Geen producten in de winkelwagen.
Uit de MT500, het jaarlijkse reputatie-onderzoek van MTSprout, blijkt dat de reputatie van de grootste bedrijven van Nederland nauwelijks is aangetast door corona. En na de pandemie? In een korte serie blikken we vooruit op wat de branches uit de MT500 de komende tijd te wachten staat. Deze keer: hoe gaat de bouw het tekort aan personeel en materialen tackelen?
Bouwplaats werkte door
Wie er het afgelopen coronajaar ook thuis zat door lockdowns, bijna niemand in de aannemerij had dat twijfelachtige genoegen. Het werk op de bouwplaats ging zo goed en zo kwaad als dat kon gewoon door. Na een coronajaar 2020 van krimp, waarin vooral de stikstofproblematiek, de taaie vergunningverlening en toch ook teruglopende investeringen in nieuwe bedrijfspanden de productie hebben gedrukt.
In de eerste helft van 2021 zette vooral de woningbouw een tandje bij. Het aantal verkochte nieuwbouw koopwoningen steeg met bijna 16 procent vergeleken met het jaar ervoor, en dat de prijzen daarbij nog harder zijn gestegen is bepaald geen geheim. Voor de bouwbedrijven die zelf ontwikkelen is er nog extra goed nieuws: de grondprijzen daalden licht.
Buiten de woningbouw is het beeld wat meer verdeeld. Opmerkelijk is dat de investeringen in winkelvastgoed flink stijgen, vooral door grote nieuwe winkelcentra. De onzekere toekomst van kantoren haalde de investeringen in nieuwe panden flink onderuit, terwijl het grootste deel van de investeringen in de zogeheten utiliteitsbouw zullen gaan naar loodsen en hallen, op de vleugels van het online winkelen en de vele distributiecentra die hiervoor worden bijgebouwd.
Bouwers optimistisch
De bouwers zelf zijn al met al optimistisch gestemd over hun eigen toekomst. Ze verwachten in nog grotere mate dan voor corona omzetgroei, goede prijzen en weinig andere belemmeringen. De orderboeken waren in maart gevuld met gemiddeld 9,7 maanden werk, maar iets minder dan pre-corona. Kassa dus? In hun onlangs verschenen rapport Stand van de Bouw schetsen de economen van ABN Amro toch wel wat beren op de weg. Zo’n twaalf procent van de bouwers zegt dat personeelsgebrek een rem op de groei zet. En bij hun toeleveranciers, de hout- en bouwmaterialenindustrie, is niet alleen het personeelsgebrek nog groter, de tekorten aan productiemiddelen, materiaal en ruimte breken ruim 17 procent van de ondernemers op.
Groei ongelijk verdeeld
Ondanks het optimisme wordt de omzetgroei toch niet gelijk verdeeld, bijkt uit de cijfers die ABN Amro verzamelde. Bij de middelgrote aannemers (met 10 tot 100 mensen in dienst) zet een negatieve trend zich voort: hun omzet daalt al vier kwartalen op rij, en begin 2021 was die neergang zelfs groter dan ooit. De kleintjes en de grote spelers groeien juist nog wel: ruim boven de 4 procent vergeleken met een jaar geleden. Tijdens de coronacrisis lieten veel particulieren hun huis verbouwen. Veel consumenten hielden geld over doordat ze niet of beperkt op vakantie konden en staken dat in het opknappen van hun huis. Het zijn vooral de kleinere bouwbedrijven die dit soort verbouwingen uitvoeren.
Betonstaal helft duurder
Maar de kunst is nu voor de aannemers en de ondernemingen in hun netwerk om ook geld te verdienen aan de groei. De invoerprijzen voor veel bouwmaterialen stijgen hard door de wereldwijd snel aantrekkende economische groei. Hout, koper en staal, maar ook sanitair, leidingen en ander afbouwmateriaal: overal moet de inhaalvraag worden verwerkt en de productie worden herstart – die lag niet alleen stil vanwege corona, maar in de houtindustrie ook vanwege de handelsoorlog tussen de VS en Canada. En de handelsoorlog met China is ook te voelen: de prijzen voor staal voor het wapenen van beton lagen in mei zelfs 53 procent hoger dan een jaar eerder.
