De beroemde teampsycholoog Wilfred Bion heeft hier onderzoek naar gedaan. Hij zag bij groepen twee soorten van ‘zijn’ die snel kunnen switchen: enerzijds een ‘taakgroep’ en anderzijds een groep die leeft vanuit basisaannames, de zogenaamde ‘alsof’-groep. Een taakgroep is een groep die rationeel werkt aan een gemeenschappelijke taak en die dit op een verantwoordelijke manier doet. Niets aan de hand dus.
Ageren tegen
Een ‘alsof’-groep daarentegen lijkt juist te ageren tégen de gemeenschap. Deze groep gaat er vanuit dat ze zich moet wapenen tegen iets of iemand. Vaak is niet duidelijk wie dat is; de aanname is irrationeel. Deze ‘status’ gebeurt als er onveiligheid is of onzekerheid, bijvoorbeeld door een reorganisatie of door een cultuur van angst en afrekenen. De groep handelt in de ‘alsof’-modus op drie manieren:
- door al hun aandacht te focussen op een leider;
- door te vechten of te vluchten;
- door hun hoop te vestigen op een tweetal in de groep.
Dr. Jekyll and mr. Hyde
En dus los van hoe volwassen teams zijn, kan hun gedrag en houding ineens omslaan en verandert de nette dr. Jekyll in de verschrikkelijke mr. Hyde. Het meest absurde gedrag kan dan naar boven komen. Ik heb een groep meegemaakt die uitermate professioneel met lastig werk omging. Als ze echter op kantoor waren en even niet met de klant hadden te maken, gebeurden de raarste dingen: kauwgom op spiegels plakken, agressie, fraude. Maar het kan ook in subtielere varianten: niets doen, pesten, mopperen en klagen of anderen de schuld geven van eigen ongemak.
Wat doe je dan?
Bion heeft vooral benadrukt dat je als (bege)leider je zesde zintuig moet leren ontwikkelen. Alles wat je ervaart in een groep heeft betekenis en moet je durven in te zetten. Dat betekent dat je vooral jezelf moet durven inzetten. Omdat het bij ‘alsof’-groepen om onbewust, irrationeel gedrag gaat, is het van belang dit aan de oppervlakte te brengen. Bijvoorbeeld door te zeggen: ‘het voelt onveilig hier en ik voel me zelf vooral de kop van jut nu’. Of: ‘jullie gedragen je als pubers en ik doe het ook, maar ik wil dit niet. Hoe zit dat bij jullie?’
Context
Soms helpt dit, soms moet er iets gebeuren aan de context. In deze tijd zie ik bedrijven die jarenlang het toonbeeld waren van goed werkgeverschap, vertrouwen en vooral zekerheid een switch maken naar resultaatgerichtheid, bezuinigingen en ontslagen.
Als reactie daarop zie ik veel groepen binnen die organisaties vechten, vluchten of hopen op een wonder of een leider. Dan helpt het niet om te zeggen dat ze weer ‘gewoon’ moeten doen, maar moet het bedrijf hard aan de slag om het vertrouwen weer te herstellen..
Auteur Tica Peeman organiseert binnnenkort een masterclass Team Management aan zee, waarin ze op een informatieve en interactieve manier aan de slag gaat met teams om de basiskennis over teams op peil te brengen.
