De carrière van Lodewijk van Wachem, de oud-topman van Shell die deze week op 88-jarige leeftijd overleed, lijkt bijna voorbestemd. Van Wachem wordt geboren op het eiland Pangkalan Brandan, toenmalig Nederlands Indië. Het eiland kende de belangrijkste bron van de Bataafse Petroleum Maatschappij, de voorganger van Shell waar zijn vader boekhouder was.. Het wordt gezien als de oorsprong van het bedrijf.
Van Wachem begint in 1953 bij Shell, na een studie Werktuigbouwkunde in Delft. Hij klimt er in dertig jaar op tot topman van het olieconcern, een baan die hij van 1982 tot 1992 vervult. In die dertig jaar vervult hij verschillende functies binnen het bedrijf, waaronder de directeurspositie voor vijf jaar. Ook werkte hij in landen als Brunei, Venezuela en Nigeria voor het bedrijf. Interviews gaf hij zelden in zijn tijd als topman: ‘Het centrum past een bescheiden rol achter de schermen’, sprak hij ooit cryptisch.
Zuid-Afrika
Toch weet NRC wist hem in 1990 te strikken. De krant omschrijft hem als een man die voorzichtig formuleert en weigert zichzelf op de borst te staan. Dit terwijl daar genoeg reden toe was: onder leiding van Van Wachem streefde Shell voor het eerste concurrent Exxon Mobil in omvang voorbij. Analisten op Wall Street noemden hem ‘de beste CEO ter wereld.’
Toch was er ook een zwarte bladzijde in de loopbaan van Van Wachem: de apartheid in Zuid-Afrika en de aanwezigheid van Shell. Hoewel verschillende bedrijven het land na een oproep van de Verenigde Naties boycotte vanwege het regime, blijft Shell aanwezig. Het wordt een hoogoplopende politieke discussie, maar Van Wachem houdt zijn poot stijf.
René Dahan, tweede man bij concurrent Exxon Mobil blikt in 2002 in het FD met bewondering terug op het optreden van Van Wachem. ‘Van Wachem toonde zich een groot leider door tegen alle druk in niet uit Zuid-Afrika weg te gaan met Shell. […] Mandela heeft later nog toegegeven dat de beslissing van Shell om in het land te blijven uiteindelijk beter was voor het Zuid-Afrikaanse volk. Van Wachem heeft daar nooit het krediet voor gekregen dat hij verdiende.’
Uiteindelijk weet Van Wachem naar eigen zeggen dat hij de juiste beslissing heeft gemaakt, als hij uitgenodigd wordt door Mandela bij de uitreiking van de Nobelprijs van de Vrede in 1993.
In 1992 legt Van Wachem zijn werk neer als CEO om met pensioen te gaan, maar hij blijft als commissaris aan. Ook Philips en Zurich Insurance Group kunnen rekenen op zijn inzichten achter de schermen.
