Drie dingen die je ook leest in dit verhaal:
- Waarom Koolen geen medeoprichter van Uber werd
- Waar hij op let voordat hij instapt in een nieuw bedrijf
- Hoe hij een druk bestaan ook fysiek volhoudt
Kees Koolen (54) staat met Skoon-ceo Peter Paul van Voorst tot Voorst onder een afdakje als we hem in hartje Amsterdam ontmoeten. Het miezert en hij draagt een dikke muts. Op initiatief van dochter Anne, neemt Koolen een handvol media en de bestuurders van zijn participaties mee op pad om de praktische toepassingen van zijn investeringen in levende lijve te zien.
Skoon zal later die dag de eerste drijvende superbatterij presenteren, maar eerst krijgen we een kijkje in de controlekamer van Rederij Kooij. De oudste exploitant van rondvaartboten in Amsterdam is hard op weg de vloot van 27 schepen om te bouwen van diesel naar elektrisch. Het bedrijf moet wel, in 2025 zijn fossiele brandstoffen op het water niet meer welkom van de gemeente.
Ombouwen kost tussen de één en twee ton – een nieuwe boot loopt tegen de miljoen. Om de schepen elektrisch aan te sturen werken ze met lithium-batterijen van Super B, een bedrijf uit de stal van Koolen. Trots laat de techneut zien hoe de stokoude vloot – de oudste boot is afkomstig uit 1922 – nu geruisloos door de grachten van Amsterdam vaart. 
Aan boord neemt Koolen alle tijd om zijn ideeën over ondernemen, investeren en de toekomst van energie te delen. “Ik geef helemaal niks om geld. Tot mijn veertigste leefde ik continu op het randje van faillissement.”
We zijn op pad met een achttal ondernemers en directies. Hoe vind je de juiste bedrijven om in te investeren?
“Ik kan mijn dagen vullen met alle businessplannen en kopjes koffie-verzoeken die ik in mijn mailbox ontvang. Alle bedrijven waar ik uiteindelijk in investeer heb ik tot dusver zelf gevonden. Dit doe ik samen met een team die net als ik op zoek zijn naar onontdekte parels.”
“We hebben als Koolen Industries een duidelijk geloof en visie dat cleantech de toekomst is, alle investeringen die wij doen moeten daaraan voldoen. Echter ben ik de afgelopen twee jaar gaan denken waar het energievraagstuk in de toekomst naartoe gaat en waar de kansen liggen. Daarover heb ik een rapport geschreven, dat ik nu aan het bijschaven ben. Dat rapport is enkel voor intern gebruik en dient als leidraad voor toekomstige investeringen.”
“Zo zien we nu dat een tweetal belangrijke technologieën nog missen in ons portfolio. Daar zijn we nu actief mee bezig om juist in die bedrijven te participeren. Met drie a vier partijen zijn we inmiddels heel concreet, daar komt sowieso één deal uit.”
Wat voor technologieën zijn dat?
“Bijvoorbeeld fuel cell-technologie en transformatoren die van zonne-energie ammoniak kunnen maken. Ammoniak is gelijkwaardig aan waterstof en is geschikt om energie over grote afstanden te vervoeren.”
“Bedrijven waarin ik investeer moeten niet alleen losstaand opereren, maar onderling synergievoordelen opleveren. Zo draait de drijvende superbatterij op het platform van Skoon, zitten er accu’s in van Super B en gebruiken we de software van Smartgrid voor het dashboard. Het helpt als er een overkoepelende investeerder achter zit. Dit kan individuele kortetermijndoelstellingen afwegen tegen het langetermijnbelang van de groep.”
Schoon gaat overduidelijk het winnen van traditioneel
“De toekomst laat zich niet zo moeilijk voorspellen heb ik gemerkt. Schoon gaat overduidelijk het winnen van traditioneel. Daar zijn wij nu op aan het voorsorteren.”
Waar let je op bij een investering? Waar moeten bedrijven aan voldoen?
“Allereerst kijk ik of het team in orde is. Dat toets ik aan of ze deskundig zijn, enthousiast over wat ze doen en of het normale mensen zijn. Kun je er gezellig mee buurten? Dat is belangrijk voor een relatie op lange termijn. Op korte termijn wint immers het beste idee, maar op lange termijn is toch het team die het succes van een bedrijf bepaalt.”
Hoe toets je die drie factoren?
“Praten, heel veel praten. Voordat ik participeer wil ik de ondernemers en als het even kan het team erachter goed leren kennen. Dat betekent zomaar dat ik vooraf bepaalde vergaderingen wil bijwonen. Het liefst in een periode dat niet alles even soepel verloopt, dan zie je hoe mensen met tegenslag omgaan.”
“De grootste vijand van een investeerder is toch wel fomo: fear of missing out. Het gevoel dat je een investering niet mag missen. Je weet dat je ervoor moet waken, maar soms trap je er toch in. Je kunt er de klok op gelijk zetten dat dergelijke investeringen uiteindelijk mislukken.”
