Rijk Zwaan had circa 200 medewerkers en 15 miljoen euro omzet toen Ben Tax in 1989 samen met Maarten Zwaan en Anton van Doormalen als toenmalige directie een management buy out deed, ondersteund door een agrarische coöperatie. Nu zijn dat 2600 medewerkers in meer dan 30 verschillende landen en een omzet van 388 miljoen euro. Het Westlandse familiebedrijf veredelt en verhandelt over de hele wereld groentezaden en behoort naast bedrijven als Monsanto en Bayer tot de wereldwijde top vijf zaadleveranciers.
De succesformule: ‘Onze bedrijfsfilosofie’, zegt algemeen directeur Ben Tax (61). ‘De identiteit van het bedrijf wordt gevormd door het personeel: medewerkers die Rijk Zwaan als hun eigen onderneming zien. Geen strakke bedrijfsstructuur, maar een gemeenschap van mensen die een gezamenlijk doel nastreven. De winst is geen doel op zich, maar een gevolg van de inzet van het personeel.’
Ondernemende geest
Om medewerkers aan zich te binden, biedt Rijk Zwaan vanaf het eerste contract een ‘baan voor het leven’. ‘Wil je dat medewerkers het bedrijf als hun eigen onderneming zien, dan vereist dat ook vanuit de directie commitment. Een contract voor onbepaalde tijd werkt motiverend en creëert vanaf de start een sterke binding met het bedrijf. Mensen hebben direct een goede focus en gaan niet bij het naderende contracteinde op zoek naar een andere baan.’
Strenge selectie
Dat vereist wel een strenge selectie aan de poort. De procedure: drie gesprekken en veelal een psychologische test. ‘Een medewerker wordt onder andere beoordeeld op zijn loyaliteit, eerlijkheid, ondernemende geest en flexibiliteit. Flexibel, omdat specifieke functies veranderen en medewerkers niet mogen vastroesten.’
Ontwikkeling van de medewerkers is voor Rijk Zwaan erg belangrijk. ‘Wil je groeien en gezond blijven, dan moet je continu blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling. In onze eigen ‘Academy’ kiezen medewerkers welke trainingen ze willen volgen. Zo willen we medewerkers blijven uitdagen.’ Medewerkers bepalen zelf hoe vaak ze cursussen volgen: ‘Ze zijn zelf verantwoordelijk voor een goede balans tussen werk, studie en privé. We merken dat onze medewerkers goed met deze vrijheid omgaan.’
En wat als iemand toch niet goed blijkt te functioneren? ‘Dat kan natuurlijk, ondanks de strenge selectie, soms voorkomen. Eerst gaan we de oorzaak van het disfunctioneren opzoeken. Vervolgens proberen we de oorzaak, met behulp van bijvoorbeeld coaching, weg te nemen. Lukt dat niet, dan nemen we afscheid. Jaarlijks hebben we een personeelsverloop van circa 1%.’
Bedrijfscultuur
De bedrijfscultuur van Rijk Zwaan moet er aan bijdragen dat medewerkers tot hun pensioen bij Rijk Zwaan willen blijven. ‘Mensen moeten ’s ochtends blij zijn dat ze naar Rijk Zwaan mogen. Er is veel ruimte voor samenwerking, gezelligheid en aandacht voor persoonlijke problemen. We streven naar ‘happy workers’. Dat, in combinatie met de strenge selectieprocedure, is het geheim van ons succes. De winst is een logisch gevolg, niet het hoofddoel.’
Om de ondernemende geest van medewerkers te stimuleren, hebben ze de mogelijkheid om certificaten van aandelen te kopen. ‘750 medewerkers hebben op dit moment 10% van het bedrijf in handen. Zo profiteren ze ook op die manier van het succes van het bedrijf.’
Rijk Zwaan heeft geen CEO, dat is een bewuste keuze. ‘De leiding van het bedrijf bestaat uit een driekoppige, collegiale directie. Natuurlijk heeft ieder zijn eigen vakgebied, maar belangrijke beslissingen nemen we unaniem. We zijn het altijd eens. Dat gezamenlijke leiderschap geeft veel stabiliteit.’
Groei
De directie van Rijk Zwaan gelooft alleen in autonome groei, op eigen kracht. ‘Eén voor één zoeken wij met veel zorgvuldigheid onze medewerkers uit. Wij zien onze medewerkers als mensen, niet als productiemiddelen. Daarom doen wij ook niet aan grote overnames. Het is niet ons doel om de grootste te worden, wel om de beste te zijn.’
‘Ons werknemersbeleid vraagt veel inzicht in de markt, functies en het bedrijf. Het vergt tijd, energie en je moet de zaken goed op orde hebben. Plus: de directie moet zich kwetsbaar opstellen. Maar lukt dat, dan krijg je er ontzettend veel voor terug.’
