De succesvolle supermarktketen Deen besloot in 2021 zichzelf op te heffen. Het bedrijf hikte aan tegen de digitale transformatie die nodig was om toonaangevend te blijven. De meeste ondernemingen gaan de uitdaging wél aan, of door zelf een startup te beginnen of er één in te lijven.
Wil je het in eigen hand houden? Begin dan met een verkennende ‘incubatorfase’. In deze periode trek je als organisatie tijd uit voor de voorbereiding van een interne startup. Daarvoor stel je ruimte, kapitaal, ervaring en kennis en toegang tot netwerken beschikbaar.
Met het minimum aan mensen, middelen en processen wordt daarna toegewerkt naar een zogeheten minimum viable product. Dit is een product of dienst met net genoeg kenmerken om van waarde te zijn voor vroeg aansluitende klanten.
Zie het als een startpunt: vroege klanten koppelen hun ervaringen terug en dat levert input voor verdere productontwikkeling. Voer dan meteen ook de flexibele agile-werkmethode in, zodat je je nieuwe product of dienst gaandeweg kunt aanpassen.
The winner takes all
Het alternatief is de overname van een startup. Voorbeelden genoeg waarbij dat goed gaat, aldus Anita Lieverdink. Zij is ‘orchestrator of innovation’ bij TNO en voorzitter van de werkgroep Startups and Scaleups van de Nederlandse Artificial Intelligence (AI) Coalitie.
‘Een corporate haalt met een startup een innovatief breekijzer in huis dat de digitale transformatie enorm kan stroomlijnen. De startup profiteert op zijn beurt van een functionerend ecosysteem, toegang tot de markt en misschien ook wel de datasets die nodig zijn om te versnellen.’
In het kort
- Een interne startup begint met een verkennende incubatorfase
- De agile-werkmethode verschaft wendbaarheid
- Wil je een startup overnemen, zorg voor een scherp plan voor implementatie en integratie
- Voor de soms lastige financiering van zo’n overname zijn slimme oplossingen
Met een product dat echt onderscheidend is, ligt de hele wereld voor je open, volgens Lieverdink. ‘The winner takes all. Mijn advies is om talenten uit de hele wereld binnen te halen en Engels als voertaal in te voeren.’
Met zo’n overname ben je er als gevestigd bedrijf nog niet, waarschuwt Roën Blom van adviesbureau Deloitte. Hij leidt het team dat Nederlandse fusies en overnames begeleidt in de sectoren technologie, media en telecom. ‘Alleen geld uittrekken voor een overname is echt niet genoeg.’
Voor een succesvol vervolg moet het volgens Blom duidelijk zijn wat precies het doel is van de overname. Ook moet je voor ogen hebben hoe je de ingelijfde technologie gaat implementeren en integreren in de rest van de organisatie.
Een voorbeeld van een bedrijf dat dit de afgelopen jaren voorbeeldig heeft gedaan is uitgever Wolters Kluwer, zo vindt Blom. Dat maakte met tal van kleine overnames een totale omwenteling van traditionele naar volledig digitale uitgeverij. ‘Het bedrijf heeft daar tien jaar lang heel hard en met een sterke interne focus aan gewerkt.’
Met een startup haal je een innovatief breekijzer in huis dat de digitale transformatie enorm kan stroomlijnen
Niet alleen integratie is belangrijk, ook moet je (een deel van) de mensen die meekomen met de ingelijfde startup zien te behouden. Verschillen in cultuur en achtergrond kunnen daarbij in de weg zitten. Blom: ‘Zeker startups hangen vaak sterk aan één of twee mensen. Gaan zij weg, dan is het bedrijf meteen al minder waard.’
Slimme financiering
Niet alle startups zullen in zijn voor een overname, maar zij willen misschien wel samenwerken. Lieverdink raadt startups vaak aan voor een partnership te kiezen. ‘Partneren vergroot de slagingskans, zonder dat de founder concessies hoeft te doen aan idealen en ambities van het eerste uur.’ Ook de gevestigde onderneming heeft baat bij behoud van die eigenheid.
