Amerikaans onderzoek suggereert dat ondernemers meer last hebben van mentale gezondheidsproblemen dan werknemers. Dat maakt nieuwsgierig, en daarom sprak MT/Sprout met Josette Dijkhuizen, zelf ondernemer en afgelopen mei benoemd als hoogleraar aan Tilburg University en gepromoveerd op onderzoek naar stress, geluk en welbevinden van ondernemers in Nederland.
Hoe zit dat met het geestelijk welzijn van Nederlandse ondernemers?
‘Uit mijn onderzoek kwam naar voren dat de stressbeleving van ondernemers groter is dan die van mensen loondienst. Dat betekent dat ondernemers meer moeite hebben met het loslaten van het werk, het aanbrengen van een balans tussen werk en privé en fysiek en mentaal herstel na het werk. We zien dat de grote bevlogenheid van ondernemers ze helpt om met stress te dealen. Maar dat betekent wel dat zodra de bevlogenheid minder wordt, de stress meer de overhand krijgt en ondernemers klachten krijgen.’
En als u zegt ondernemers, dan bedoelt u…
‘Iedereen die werkt voor eigen rekening en risico en is ingeschreven bij de KvK. Zzp’ers dus ook.’
Wat veroorzaakt die stress bij ondernemers?
‘Onder meer een hoge werkdruk, maar die ervaren mensen in loondienst ook. Wat exclusief speelt bij ondernemers is de sterke identificatie met het bedrijf. Ondernemers zijn vaak het bedrijf. Ze hebben het gevoel dat ze altijd beschikbaar en bereikbaar moeten zijn. Ook spelen onzekerheid, risico en grote verantwoordelijkheid een grote rol.’
‘Daarnaast voelen ondernemers zich vaak alleen. Zzp’ers zijn ervan overtuigd dat ze alles zelf moeten doen. Ondernemers met personeel zitten met vraagstukken rondom personeel en investeringen, die ze ook niet zomaar met iedereen kunnen bespreken. En als ze meedoen aan intervisiegroepen, delen ze alleen vraagstukken over het bedrijf. Geen persoonlijke kwesties.’
Waarom die geslotenheid over persoonlijke problemen?
‘Aan de ene kant komt dat doordat de focus van ondernemers op het bedrijf ligt, niet op zichzelf. Ze draven maar door. Zo zie je vaak dat er wel allerlei vitaliteits- en ontwikkelprogramma’s voor de medewerkers worden opgetuigd, maar aan zichzelf komen ondernemers vaak niet toe. Dat is eigenlijk best gek, want ondernemen is topsport. Een topsporter heeft een fysieke coach en een mental coach en dat vinden we heel normaal. Sterker nog, daar is hij of zij juist heel trots op. Maar een ondernemer die naar een coach gaat? Daar wordt toch medelijdend naar gekeken. Vaak is het al vijf over twaalf als ondernemers bij onze ondernemerscoaches komen.’
Waar komt die schaamte vandaan?
‘Het beeld van ondernemerschap is masculien. En masculiniteit heeft te maken met status en competitie. Winnen. Naar een coach gaan, geeft voor veel ondernemers het beeld dat het dan niet goed met je gaat. Wat natuurlijk volledig onterecht is.’
Een masculien beeld. Is dat echt nog zo, anno 2022?
‘Als ik mensen vraag naar hun rolmodel, komen ze standaard met een witte man van vijftig plus met een groot bedrijf op de proppen. Een beetje een cowboy, het verkoperstype. Zo wordt ondernemerschap ook geprofileerd in de media, op podia, panels en televisie – al is dit gelukkig wel aan het veranderen.’
‘Ik ben vaak de enige vrouw op bijeenkomsten over ondernemerschap. Ook op universiteiten is ondernemerschap een mannengebied. Even geleden was ik bij de prijsuitreiking voor de beste vrouwelijke ondernemer van België. “En nu een video van onze sponsoren”, zeiden ze. Wat denk je? Allemaal mannen! En ze hadden het niet eens in de gaten. Het zit nog zo ingebakken.’
Ondernemers trekken dus vaak te laat aan de bel. Wanneer ben je nog op tijd? Bij welke ‘red flags’ moet je denken: hé, dit gaat niet goed?
‘Dat is voor iedereen anders, maar slaapgebrek is bijvoorbeeld een red flag. Meer gaan roken en drinken. Narrig worden, snel geïrriteerd raken. Mentaal dingen niet meer op een rijtje kunnen krijgen. En we hebben allemaal in ons lijf wel eens iets waarvan je weet: dat moet je niet negeren.’
Wat moet je doen als je zo’n red flag herkent?
‘Bewustwording is stap één. Veel ondernemers met stressklachten zeggen: “Maar ik vind mijn werk heel leuk.” Dat kan best, maar als je honderd uur in de week draait, gaat er ergens iets niet goed. Je moet ’s nachts wel kunnen slapen en de druk van de ketel kunnen halen.’
Hoe dan?
‘Kijk naar wat energie weg slurpt en minimaliseer dat. Zoek naar energiegevers om daar tegenover te zetten. Dat kan heel simpel zijn. Elke dag een halfuur het bos in. Bloemen op je bureau zetten. Sporten, mediteren, knuffelen met je kinderen. Doe wat voor jou werkt.’
En verder?
‘Zorg voor voldoende mensen om je heen met wie je vraagstukken kan delen. Zowel je successen als je moeilijkheden. Het liefst ook mensen die met jou durven te reflecteren. Dat ze zeggen: “Wat zie je er moe uit.” Het is een beetje preken voor eigen parochie, maar een coach kan die reflectie op zowel zakelijk als privégebied verzorgen.’
‘Natuurlijk moet je ook gewoon goed eten, goed bewegen en goed slapen. Zo kan ik er nog wel tien opnoemen. Maar één feit blijft overeind: als ondernemer moet je er zelf tijd en ruimte voor maken. Niemand anders gaat het voor je doen.’
