappen vindt van niet. Hij zegt dat je pas van een robot kunt spreken als die zich autonoom gedraagt. ‘Zo’n tractor die zonder bestuurder baantjes trekt door het land, is dat eigenlijk wel een robot? Daar is in de wetenschap wel discussie over’, zegt hij.
Als je een stofzuigrobot bovenaan de trap zet, kukelt hij al zuigend zo naar beneden
‘Dat geldt trouwens ook voor de grasmaairobot die mensen tegenwoordig kopen. Of de stofzuigerrobot. Want hoe autonoom is die eigenlijk? Als je die laatste bovenaan de trap zet, en je zet daar geen barrière voor, kukelt hij al zuigend zo naar beneden.’ Eenzelfde discussie speelt rond chatrobots. ‘Ik vind dat robots op het randje’, zegt hij. ‘Want die leren niet, daarom zijn hun antwoorden vaak zo teleurstellend. Ze zijn geprogrammeerd op een aantal standaardvragen.’
Anders ligt dat bij Google Home en Alexa, de domotica die steeds meer consumenten thuis hebben geïnstalleerd. ‘Ik vind dat die het best goed doen’, zegt Van der Stappen. ‘Die leren snel bij. Natuurlijk maken ze fouten, maar die vind ik vaak juist weer erg vermakelijk.’
Robotmakers
Doen we als Nederland een beetje mee als het gaat om robots maken? Echt hele grote spelers kent ons land volgens de hoogleraar niet. ‘De grote jongens op roboticagebied zitten vooral in Japan en Amerika. Kleiner, maar Europees, zijn het Zweeds-Zwitserse ABB Robotics en het Duitse Kuka.’ Nog kleiner is het Nederlandse Lely uit Maassluis. Het noemt zichzelf met zijn melkrobots trots de grootste Nederlandse robotmaker.
Het is een claim die moeilijk te checken valt. Op robotblog.nl kom je nog veel meer robotproducenten van eigen bodem tegen. Exact Dynamics bijvoorbeeld, het bedrijf dat robotarmen maakt voor mensen met een ernstige handicap aan hun bovenlichaam. Of Robot Security Systems dat een bewakingsrobot heeft ontwikkeld, die nu in de datacentra van KPN surveillances doet.
In de serie ‘De robots komen’ kijken we hoe ver Nederlandse bedrijven zijn met robotisering. Alle verhalen vind je hier.
Ronduit schattig was zorgrobot Lea die vanuit de TU Delft werd ontwikkeld samen met de Haagse startup Robot Care Systems. Lea moest ouderen helpen langer zelfstandig thuis te wonen, door alledaagse handelingen van hen over te nemen. Lea heeft het alleen niet gered. Nadat de eerste 75 zorgrobots gemaakt waren, bleef vervolgfinanciering om op grotere schaal te kunnen gaan produceren uit. Robot Care Systems ging in 2019 failliet.
De twee initiatiefnemers, hoogleraar Pieter Jonker van de TU Delft en Maja Rudinac die een promotieplek in het robotica-instituut van de universiteit heeft, werken intussen aan mogelijke opvolgers voor Lea. Een daarvan is een robot die binnen enkele minuten kan zien of mensen symptomen van corona vertonen. Maar het idee dat ze Lea ooit nog nieuw leven kunnen inblazen, hebben ze nog niet opgegeven.
Griezelig
Lea mocht dan nog zo aandoenlijk zijn, veel mensen vinden de opmars van allerlei robots angstaanjagend. Het zou honderdduizenden mensen hun baan kunnen kosten, om nog maar niet te spreken van robots die ‘de macht overnemen’ en ‘oncontroleerbaar’ zijn. Van der Stappen noemt die vrees onterecht. ‘Het is maar de vraag of de robotisering überhaupt banen kost. Natuurlijk, bij Amazon in die inpakcentra, werken straks veel minder mensen. Maar die robots moeten ook onderhouden worden. Er is af en toe een storing, er komen bij andere bedrijven juist banen bij.’
Uiteindelijk zijn wij het die bepalen wat een robot kan en doet
Analysebedrijf Oxford Economics kwam twee jaar geleden tot een soortgelijke conclusie. Het bedrijf becijferde dat robots tegen 2030 wereldwijd twintig miljoen banen zullen hebben verdrongen. Vooral mensen met een relatief lage opleiding zijn het slachtoffer van robotisering, omdat werk waar veel herhaling in zit gemakkelijker door robots kan worden overgenomen. Tegelijkertijd ontstaan er in andere sectoren juist extra banen die hoogwaardiger zijn. De voortschrijdende robotisering zorgt, zo voorspellen de Britse analisten, voor meer onderhouds- en ontwikkelfuncties en ook voor een hogere economische groei.
Hoe bang moeten we zijn voor robots die een eigen leven gaan leiden? De ervaringen met AI zijn wat dat betreft tot nu toe niet alleen maar positief. Van der Stappen is er optimistisch over: ‘Uiteindelijk zijn wij het die bepalen wat een robot kan en doet. Wat is er tegen een robothond die explosieven uit de weg ruimt? Triester zou het zijn als een robotsysteem autonoom kan besluiten om een raket af te schieten. We moeten er natuurlijk wel voor zorgen dat er altijd iemand is die beslist of er op die knop wordt gedrukt.’