Is die persoonlijke benadering van investeren waterdicht?
“Nee, ik investeer deels op gevoel en heb daarin heel veel fouten gemaakt. Ik kan er boeken over volschrijven – maar dat is niet zo netjes naar de personen in kwestie. Wat ik wel heb gemerkt dat er een groot verschil zit in veel ondernemers pre-investering en diezelfde ondernemer post-investering.”
Waar zit hem dat in?
Je kan het moment vaak terugvinden dat ondernemers gaan denken dat ze alles weten
“Je kan het moment vaak terugvinden dat ondernemers gaan denken dat ze alles weten. Dat ze niet meer luisteren naar ideeën en feedback van derden. Ze sluiten zich af voor nieuwe inzichten. Gedragen zich anders. Ik weet van mijzelf heel goed dat ik niet de waarheid in pacht heb. Sterker nog: ik kan helemaal niks alleen.”
Hoe belangrijk is het verdienmodel achter de bedrijven?
“Het verdienmodel is vanaf dag één belangrijk. Dat betekent niet dat bedrijven winst hoeven te maken. Sommige bedrijven doen dat wel al, maar daarbij houden we rekening dat dit in de toekomst kan veranderen als ze flink willen gaan groeien. Groeien kost nu eenmaal geld. Als je echter nog geen verdienmodel hebt gevonden heb je geen bestaansrecht. Dan kan ik er wel geld in stoppen, maar is de kans op vervolgrondes nihil en daarmee de kans van slagen.”
Hoe behoud je grip op de (toekomstige) verdienmodellen?
“In mijn directe omgeving vind je alleen maar financiële mensen. Ik toets regelmatig bij ze of mijn soms vergaande ideeën wel haalbaar zijn. Zelf ben ik ook een sterke financial, ik baseer alles op cijfers.”
Lees ook: Kees Koolen: ‘Als je cijfers niet kloppen, is álles waar’
Frustreert het je dat andere grote fondsen (nog) te weinig oog hebben voor cleantech? Neem een Softbank die je goed kent uit je Uber-tijd, die kijkt liever naar WeWork-achtige bedrijven…
“Helemaal niet. Ik vind het wel mooi. Hetzelfde gebeurde in de begindagen van het internet, niemand wilde investeren, net als nu. Ik investeer zelf graag in opkomende technologieën. Ik ben er graag vroeg bij.”
Er komt dit jaar zeker nog 10, 20, tot 30 miljoen bij
“Inmiddels heb ik 60 miljoen van mijn eigen geld geïnvesteerd in een tiental participaties. Daar komt dit jaar zeker nog 10, 20, tot 30 miljoen bij. Dat is tegelijk ook het maximum aan risico dat ik wil lopen. Er moeten dus wel op den duur externe investeerders bij. Mede daarom heb ik een nieuwe CFO aangenomen die hiervoor beursgangen en grote transacties, ook in de energie sector, heeft begeleid. Die kan de brug slaan tussen onze visie en de financiële wereld.”
Kees Koolen in een – nu elektrische – rondvaartboot van Rederij Kooij | Foto: Remy Ludo Gieling
Ben je specifiek op zoek naar bedrijven waar je meerderheidsaandeelhouder kunt worden?
“Nee, ons aandelenpercentage varieert van 5 tot 100 procent. Dat zijn wel uitzonderingen. Het liefst neem ik een kwart tot dertig procent. Ik begin graag klein en zodra iets werkt, koop ik bij. Ik probeer mislukkingen te beperken door klein te investeren en grote winsten te pakken.”
Je bent in die gedachtegang meer angel investor dan een vc?
Ik ben meer een co-founder dan een investeerder
“Klopt, maar tegelijkertijd ben ik meer een co-founder dan een investeerder. Ik werk actief mee in de bedrijven en help met het management en de businesscase.”
Hoe ben je zelf aan het vermogen gekomen om te starten met investeren?
“Ik heb veel geluk gehad. Ik werkte voor een bedrijf in de Fiberoptics dat verkocht werd. Door die verkoop vergaarde ik een beetje kapitaal. Ik zag vroeg dat het internet heel groot zou worden, maar het was moeilijk te voorspellen welke bedrijven hiervan zouden profiteren. We hebben toen in een groot scala aan bedrijven geïnvesteerd.”
“De meeste investeringen zijn mislukt, maar één werd werd heel groot, dat was Booking.com. Als ik Booking niet had meegemaakt, was ik nu geen investeerder. Wel een kleintje, maar niet met zulk vermogen om grote bewegingen in gang te zetten.”
“Ook heb ik vijftien jaar bij diverse bedrijven gratis gewerkt in ruil voor aandelen. Ik gaf advies en ondersteuning op het gebied management, business development of hielp bij het ontwikkelen van proposities. Dat kunnen mensen vandaag de dag nog steeds doen. Als je immers geen kapitaal achter je hebt, is het heel lastig om vermogen op te bouwen. Het is in loondienst vrijwel onmogelijk om een kapitaal te verdienen.”
