Wie is de oprichter van Fokker?
Van dwarse, verwende, rijke kinderen, wat moet daar nu van terechtkomen. In het geval van Anthony Fokker pakte het goed uit. De vliegtuigbouwer werd in de jaren twintig een van de populairste Nederlandse publieke figuren.Dat was niet omdat hij braaf in de schoolbanken was blijven zitten. Het Haarlemse lyceum schopte hem er uit, waarna hij van zijn vader voor een monteuropleiding naar Duitsland mocht.
Daar kwam hij met de luchtvaart in aanraking. Die sector stond nog aan het begin, vliegtuigen waren niet veel meer dan een soort doe-het-zelfbouwdozen. Veel piloten sleutelden zelf aan hun vliegtuigen. Zo kwam het dat Anthony, nadat hij in Duitsland had leren vliegen, zelf aan het knutselen sloeg.
Daar bleek hij talent voor te hebben. In 1911 keerde hij terug naar Haarlem om er met zijn eerste ontwerp De Spin (zie foto) een testvlucht te maken. De familie was onder de indruk en stopte een flinke slok familiekapitaal toe. Daarmee richtte hij in Johannisthal (in de buurt van Berlijn) zijn eigen vliegtuigfabriek op. Hij was toen pas 22.
Hoe veranderde zijn product de markt?
Ook in de tijd van Fokker stak het erg nauw met welk regime je zaken deed. In Europa lagen grote machthebbers met elkaar op een militaire ramkoers. Daar wist Fokker, uit het neutrale Nederland, slim tussen te laveren. Keizer Wilhelm II kon nog wel een paar goede gevechtsvliegtuigen gebruiken. Fokker wist met zijn zogeheten Fokker Eindecker en diens opvolgers, de Dr.I Dreidecker en de Fokker D.VII, zich tot een soort militaire hofleverancier te ontwikkelen.
Fokker wist als eerste in Duitsland een techniek toe te passen waarbij de mitrailleur door de propeller heen kon schieten. Hij zou nog jaren overhoop liggen met de eigenlijke uitvinder van de propellertechniek, die na jaren van vergeefse juridische strijd berooid achterbleef.
Fokker wist ook goed wat pr inhield. Zo wist hij Manfred von Richthofen als zijn launching customer te strikken. Dit was een Duitse gevechtspiloot met popsterstatus. Vergelijkbare publicitaire trucjes wist hij later, toen Fokker inmiddels in Nederland een doorstart had gemaakt en zich ook op de verkeersluchtvaart was gaan richten, uit te voeren.
Noem het slim zakendoen, noem het botte corrupte, Fokker zou in het huidige post-Enron-tijdperk het zwaar gehad hebben. De ondernemer was een meester in het manipuleren en soms omkopen van politici. Zo kreeg hij het voor elkaar dat KLM, tegen diens zin in, verplicht zijn vliegtuigen moest afnemen.
Hoe staat Fokker er nu voor?
De onderneming is in 1996 failliet verklaard. Een piepklein deel van het bedrijf is tegenwoordig onderdeel van Stork Aerospace. Sommige historici zeggen dat het verval van het bedrijf al onder Anthony Fokker is ingezet. Zijn eigenzinnige en avontuurlijke inslag sloeg op een bepaald moment door in een te groot geloof in zijn gelijk.
Toen Fokker eenmaal marktleider was, verstarde hij. Hij hield vast aan oude successen. Hij ging er prat op dat hij boeken over de nieuwe technologische ontwikkelingen, zoals de opkomst van straalmotoren, uit het raam gooide.
Na de Tweede Wereldoorlog – hij stierf in 1949 op 49-jarige leeftijd – kwam Fokker steeds verder achterop te liggen in de sector, zat het bedrijf met een verouderde toestellen en slaagden concurrenten erin om in te spelen op het tijdperk van massavervoer in de lucht.
