De fameuze Nobosprits hebben we aan hem te danken. Nu is Aart van Bochove de opvolger van Martin Schröder bij Martinair. En hij is er véél populairder dan zijn illustere voorganger. Jammer van die fout die het bedrijf bijna fataal was geworden.
Najaar 1998. Een boottochtje op de Zaan. Martin Schröder, grondlegger en naamgever van Martinair neemt die dag afscheid van de pers. Dat doet hij monkelend. Om te beginnen heeft hij helemaal geen zin om op te stappen. “Ik voel me nog piepjong,” oreert hij telkens weer. En dan is er ook die irritante, maar voor de hand liggende, vraag naar zijn opvolger. Aart van Bochove (1939) ontbreekt daar op dat partyschip op de Zaan.
“Hij rijdt momenteel de rally van Londen naar Kaapstad,” moet Schröder telkens weer verduidelijken. “Of het niet logischer zou zijn geweest als hij vandaag hier was? Hm, weet ik niet, moet u hem zelf maar vragen.”
Dat is tijdens zo'n rally door de Afrikaanse binnenlanden wat lastig. Jammer, want de voor de hand liggende vraag was natuurlijk geweest: heeft Van Bochove bewust zijn snor gedrukt? Twee kapiteins op één schip gaat zelden goed, zelfs niet op een partyschip, en zéker niet wanneer die ene kapitein Martin Schröder heet. Een uiterst dominante man. Van Bochove zal pas in dienst treden op de dag waarop Schröder definitief opstapt. Maar hij is wel al door Schröder ingepraat. Sterker nog, hij wordt winter 1998 persoonlijk door Schröder benaderd.
“Ik ga stoppen en jij moet op mijn baby passen,” verordonneert hij telefonisch. Groot is zijn verbazing. Op zijn baby passen? Binnen de Luchtverkeersleiding Nederland, waaraan Van Bochove sinds enkele jaren leiding geeft, gedraagt die baby zich meer als een lastige puber. Schröder zelf heeft een grote aversie tegen de verkeersleiding. Hij laat het dan ook afweten wanneer Van Bochove de door hem vernieuwde organisatie presenteert. Hij stuurt, zéér tegen zijn gewoonte in, een ondergeschikte. “En die,” zo beklaagt Van Bochove zich na de bijeenkomst, “zat aan één stuk door de vergadering te verstoren met opmerkingen als: het blijft een ambtenarenclub en jullie zijn veel te duur.”
Waarom Schröder dan toch voor Van Bochove kiest?
“Gewoon, omdat het een capabele en aimabele man is,” vertelt hij MT op dat partyschip.
Nobosprits
Met die capabele en aimabele man maakt Martin Schröder 35 jaar geleden al kennis. Schröder zit in vliegtuigen. Van Bochove in de koekjes. Een niet onlogische combinatie. Voor de verkoop van die Nobo-koekjes moet reclame worden gemaakt. Als luchtvaartpionier heeft Martin Schröder daarvoor net een nieuw medium ontdekt: het fenomeen luchtreclame. Van Bochove heeft ook iets nieuws ontdekt: de Nobo-chocoladesprits.
De Nobo-sprits wordt een succès fou. Aart van Bochove zelf ook. Op zijn dertigste staat hij al aan het hoofd van het voedingsmiddelenconcern Meneba. Twintig jaar later zegt hij de voedingsmiddelenindustrie definitief vaarwel. Even overweegt hij het voorbeeld van zijn echtgenote, altvioliste Nobuko Imai te volgen en musicus te worden. Maar helaas, op de door hem bespeelde altcello blijkt hij allerminst een hoogvlieger. “Ik speel uitermate beroerd,” vertouwt hij intimi nog altijd toe.
Ondanks die gebrekkige beheersing van de altcello is Aart van Bochove een graag geziene gast in de hoofdstedelijke muzikale inner circle. Hij is kind aan huis in het Concertgebouw. De chef-dirigent van het Concertgebouworkest Ricardo Chailly is zijn benedenbuurman. En daarnaast is er zijn passie voor rally rijden.
In de Arena zullen ze Aart van Bochove daarentegen niet zien. Toch is het, volgens ingewijden, Ajaxied en KLM-topman Leo van Wijk, die bij Schröder op de benoeming van Aart van Bochove tamboereerde. Bij de Luchtverkeersleiding Nederland had hij immers ruimschoots bewezen feeling met de luchtvaart te hebben. Dat hij in de daaraan voorafgaande jaren als organisatieadviseur ervaring met reorganisaties opdeed, lijkt op dat moment niet zo relevant.
