‘We hebben het gemiddeld genomen allemaal zo druk in ons leven dat als er iets misgaat, we het er niet bij kunnen hebben. We hebben vrijwel meteen een probleem’, zegt psycholoog Wouter Vrooland van Werkpsychologen.
Met andere woorden: een probleem thuis heeft bijna automatisch gevolgen voor hoe je presteert op je werk. Soms zijn de gevolgen praktisch van aard: bellen met verzorgingshuizen om een plekje voor moeder te zoeken gaat ten koste van je werktijd. Maar daarnaast is er bijna altijd stress.
In zijn praktijk komt Vrooland het vaak tegen, werknemers die vastlopen vanwege problemen thuis. De psycholoog wordt dan ingehuurd om de werknemer mentaal weer fit te krijgen.
Vroolands ervaring is dat het bijna altijd beter is om met de werkgever te overleggen. ‘Om de hele simpele reden dat als je er niet over praat, er ook geen oplossing komt.’
Daarnaast is er meestal veel begrip is zijn ervaring. ‘Een ziek kind, of een ouder die ernstig ziek is, de meeste werkgevers zijn in zo’n geval echt wel bereid om werktijden of een takenpakket aan te passen. En het is veel beter om het voor te zijn dan te wachten totdat die werkgever signalen krijgt. Bijvoorbeeld omdat een werknemer ineens minder bereikbaar is.’
Cultuur
De bereidheid en de mogelijkheden van de werkgever om iets te doen, hangen natuurlijk wel af van de aard van het werk. ‘Buschauffeurs of klantenservicemedewerkers, die moeten wel 100 procent aanwezig zijn als ze aan het werk zijn, maar daar kun je dan wel weer iets met roosters doen’, stelt Vreeland.
Maar wat nu als je op de Amsterdamse Zuidas werkt waar de cultuur heel hard is? Vrooland: ‘In het bankwezen is het niet zo’n probleem is mijn ervaring. Daar zijn de arbeidsvoorwaarden heel goed. Maar bij sommige advocatenkantoren is de cultuur soms heel hard. Je ziet ook dat jonge vrouwen het daar soms lastig hebben als er kinderen komen. Er is wat minder begrip voor als je weg moet om een ziek kind van school te halen.’
Schaamte
Iets lastiger is het zeker als het gaat over problemen thuis waar je zelf ook liever niet over praat. Niet iedereen heeft zin op bij HR hun relatieproblemen op tafel te leggen. Soms speelt ook schaamte een rol. Een kind dat aan de drugs is geraakt bijvoorbeeld. Of als je kinderen lopen bij jeugdzorg. ‘Dat zijn enorme drempels. Als ik iemand in zo’n situatie moet helpen, hoor ik hem of haar eerst uit. Hoe denkt hij of zij dat de baas en de collega’s reageren? Maar meestal kun je het toch beter uiten. Schaamte begint bij jezelf. En je collega’s begrijpen best dat jij er niet voor gekozen hebt dat je kind aan de drugs is gegaan’, zegt Vrooland.
‘Enige uitzondering die ik kan bedenken is dat je op je werk echt niet lekker in de groep ligt en vrij zeker bent dat je door je manager niet begrepen worden. Dan kun je er misschien werken.’
Rechten
Naast de emotionele kant, is er ook nog de juridische kant. Waar heb je recht op? ‘Calamiteitenverlof mag je werkgever niet weigeren’, zegt Sander Schouten van AMS Advocaten in Amsterdam. Het gaat dan bijvoorbeeld om een ziek kind dat moet worden opgehaald van school, het overlijden van een direct familielid, een doktersbezoek met spoedeisend karakter, maar ook een gesprongen waterleiding.
Als werknemer is het belangrijk dat je aangeeft waarvoor je verlof nodig hebt en een inschatting maakt hoe lang het ongeveer gaat duren. De duur van het verlof is niet echt gemaximeerd, maar moet redelijk zijn. Jouw werkgever mag achteraf aan jou vragen om aan te tonen dat het calamiteitenverlof terecht was. Dat betekent dus wel dat je altijd openheid van zaken moet geven; met uitzondering natuurlijk van medische details over een doktersbezoek.
Iets gecompliceerder ligt het met zorgverlof. Werknemers, broers, zussen, grootouders en huisgenoten, allemaal hebben ze recht op zorg verlof om te zorgen voor een ziek kind, partner, huisgenoot of ouder. Dat verlof kan kort- of langdurig zijn en de toegestane periode hangt vaak af van wat er in de CAO staat.
Er is echter wel een wettelijk minimum. Voor kort zorgverlof is dat twee weken per jaar (naar rato van je werkweek) en bij langdurig verlof is dat 6 weken. Bij kortdurend zorgverlof heb je wel recht op minimaal 70 procent doorbetaling, bij langdurend verlof in principe niet – al kan er in de COA altijd van worden afgeweken.
‘De discussie die kan ontstaan, is of iets wel of geen zorgverlof is. En dan met name of iets kort- of langdurig zorgverlof is’, zegt Schouten. En dan zou het weleens zo kunnen zijn, zoals een rechtszaak uit 2017 in Gelderland, dat de rechter uiteindelijk bepaald of iets kort- of juist langdurig zorgverlof is.