Om zulke samenwerkingen op gang te brengen, organiseert de NL AI Coalitie internationale matchmakingsessies en handelsmissies. Een mooie stap is het onlangs gelanceerde European AI Startup Landscape, dat veelbelovende startups op het gebied van AI in kaart brengt. ‘Deze selectie kan corporates en investeerders helpen in contact te komen met passende AI-startups’, aldus Lieverdink.
MT/Sprout peilt in het DX300-onderzoek de stand van de digitale transformatie in Nederland. We beantwoorden twee vragen: welke bedrijven en organisaties lopen voorop in de digitale transformatie? En: welke dienstverleners maken dit mogelijk?Dit zijn de leaders en enablers in digitale transformatie
Voordeel van samenwerking is dat de financiering geen struikelblok vormt. Want dat wil bij een overname nogal eens het geval zijn, zegt M&A-adviseur Blom. Vooral echte startups die zich nog niet bewezen hebben, zijn lastig te financieren. Traditionele banken zijn er volgens Blom niet erg happig op en ook private-equitypartijen willen eerst resultaten zien, zij stappen hooguit in scaleups.
Biedt venture capital misschien uitkomst? ‘Dat wordt ingewikkeld. Venture capitalists zullen altijd zeggenschap willen houden over de startups waarin zij investeren. Dan heb je de handen niet vrij.’
Een overname van een scaleup is kansrijker, zegt Blom. Of je moet als bedrijf eigen kapitaal beschikbaar hebben voor kleine overnames. Een slim alternatief is er voor bedrijven die zelf beperkt gefinancierd zijn, wat in de mkb-hoek nogal eens voorkomt. Blom: ‘De bank is vaak wel bereid het bestaande bedrijf te financieren. Het geld dat vrijkomt, kun je dan in een overname steken.’
Wanneer overnemen, wanneer zelf doen?
Hebben we de capaciteit en expertise in huis? Dat is de laatste paar jaar de doorslaggevende factor als een onderneming voor de keuze staat om zelf een product te ontwikkelen óf een ander bedrijf over te nemen. Dat constateert expert Roën Blom van Deloitte.
Overname
Bij een radicale verandering van het businessmodel zal dat volgens hem meestal niet zo zijn. Dan is een overname vrijwel onvermijdelijk. Liefst kiezen bedrijven vervolgens voor startups die werkende technologie en klanten kunnen laten zien en daarmee wat minder riskant zijn.
Vaak zijn deze overnameprooien al als scaleup te kwalificeren. ‘Dat zien aandeelhouders en financiers ook liever’, aldus Blom. Mooie voorbeelden vindt hij de overname van online retailer Bol.com door Ahold, Unilever dat de abonnementservice voor scheermesjes Dollar Shave Club inlijfde en RTL dat met Videoland een online platform voor video on demand binnenhaalde.
Interne startup
Voor een interne startup is het vinden van de juiste mensen niet de enige handicap. Blom: ‘Als deze activiteit aan de zijlijn van de verdere bedrijfsvoering staat, is de vraag: wanneer trek je die naar de kern van de onderneming? Vaak krijgt het initiatief niet de aandacht van het volledige management en is het maar afwachten of er meer mee gaat gebeuren.’
Toch kan dit soms de beste keuze zijn, vindt Blom. Wanneer je als wat kleiner bedrijf simpelweg de middelen ontbeert voor een overname, valt het te proberen. ‘Dan word je met je nieuwe dienst of product misschien geen marktleider, maar kan het bedrijf er toch iets aan hebben.’
Dat werkt vooral als je digitale plannen niet te ver afstaan van de bestaande business. Blom kent genoeg succesvolle voorbeelden, zoals Ahold dat zelf bezorgservice Appie opzette en TomTom dat Telematics ontwikkelde, een app voor wagenparkbeheer.
Wat ook nog kan: je láten overnemen door een scaleup, zelfs als die kleiner is dan jouw organisatie. Zie het Amerikaanse Amazon dat de traditionele supermarktketen Whole Foods inlijfde. In Nederland is deze vorm nog nieuw, zegt Blom. ‘Het is de omgekeerde wereld, maar het kan wel een oplossing zijn. Scaleups komen makkelijker aan overnamekapitaal via private equity, venture capital of innovatiefondsen als Invest-NL of InvestEU.’ [LS]
