Als je ergens veel voedselverpakkingen tegenkomt, dan is het wel in de supermarkt. Kim Stemkens, verpakkingsspecialist bij Jumbo, doet onderzoek naar de juiste verpakking voor de voedingsmiddelen die bij Jumbo in het schap liggen. ‘We kijken onder andere naar welke verpakking de consument wil, wat technisch haalbaar is en welke barrières nodig zijn om de houdbaarheid te vergroten’, zegt Stemkens. ‘Daarbij is duurzaamheid de laatste jaren ook een steeds belangrijker aspect geworden.’
Jumbo heeft als beleid dat het niet alleen minder, maar ook beter wil verpakken, legt ze uit. ‘We willen goed recyclebare verpakkingen en verpakkingen waar we gerecycled materiaal aan toe kunnen voegen. En we hebben een weggooiwijzer op al onze verpakkingen staan die de consument moet helpen om verpakkingen op de juiste manier weg te gooien.’
Ambities en wetgeving
Ook een expert op dit gebied is Gijs Duivenvoorde van Verpact. ‘Namens de producenten van verpakte producten zijn wij verantwoordelijk voor de inzameling en recycling van verpakkingen. We zorgen ervoor dat de wettelijke recyclingdoelstellingen gehaald worden die bijdragen aan een circulaire economie. Dit betekent dat we van een bepaald gewicht dat aan verpakkingsmateriaal op de markt komt, ieder jaar een groter deel willen recyclen.’
Daarnaast krijgt de verpakkingsindustrie te maken met wetgeving die ervoor moet zorgen dat de verpakkingsafvalberg kleiner wordt. ‘Denk aan de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, het verbod op single-use plastics en wetgeving die moet voorkomen dat plastic afval naar armere landen wordt gestuurd’, zegt Maarten Bakker, onderzoeker en specialist afval- en scheidingstechnieken aan de TU/Delft.
Alle doelstellingen en ambities bij elkaar komt er dus behoorlijk wat af op de verpakkingsindustrie. Maar volgens Inge Eggermont, algemeen directeur van HEDRA, de branchevereniging van drankenkartonproducenten, is haar achterban er klaar voor. ‘We hebben aandacht voor inzameling en recycling van drankenkartons en ontwerp voor recyclingrichtlijnen. Ook hebben drankenkartonproducenten hun verpakking al aangepast aan de wegwerpverpakkingsrichtlijn, door vervanging van het plastic rietje bij drankenkartons en de schroefdop die nu aan het pak vastzit.’
Wat maakt een verpakking duurzaam?
In een circulaire economie wil men zo min mogelijk grondstoffen verspillen en zoveel mogelijk hergebruiken. De ambitie is dat afgedankte verpakkingen weer nieuwe verpakkingen worden. Maar, zo legt Bakker uit, voor voedselverpakkingen kan dat niet zomaar. ‘Er zitten nu nog wettelijke beperkingen aan het gebruik van gerecycled materiaal in voedselverpakkingen.’
Een vraag die niet ongesteld mag blijven is of het beter voor recycling zou zijn als we vanaf nu nog maar één type verpakking gebruiken. ‘Marketingtechnisch is dat lastig’, denkt Stemkens. ‘Dan zou letterlijk alles in het schap er hetzelfde uitzien, en kun je als producent onmogelijk opvallen.’
‘Maar voor recycling zou het fantastisch zijn’, vult Bakker aan. ‘Dan kan ik met pensioen. Tuurlijk zijn er allerlei praktische bezwaren, maar er zou best wat meer standaardisatie mogen komen. Waarom moeten shampooflessen allemaal verschillende kleuren en afmetingen hebben?’
Recycling van drankenkartons
Volgens Bakker is afval geen probleem van hoeveelheden, maar van complexiteit. En die complexiteit van verschillende verpakkingssoorten is de laatste decennia gigantisch toegenomen. Het drankenkarton, dat in de regel bestaat uit karton, plastic en aluminium, is ook zo’n verpakkingssoort dat vraagt om een specifiek verwerkingsproces.