De bouwers zullen de flink stijgende bouwkosten moeten kunnen doorberekenen aan hun afnemers, maar het is de vraag of dat lukt. De helft van de bouwers gaf in een onderzoek van ING aan, de prijzen te zullen verhogen. De economen zien dat door de kosten sommige typen vastgoed minder aantrekkelijk worden voor beleggers en ontwikkelaars. Kantoren en winkels waren toch al niet zo in trek, maar ook woningen in het ‘betaalbare’ segment zullen minder worden gebouwd doordat de kosten simpelweg niet uitkomen.
Innovatie en duurzaamheid
De coronacrisis lijken de bouwers goed te hebben overleefd (afkloppen) en de prijsstijgingen zouden een tijdelijke naschok kunnen zijn van de wereldwijde pandemie en de handelsoorlogen die eraan voorafgingen. Voor de langere termijn zien de sectoranalisten van de Rabobank twee duidelijke thema’s waarmee de bouwbedrijven aan de slag moeten: innovatie en duurzaamheid.
De bouw concurreert nog altijd sterk op prijs, met krappe marges waarbij tegenvallers in projecten lastig op te vangen zijn. Om het rendement in de bouw structureel te verbeteren, moet de bouwsector meer innoveren, stellen de Rabo-analisten. Beter samenwerken met toeleveranciers, zorgen dat ze een onderscheidende dienst leveren. Dat zou kunnen komen door fabrieksmatiger te gaan bouwen, of demontabel, wat de mogelijkheden om duurzaam en zelfs circulair te bouwen vergroot.
Die industriële aanpak is meteen een goede manier om meer te doen met minder personeel. Nieuwe prefab-technieken, robotica en 3D-printen kunnen daarbij helpen. Willen we uiteindelijk de woningnood oplossen – daarvoor zou de productie omhoog moeten naar 90.000 tot 100.000 woningen per jaar – dan zijn dergelijke innovaties noodzakelijk.
Bijna EnergieNeutraal
De eisen rond duurzaam bouwen worden bij dit alles de komende jaren opgeschroefd. Vanaf 2023 moeten kantoorgebouwen minimaal energielabel C hebben. Nieuwbouw moet dit jaar al voldoen aan de eisen voor Bijna EnergieNeutrale Gebouwen (BENG). Rabo suggereert dat aannemers bij aanbestedingen hun klanten uitgebreider de kosten over de hele levenscyclus van de gebouwen moeten voorrekenen, inclusief die van duurzame alternatieven, om zich te onderscheiden. Van investering, via onderhoud tot sloop en demontage: die holistische calculatie klinkt aantrekkelijk, maar vraagt om andere kennis en expertise, waarin bouwbedrijven volgens de bank serieus moeten investeren.
Naar de resultaten van het MT500-onderzoek
Deze aannemers en toeleveranciers zijn de koplopers in de MT500:
| Aannemers en installatiebedrijven | |
|---|---|
| 1 | Koninklijke BAM Groep |
| 2 | VolkerWessels |
| 3 | Heijmans |
| 4 | Ballast Nedam |
| 5 | Strukton |
| 6 | Dura Vermeer |
| 7 | Van Wijnen |
| 8 | ASVB |
| 9 | A. Hak |
| 10 | Unica |
| Toeleveranciers | |
|---|---|
| 1 | BMN Bouwmaterialen (vh CRH) |
| 2 | Boon Edam |
| 3 | Saint-Gobain |
| 4 | Rockwool |
| 5 | Koninklijke Mosa |
| 6 | Plieger |
| 7 | Hunter Douglas |
| 8 | De Hoop Terneuzen |
| 9 | Trespa |
| 10 | Bostik (vh den Braven Group) |
MT/Sprout brengt jaarlijks de MT500 uit, het onderzoek waarin zakelijke beslissers de bedrijven waarmee ze zakendoen beoordelen op hun reputatie. Dit jaar voerde ASML de ranglijst aan. Kenmerkend voor de aanpak van de MT500 is de peer-to-peer-beoordeling: respondenten wordt gevraagd hun oordeel te geven over bedrijven die in hun eigen branche actief zijn. Het MT500-onderzoek wordt uitgevoerd door het Amsterdam Centre for Business Innovation van de Universiteit van Amsterdam.
Naar de resultaten van het MT500-onderzoek