Klinkt als een druk bestaan. Hoe houd je dat vol?
Ik leef behoorlijk ongezond
“Ik slaap heel weinig. Jarenlang heb ik maar twee uur per nacht hoeven slapen. Nu is dat iets meer, drie uur of vijf uur als ik heel moe ben. Ik leef behoorlijk ongezond, want ik eet doorgaans iedere avond in restaurants. Daarentegen sport ik wel heel veel. Het liefst mountainbike ik in de bossen rondom mijn huis. Zelfs als ik net uit het buitenland kom en het tegen middernacht is, spring ik zo op de fiets om met verlichting drie uur door het bos te rijden. Even mijn hoofd leegmaken, ook in de winter.”
Na Booking.com ben je commissaris bij Uber geworden, hoe is die relatie van de grond gekomen?
“Uber had 9 medewerkers toen co-founder Travis Kalanick vroeg of ik COO wilde worden. Ik zou het zo gedaan hebben, als de belastingwetgeving niet in de weg lag. Doordat ik zou moeten emigreren naar San Francisco, zou ik direct vermogensbelasting moeten betalen bij mijn vertrek uit Nederland. En nog een keer inkomstenbelasting 1 jaar later in de USA over mijn vermogen dat ik reeds had. Al mijn vermogen zat echter in aandelen. Dan zou ik over fictief vermogen in Nederland én Amerika worden afgerekend. Ik zou twee keer failliet zijn geweest. Daarom ben ik op afstand adviseur geworden.”
Wat heb je van die periode geleerd?
Europeanen doen er alles aan om hun geld niet te verliezen
“Europeanen doen er alles aan om hun geld niet te verliezen. Europese investeerders bedenken eerst alle redenen die er zijn wat er kan mislukken voor een investering en investeren dan heel conservatief. Amerikanen nemen dat risico mee in de investering: ze denken ook na over de risico’s en besluiten dan dat er voldoende funding moet zijn om die problemen te tackelen.”
“Kijk naar Booking.com, het is het grootste Europese techbedrijf van de afgelopen 25 jaar. Toch is de de waardering heel bescheiden als je het vergelijkt met de Amerikaanse techgiganten. Dat is vreemd.”
Wat is momenteel de grootste uitdaging op het gebied van energie?
“De grootste uitdaging waar we tegenaan lopen zit hem in het transport en opslag van energie. Voornamelijk op grote afstanden. Ik geloof dat zon het gaat winnen van windenergie qua rendement. Windenergie is te duur.”
“Alleen hebben we in Nederland en Europa te weinig zonuren. Dus is er transport nodig van plekken met veel zonuren naar plekken met weinig zonuren. Batterijen zijn echter ongeschikt voor transport op lange afstand. Ammoniak is naar mijn idee op dit moment het beste alternatief. Transport van olie en gas wordt binnen enkele jaren vervangen door transport van energie.”
Is er een filantropisch oogpunt? Iets terugdoen voor de wereld?
Ik heb een persoonlijk belang bij een schonere planeet
“Ik ben niet zo geïnteresseerd in mijzelf. Ik heb geen groot ego, al vind ik het gaaf wanneer projecten lukken of dat Booking.com zo groot is geworden. Ik heb wel een persoonlijk belang bij een schonere planeet. Ik ben verschrikkelijk allergisch voor fijnstof. Ik ben vaak ziek en krijg al snel koorts als ik in een zwaar vervuilde stad rondloop. Met de innovaties hoop ik een schonere lucht te creëren.”
Tot slot: je rijdt ieder jaar in de Dakar-rally. Won een keer het wereldkampioenschap op een zelfgemaakte quad. Die machines rijden op diesel, wanneer ga je ‘m elektrisch uitrijden?
“Het initiële plan was volgend jaar, dat bleek te optimistisch. Nu hopen we 2022. In de quad lukt het sowieso niet. Ik heb gekeken naar een vrachtwagen, maar die zou 35.000 kilo aan batterijen nodig hebben. Er is wel een Dakar auto met 2 Tesla-batterijen, maar die komt slechts 60 kilometer ver. Onhaalbaar.”
“De oplossing zit hem in energieopslag middels ammoniak. Een vrachtwagen kan een ammoniaktank uit zonne-energie meenemen en met een fuel cell de motor aandrijven. We gaan hiermee testen, maar eerst willen we met deze technologie in de toekomst weer grote evenementen zoals Lowlands van stroom voorzien. Daarna is het mijn beurt.”
“Als we dit kunnen realiseren hebben we een grote stap voorwaarts gemaakt in schone energie voor grote industriële toepassingen, transport, landbouw, de bouw en stroomvoorziening in afgelegen gebieden.”