Maar volgens Eggermont is het recyclen van drankenkartons al heel goed mogelijk. ‘Dat hebben we de afgelopen jaren ook laten zien’, zegt ze. ‘Die recycling is tweeledig. In de eerste plaats wordt het papiergedeelte van het drankenkarton losgeweekt in een speciale papierpulper. De teruggewonnen papiervezel wordt gebruikt voor de productie van kartonnen dozen of hygiënepapier. Dat gebeurt nu al in een van de twintig Europese papierfabrieken die drankenkartons recyclen. Ten tweede gaat de niet-papier-fractie, PolyAl (polymeren en aluminium) genaamd, nu al deels naar een van de tien PolyAl-verwerkingsfabrieken die het materiaal omzetten in een granulaat dat wordt gebruikt in de kunststofverwerkende industrie. Een ander deel gaat naar de cementindustrie of wordt verbrand met energieterugwinning. Het is de bedoeling dat in de toekomst al het PolyAl uit drankenkartons volledig wordt gerecycled.’
Noodgedwongen verbranden
Hoewel Nederland over het algemeen zijn verpakkingen goed recyclet – over alle verpakkingssoorten gemiddeld 88 procent – loopt de recycling van drankenkartons nog achter, weet Duivenvoorde. ‘De doelstelling voor 2023 was 34 procent, terwijl 24 procent is behaald.’ De reden hiervoor was onder andere de sluiting van een papierrecyclingfabriek in Duitsland en een brand bij een Rotterdamse scheidingsinstallatie.
Eggermont beaamt dat. ‘Het vinden van alternatieve recyclinglocaties en het verkrijgen van de benodigde exportdocumenten heeft een hoop tijd gekost. Daardoor werd een behoorlijk volume drankenkartons in 2023 noodgedwongen verbrand. Samen met ketenpartners doen we er alles aan om dit in de toekomst te voorkomen, zodat we de wettelijke recyclingdoelstelling voor drankenkartons zullen behalen.’
Meer recyclefabrieken
Alle aanwezigen zijn het erover eens dat er snel nieuwe recyclecapaciteit voor drankkartons bij moet komen, in Nederland of elders in de Benelux. Eggermont: ‘De afgelopen jaren hebben we 200 miljoen in recycling geïnvesteerd en dat blijven we doen.’
Duivenvoorde: ‘We hebben die capaciteit keihard nodig. Op basis van de prestatie van de afgelopen maanden is de recycledoelstelling voor dit jaar haalbaar. Maar ik ben ook realistisch. Er zijn veel onzekerheden en afhankelijkheden. De marge is klein. De recyclingdoelstelling in Nederland wordt elk jaar hoger, dus de capaciteitsvraag stijgt ook iedere keer.’
Goed ontwerpen belonen
Om dat te bereiken is samenwerking in de hele keten nodig, zeggen de aanwezigen. Stemkens: ‘Wij kunnen wel streven naar 100 procent recyclebare verpakkingen, maar dan moet de infrastructuur daarachter ook op orde zijn. Daarnaast hebben we ook de consument nodig. Die moet de verpakking in de juiste afvalbak doen.’
Duivenvoorde voegt daaraan toe: ‘Maak het drankenkarton helemaal leeg en druk het pak daarna plat. Daar kan iedere consument vandaag al mee beginnen.’
Eggermont hoopt tot slot dat er vanuit de overheid goede incentives komen die duurzaam verpakkingsgebruik stimuleren. ‘Dat is al deels ingezet met de afvalbeheerbijdrage van Verpact die ervoor zorgt dat je als producent een bonus krijgt als je verpakking goed recyclebaar is. Dat kan voor drankenkartons ook toegepast worden. Op die manier wordt goed ontwerpen beloond.’
Deze, en nog veel meer onderwerpen passeerden de revue tijdens het webinar van Change Inc. en Tetra Pak op 17 september 2024. Wil jij het hele webinar terugkijken? Bekijk dan de video hieronder:
Dit artikel wordt u aangeboden door
Tetra Pak
Tetra Pak is wereldwijd actief op het gebied van voedselverwerking en verpakkingsoplossinge
Meer info
