Als redenen voor ontwijkend gedrag worden bijvoorbeeld genoemd: ‘Zo erg is het nu ook weer niet’, ‘Wat zal de ander ervan vinden als ik er wat van zeg?’ of ‘Het waait wel weer over’. Storend gedrag wordt zo goedgepraat of gebagatelliseerd. Gedachten, gevoelens en reacties van de ander worden bij voorbaat ingevuld.
Ellen, een van mijn coachees, geeft leiding aan een team van twintig medewerkers. Ellen merkt tijdens het teamoverleg en in een-op-een-gesprekken dat haar medewerkers, en ook zijzelf, het moeilijk vinden om lastige onderwerpen constructief te bespreken. De medewerkers klagen over de werkbelasting en zaken die in hun ogen niet goed geregeld zijn. Omdat zij vinden dat oplossingen uitblijven, is er een roddelsfeer ontstaan. Volgens Ellen komt dit door een ongelijke taakverdeling in het afgelopen kwartaal. Ze wil dit probleem aanpakken en werken aan veiligheid in de groep.
Tijdens het teamoverleg zegt Ellen: ‘Ik maak me zorgen. Ik merk dat er wordt geklaagd en geroddeld, waardoor er een onveilige sfeer is.’ Maar nog voordat ze uitgesproken is, valt Marieke aan: ‘Hier gaan we het nu niet over te hebben. Ik heb wel andere prioriteiten.’ Hans reageert klagerig op Ellen: ‘We mogen het toch wel met elkaar hebben over zaken die niet goed geregeld zijn?’
Deze interacties herhalen zich een paar keer tussen Marieke en Hans. De andere teamleden vallen stil. Ellen oppert: ‘Laten we een rondje maken waarbij iedereen aangeeft wat nog niet opgelost is.’ Waarop Hans zegt: ‘Ik wil helemaal geen rondje maken, jij snapt er geen bal van!’ Ellen voelt zich onbekwaam, Hans voelt zich verontwaardigd en de andere teamleden blijven in verwarring achter.
Opleiding Coachen vanuit de positieve psychologie
Het werken met en begeleiden van mensen gaat over gedrag. Wil je jouw psychologische gereedschapskist verrijken en jouw ervaring in het (samen)werken met of begeleiden van mensen vergroten?
lees verder
Het Spel
De opeenstapeling van reacties kun je bezien als een ‘Spel’, een reeks transacties met bijbedoelingen die leiden tot een voorspelbare negatieve uitkomst met rotgevoelens voor beide partijen (Eric Berne). Zo’n Spel verloopt in 6 fasen:
- Lokaas – Marieke vertoont agressief gedrag vanuit een Aanklagerrol en opent daarmee het Spel.
- Zwakke plek – Hans reageert op Marieke vanuit een Slachtofferrol.
- Respons – Marieke blijft vanuit een Aanklagerrol reageren en Hans vanuit een Slachtofferrol. Ellen neemt de Redderrol op zich.
- Omslag – Hans schiet uit zijn slof tegenover Ellen, en switcht daarmee van Slachtoffer- naar Aanklagerrol.
- Verwarring – Er ontstaat bij Ellen en alle teamleden verwarring. Ze weten niet goed hoe ze moeten reageren.
- Uitbetaling – De deelnemers aan het Spel worden bevestigd in eerdere aannames: zie je nou wel dat ik niet bekwaam ben als leidinggevende (Ellen); zie je nou wel dat de problemen niet worden aangepakt (team).
Hierop reflecterend ontdekte Ellen dat ze zich vroeger in haar thuissituatie ook stilhield als ze schrok van de reacties van anderen. Ze nam vaak de rol van ‘Redder’ aan.
Tijdens de coaching realiseerde ze zich dat ze nu de mogelijkheden heeft om haar waarnemingen serieus te nemen en anders te reageren. Zo had ze kunnen zeggen tegen Marieke: ‘Ik steek mijn nek uit door mijn zorg in het team uit te spreken, en merk dat je dit van tafel veegt. Dat voelt ongemakkelijk voor mij. Ik vind het belangrijk om dit onderwerp nu met jullie te bespreken. Dit is noodzakelijk om samen te zorgen voor een gelijkwaardige taakverdeling.’ En tegen Hans: ‘Natuurlijk mag je aangeven wat er niet goed gaat. Graag hoor ik dit dan rechtstreeks van je.’
Je bent zelf verantwoordelijk voor je eigen gedachten, gevoelens en gedrag. Je kunt leren om je gevoel van eigenwaarde te behouden, wat de ander ook doet of nalaat, en het aandeel van de ander bij de ander te laten. Zeg wat je denkt, voelt en wilt met respect voor jezelf en je medewerkers. Dan laat je effectief voorbeeldgedrag zien.
