Iedereen heeft de kwaliteiten om succesvol te veranderen

Veranderen is voor velen een flinke opgave. Maar iedereen heeft de kwaliteit om succesvol te veranderen. Cees Schenk reikt drie stappen aan.

Vooruitgang is onmogelijk zonder verandering, stelde G. B. Shaw. Misschien wat boud gesteld, maar geef toe meer van hetzelfde kan je ook niet echt vooruitgang noemen. Maar ja, veranderen dat is ook zo wat. Al houden we er niet van, we kunnen eigenlijk allemaal best aardig omgaan met veranderingen.

Iedereen maakt tenslotte veranderingen door gedurende het leven. Sommige veranderingen zijn eenvoudig en minder stressvol, maar anderen zijn bijzonder uitdagend en zeer stressvol. En bijna altijd weten we het verlies van een baan, een nieuwe relatie, een verhuizing, een slepende ziekte, of zelfs het verlies van een dierbare, redelijk het hoofd te bieden.

Onzekere uitkomst

Hoe komt het dan toch dat velen zo’n weerstand voelen tegen verandering? We zijn weliswaar ervaren in het omgaan met veranderingen, maar telkens als zich iets nieuws aandient, weten we niet wat de uitkomst zal zijn. De ongewisse van de toekomst draagt voor een belangrijk deel bij aan de weerstand die velen tegen veranderen tonen.

Controle

Als je luistert naar mensen die een verandering hebben doorgemaakt, dan spreken ze daarover alsof ze er geen controle over hadden. Ze moesten maar afwachten wat de nieuwe situatie hen zou brengen. 'Ik had werkelijk geen idee wat te doen' ; 'Ik bleef maar hopen dat het weer niet zo zou worden als voorheen'.

'Waar het uit zou komen wist ik niet, maar in een opwelling heb ik mijn baas voorgesteld om een manier te bedenken dat we goed uit elkaar konden gaan, want zo wilde ik me niet langer laten behandelen, zei een cliënt van me. Hij had behoefte aan ondersteuning. Hij was zeer tevreden met zijn daadkrachtig beslissing, maar maakte zich nu toch wel heel veel zorgen over de toekomst. Zoveel zelfs, dat hij niet meer wist wat hij moest doen.

Passiviteit

De angst voor het ongewisse brengt menigeen in een staat van passiviteit. Gewoon afwachten wat de toekomst zal brengen. Nou', die toekomst is met zulk gedrag niet zo heel moeilijk te voorspellen. Als je niets doet, zal er zelden veel gebeuren, laat staan iets dat je wenst.

Maar niet te somber, doorgaans weten we allemaal goed om te gaan met veranderingen. Er recht op af zal door de bank genomen tot succes leiden. Helaas dichten we ons zelf in het omgaan met de veranderingen vaak een te geringe rol toe en zo blijven onze kernkwaliteiten onder de oppervlakte sluimeren.

Blind voor kwaliteiten

Zonder ons er rekenschap van te geven, hebben we de meeste voorbije veranderingen actief het hoofd weten te bieden. Misschien hebben we van niet-zelfgekozen veranderingen weten te profiteren, doordat we specifieke kwaliteiten hebben ingezet. Die kwaliteiten zijn voor onszelf echter zo vanzelfsprekend dat we niet eens in de gaten hebben dat we die kernkwaliteiten bezitten. En zo zijn we geneigd af te wachten en de toekomst vooral te benaderen als een tabula rasa, dan dat we zelf vorm denken te kunnen geven aan de verandering.

Kijk om

Kijk naar het verleden, maar blijf er niet in hangen. Zoals het was, wordt het niet meer. Er zijn verschillende fasen te onderscheiden in het succesvol omgaan met veranderingen, maar fundamenteel daarbij is om eerst kennis over jezelf te vergaren. Niet zozeer kennis in de zin van feiten kennen, maar wijsheid; doorleefde kennis. Die wijsheid ontstaat door terug te kijken in je leven en zo te achterhalen wat voor jou kenmerkend is om succesvol met veranderingen om te gaan.

Drie stappen

Niet alleen dramatisch ingrijpende veranderingen helpen je verder bij het verwerven van inzicht. De eerste dag naar het basisonderwijs of midden in het schooljaar van school moeten veranderingen, omdat je ouders het zo nodig vonden om in een andere plaats te gaan wonen. Elke verandering is goed genoeg om je eigen veranderkracht op te sporen. Je kunt die verandermomenten vinden aan de hand van de volgende drie stappen:

1. Lastige situaties uit het verleden

Zoek naar voor jou lastige situaties uit het verleden, die je toch ook weer succesvol het hoofd hebt weten te bieden. Niet zeggen dat het verloop toeval of geluk was. Neen, elke verandering waar je goed uit bent gekomen is geschikt voor nadere beschouwing.

2. Wat deed je toen?

Probeer nu per gebeurtenis te achterhalen wat jij toen precies deed. Was je moedig, of juist nieuwsgierig, of nam je de tijd om de situatie eerst goed tot je door de laten dringen, of misschien wist je juist anderen te mobiliseren om je te helpen de nieuwe situatie het hoofd te bieden. De moed, nieuwsgierigheid, beschouwing, of sociale contacten activeren, kan je zien als kernkwaliteiten.

3. Toepassen in het heden

Als je dat allemaal gedaan hebt ga je na welk van je kernkwaliteiten je in zou kunnen zetten om de huidige situatie te veranderen, zodat er weer wat vooruitgang ontstaat.

Kernkwaliteiten benut

Toen mijn cliënt, die nogal hals over kop zijn baan vaarwel had gezegd, de huidige verandering bekeek door het vizier van zijn kernkwaliteiten, gaf hem dat in eerste instantie wat gemoedsrust: 'Ik heb voor hetere vuren gestaan. Ik dacht altijd dat een en ander zich vanzelf had opgelost'. Hij was er achter gekomen dat in tijden van nood hij heel goed was om sociale contacten te activeren en hij heel minutieus en met rust stap voor stap naar een doel kon werken.

Een beetje geluk zal er bij zijn gekomen, maar binnen een maand had hij een nieuwe baan, die uitermate goed bij hem paste.

Meer brein in bedrijf?

• Wat als alle zekerheden wegvallen? Dan ga je oefenen!
  
• Geluk beoefenen doe je zo!
  
• Alle columns van Cees Schenk