Netcongestie: vertrager of versneller van de energietransitie?

Hoe groot is het probleem van netcongestie nou eigenlijk?

Martijn Bevers: ‘We zien de kaart met daarop de gebieden waar netcongestie een probleem is steeds roder kleuren. Bestaande bedrijven kunnen niet groeien en de nieuwbouw van woonwijken loopt vertraging op, omdat het elektriciteitsnet niet over voldoende capaciteit beschikt. Een nieuwe aansluiting? Sluit maar aan in de wachtrij. Onze klanten zetten voorlopig geen nieuwe productielijnen op. Nieuwbouwwoningen kunnen niet worden aangesloten op het elektriciteitsnet. Vastgoedbedrijven verhuren hun leegstaande verdiepingen niet, omdat ze de elektriciteitscapaciteit ervoor niet kunnen verzwaren. Bij Vattenfall zien we dit terug in alle sectoren, niet alleen in de industrie of het vastgoed, maar ook in de agrarische sector en transport en opslag.’

Dat klinkt niet al te best.

Bevers: ‘Het zet wel enigszins een rem op de energietransitie. Bedrijven die bijvoorbeeld zonnepanelen hebben geplaatst, kunnen nu geen elektriciteit terugleveren. Om de bedrijfsvoering te verduurzamen gaan bedrijven  van het gas af. Elektrificatie is dan een veelgekozen oplossing. Je schaft een e-boiler aan en koopt windenergie in. Maar als er geen ruimte is op het elektriciteitsnet dan wordt het wel uitdagend, ja.’

Wat kan je doen als je te maken krijgt met netcongestie?

Bevers: ‘Met onze klanten gaan we in gesprek om te kijken hoe ze efficiënter achter de meter kunnen opereren. Daarmee bedoel ik dat je zo efficiënt mogelijk moet omgaan met je elektriciteit. Bijvoorbeeld door ’s avonds, als er minder vraag naar elektriciteit is, de machines laten draaien, en niet tijdens piekuren overdag. Of de opgewekte zonne-energie zo efficiënt mogelijk inzetten in je eigen proces. En daar je elektrische auto’s mee laden of de ‘overtollige’ elektriciteit opslaan in een batterij. Slimmer omgaan met je contractcapaciteit, waardoor er weer ruimte op het net kan komen. We proberen zoveel mogelijk daarin mee te denken met onze klanten.’

Hebben jullie ook veel contact met netbeheerders?

Tessa Terhoeve: ‘Steeds meer. Netbeheerders nemen ons mee in hún zoektocht naar oplossingen, bijvoorbeeld in het aanbieden van capaciteitsbeperkende- en biedplicht contracten. Daarbij wordt flexibiliteit van bedrijven beloond.’

Hoe werkt dat  precies?

Terhoeve: ‘Een netbeheerder kan via een capaciteitsbeperkendcontract met een afnemer afspreken dat die tegen een vergoeding tijdens bepaalde uren of maanden minder netcapaciteit toegewezen krijgt. Bij een biedplichtcontract worden vraag en aanbod op elkaar afgestemd. Als, zeg, Stedin ziet dat morgen de zon volop gaat schijnen en zo een probleem voorziet op het elektriciteitsnet – omdat er veel elektriciteit wordt teruggeleverd die is opgewekt met zonnepanelen – dan kun je als bedrijf aanbieden om, tegen een bepaalde prijs, níet terug te leveren.’

Op welke manier trekken jullie dan op met de netbeheerders?

Terhoeve: ‘Zulke contracten hebben invloed op de levering van elektriciteit, en daar zitten wij tussen. Dat is best complex. Wij wegen af: hoe kunnen wij als Vattenfall dit traject regelen met de netbeheerder? Kunnen we ons nog meer richten op de flexibiliteit achter de meter? Wat is het beste voor de klant? Dat zijn behoorlijk nieuwe vraagstukken.’

‘Netcongestie is niet een kwestie van drie keer zoveel bekabeling neerleggen en het is opgelost. We moeten hoe dan ook efficiënter omgaan met de beschikbare elektriciteit. In die zin zet netcongestie niet alleen een rem op de energietransitie. Je moet immers efficiënter omgaan met je assets – je zonnepanelen of je batterij – en met het elektriciteitsnet dat er nu ligt.’

Is netcongestie alleen maar negatief?

Bevers: ‘In de energietransitie draait het ook om bewustwording. We moeten met zijn allen verduurzamen en die urgentie voelden veel mensen niet. Nu bedrijven die stap wel massaal willen zetten en tegen het probleem aan lopen dat het elektriciteitsnet overvol is, is die bewustwording  er veel meer. Dat geeft een extra drive in de efficiëntieslag.’

‘Persoonlijk zou ik graag zien dat we met zijn allen wat sneller verduurzamen en elektrificeren. Het lijkt me mooi daar een hockeystick-effect in te zien, dat die beweging echt omhoog gaat. En we hebben dan niet alleen met netcongestie te maken, maar bijvoorbeeld ook met de betaalbaarheid van de transitie. Is duurzaam opgewekte energie voor iedereen beschikbaar om aan de totale vraag te voorzien? En kan iedereen een warmtepomp betalen? Maar ook: zijn er genoeg handjes om die te installeren?’

Terhoeve: ‘De energietransitie is niet alleen een grote uitdaging voor ons als energiebedrijf. Het is een ketenverantwoordelijkheid van iedereen die energie gebruikt en iedereen die betrokken is bij de opwek en levering van energie in Nederland – ook de politiek.’

Hoe ziet Vattenfall de toekomst als het gaat om een duurzame wereld?

Bevers: ‘Ons grote doel is samen met onze klanten tot netto nul CO₂-uitstoot te komen in 2040. Het is geen rechte weg, maar veranderlijk en complex. Over zes maanden is er misschien een nieuw technologische oplossing bedacht die weer bijdraagt aan de puzzel. Dat is lastig, maar tegelijkertijd ook heel uitdagend en spannend.’