Incapabel
Mei 2000. Met gekromde tenen leest Martin Schröder de financiële pagina's. 'Winstval Martinair', melden de nog magere koppen. Een paar maanden later zijn die koppen plotseling vet. 'Gedwongen ontslagen Martinair'. En Schröder weet exact wat er is misgegaan. Van Bochove, met wie hij incidenteel telefonisch contact heeft, weigerde te hedgen. Een kardinale fout. Alle luchtvaartmaatschappijen doen aan hedging. Ze sluiten lange-termijncontracten af voor de inkoop van kerosine tegen een vastgestelde prijs. Van Bochove wilde niet verder gaan dan een termijn van drie maanden. Een schril contrast met bijvoorbeeld de KLM, die in dat jaar 60 procent van de kerosine via hedging inkoopt.
“En dát,” zo oordeelt Victor Kloos, bestuurder van vakorganisatie De Unie, “is natuurlijk een kardinale fout geweest. Als vakorganisatie hebben we een véél beter overleg met Aart van Bochove dan met Schröder. Schröder moest niets van vakorganisaties hebben. Van Bochove komt uiterst vriendelijk over. Het is een aimabele manager, die beslist niet het Schröder-adagium van management by fear hanteert. Alleen vind ik hem niet zo in de luchtvaartwereld passen. Het feit dat Martinair in de rode cijfers is gedoken, valt grotendeels te wijten aan zijn beslissing om níét te hedgen. Maar ik denk niet dat dit gevolgen voor zijn positie zal hebben. Hij heeft zelf de bezuinigingsoperatie Red Alert ingezet. Naar verwachting zit Martinair eind van dit jaar weer op de nullijn, of wellicht zelfs positiever.”
“Aart van Bochove,” zo analyseert Henri Popelier van de VNC, de vakbond van cabinepersoneel, “is precies op het juiste moment bij Martinair binnengekomen. De juiste man, op het juiste moment. Alleen kon hij toen niet bevroeden dat het bedrijf in een bijna terminale fase verkeerde. Martinair zal een partner moeten hebben om overeind te blijven. Schröder was er de man niet naar om zo'n alliantie te initiëren. Van Bochove probeert dat wél. Ik heb ook grote bewondering voor de manier waarop hij de bezuinigingsoperatie Red Alert heeft ingezet. Probleem bij Schröder was dat Martinair zijn troetelkind was. Schröder heeft Martinair op een geweldige manier opgebouwd. Waarvoor chapeau. Alleen heeft hij in de laatste fase van zijn bewind onvoldoende gelet op de ontwikkelingen in de luchtvaartwereld. KLM en Nedlloyd mogen dan grootaandeelhouders zijn, maar zelfs de KLM is gedwongen een strategische partner te zoeken. Schröder hield té veel van zijn troetelkind. Van Bochove wordt nu met de gevolgen daarvan geconfronteerd.”
Alleen al bij het hóren van de vermaledijde term hedging kan de immer vriendelijke Aart van Bochove knap geïrriteerd raken. “Er werd,” zo hield hij ook de ondernemingsraad voor, “door Martinair alleen de laatste vier jaar aan hedging gedaan. In maart 2000 lag de prijs van ruwe olie al zó hoog dat hedging geen zin meer leek te hebben. Achteraf gezien is dat een verkeerde beslissing geweest.” “Een vergissing,” zo erkent een staffunctionaris van Martinair, “die indirect aan Martin Schröder te danken is. Aart is een typische people manager. Hij staat volledig voor ieders mening open. Maar wij moesten er toch even aan wennen dat we nu een superieur hebben die je straffeloos kunt tegenspreken. Toen Aart besloot om niet te hedgen, een besluit dat grofweg tot zo'n 250 miljoen gulden extra brandstofkosten heeft geleid, hadden we hem gewoon van zijn ongelijk moeten overtuigen. Maar op dat moment waren we nog te veel door de autoritaire managementstijl van Schröder geïndoctrineerd.”
CV Aart van Bochove
BURGERLIJKE STAAT gehuwd , twee kinderen
MARKANT was de uitvinder van de Nobosprits
GROOTSTE BLUNDER niet hedgen
RIJDT rally, bezit o.a oude Jaguars
HOBBY'S rally rijden, altcello spelen
WOONT in de Grachtengordel en Bennekom
CURRICULUM
1939 geboren te Scherpenzeel
1958 handelsschool plus diverse cursussen aan Harvard
1961 directeur familiebedrijf Nobo
1970 directeur ITT (voedingsmiddelen)
1975 leiding bakkerijdivisie Meneba
1984 voorzitter raad van bestuur Meneba
1987 diverse functies, o.a. organisatieadviseur
1995 directeur Luchtverkeersleiding Nederland
1998 topman Martinair
