Over twee weken bestaat Philips precies 120 jaar. Het verhaal van Nederlands grootste elektronicaconcern begon met een droom van Gerard Philips in een oud fabriekje aan de Emmasingel in Eindhoven.
NAAM-MAKERS
Als naamgever van hun bedrijf groeiden ze uit tot wereldmerk. In deze serie portretteert MT bekende ondernemers waarvan de naam is vereeuwigd.
Vandaag: Gerard PhilipsHij is de dertiende bestuursvoorzitter van het bedrijf. Frans van Houten (Een open brief aan Frans van Houten) volgde begin deze maand Gerard Kleisterlee op. Aan hem de taak om het merk Philips te laten floreren te midden van het hevige concurrentieveld dat vol staat met namen uit Azië. Onder de mannen die Van Houten voorgingen zijn enkele illustere namen. Anton Philips is wellicht de meest bekende. Hij gaf in de jaren dertig de aanzet tot de ontwikkeling van Philips tot multinational. Anton was de jongere broer van Gerard Philips, die het bedrijf in 1891, mede dankzij een financiële injectie van zijn vader, had opgericht.
Nieuwsgierig naar elektrisch licht
Gerard Leonard Frederik Philips wordt geboren op 25 januari 1858 in Zaltbommel. Zijn vader Frederik is bankier. Gerard meldt zich op 18-jarige leeftijd als student aan bij de Polytechnische School in Delft. Na deze studie mag hij zich werktuigbouwkundig ingenieur noemen. Elektriciteit heeft zijn interesse. In het vakblad The Electrician leest hij een serie artikelen over de elektrische gloeilamp. In Engeland en Schotland heeft deze uitvinding de kaarsen al verdreven op schepen, in winkels, fabrieken en op straat. Nieuwsgierig en leergierig als hij is vertrekt Gerard naar Glasgow om hier een avondstudie te volgen in elektrisch licht en krachtoverbrenging.
Een eigen fabriek
Na Schotland reist Gerard door naar Londen en Berlijn waar hij bij verschillende bedrijven internationale ervaring opdoet. In 1889 vraagt de bekende Joodse zakenman Emil Rathenau, oprichter van de Allgemeine Elektricitäts Gesellschaft (AEG), hem om in Amsterdam een van zijn bedrijven te leiden. Het werk als fabrikant bevalt hem goed. Zo goed zelfs dat hij samen met de bevriende ingenieur Jan Jacob Reese het idee lanceert om een eigen productiehuis op poten te zetten. Het tweetal ziet mogelijkheden in de productie en verkoop van gloeilampen. Ze knutselen in Amsterdam met vloeistoffen en kooldraden om een gloeilamp te ontwikkelen die beter licht geeft, langer meegaat en tegen lagere kosten kan 
worden gefabriceerd. Dat lukt. Maar op het moment dat Gerard naar mogelijkheden zoekt voor een eigen fabriek, trekt Reesse zich terug. De Philips-telg stapt naar zijn vader, die als bankier over financiële middelen beschikt. Op 15 mei 1891 kopen ze voor 12150 gulden een oud fabriekje aan de Emmasingel in Eindhoven (foto) en richten hier de firma Philips & Co op. Frederik wordt als geldschieter de eerste directeur.
Anton Philips komt erbij
Als techneut richt Gerard zich de eerste jaren vooral op research. Pas met de komst van zijn jongere broer Anton, vier jaar na de oprichting, heeft het bedrijf iemand in dienst die voor groei kan zorgen. De broertjes Philips blijken een gouden duo. Gerard als de ingenieuze Willy Wortel, Anton als de harde onderhandelaar met verstand van zakendoen. Als hun vader Frederik zich in 1899 uit het bedrijf terugtrekt, wordt Anton medefirmant en Gerard officieel directeur. In de zomer van 1912 brengen de broers al hun activiteiten onder in de NV Philips Gloeilampenfabriek.
Philips wordt wereldspeler
Als Gerard in 1922 officieel aftreedt als directeur, heeft Anton de taken al overgenomen. Na een paar jaar te hebben vertoefd in Frankrijk, keert Gerard in 1931 terug naar Nederland. Onder leiding van Anton zal Philips in dit decennium uitgroeien tot wereldspeler op elektronicagebied die naast gloeilampen onder meer radio’s en bioscoopprojectoren produceert. Gerard ziet vanaf de zijlijn hoe zijn levenswerk tot wasdom komt. Hij overlijdt uiteindelijk op 25 januari 1942. Een plakkaat op het oude fabriekje aan de Emmastraat herinnert aan de man die Eindhoven op de wereldkaart zette. Onderaan lezen we: ‘Gerard Philips maakt hier de eerste Philips gloeilamp’.
Eerder in deze serie:
- Deel 1: Thomas Cook vond het toerisme uit
- Deel 2: Levi Strauss maakte spijkerbroek groot
- Deel 3: William Boeing verzorgde luchtvaart voor iedereen
- Deel 4: Kodak leeft nog altijd voort
- Deel 5: Julius Reuter werd een handelaar in nieuws
- Deel 6: Walt Disney: man van 34 miljard
- Deel 7: Henry Ford gaf de wereld wielen
- Deel 8: Kiichiro Toyoda zette Japan op de kaart
- Deel 9: Henry John Heinz: de ketchupkoning
