Door The Big Short kwam bij mij de vraag weer naar boven: was de crisis vermeden als Lehman Brothers, Sisters waren?
Deze vraag werd waarschijnlijk voor het eerst gesteld in februari 2009 tijdens één van de paneldiscussies op het World Economic Forum (WEF) in Davos. Journalist Katrin Bennhold beschreef dit incident in de New York Times en voegde eraan toe dat het "zeker een zenuw raakte bij een aantal van de meer defensieve mannelijke deelnemers aan het WEF".
Eén van de antwoorden was dan ook: “waarschijnlijk niet, vrouwen zouden nooit al deze geavanceerde producten bedacht kunnen hebben.” Dat antwoord klinkt toch als een vorm van kritiek, en niet als een compliment.
Wedden op weddenschappen
Dat scenario kwam weer boven drijven bij het kijken van oscar-winnaar The Big Short Een ontluisterende film over de aanloop naar financiële crisis. In de film wordt haarfijn uitgelegd dat de crisis onder andere het gevolg was van investeringen in synthetische producten.
Niet echt bestaande producten maar weddenschappen op weddenschappen waar geen reëel product meer bij betrokken was. Een mogelijk verlies was daarmee niet beperkt tot de waardedaling van het onderliggende reële product, maar een veelvoud hiervan.
Zelfbescherming
Door een slecht functionerend marktsysteem werden die risico’s onvoldoende opgemerkt: iedereen (banken, rating agencies, analisten, de SEC), beschermde zijn eigen handel. De zelfbescherming werd belangrijker dan een eerlijke prijs voor gelopen risico’s.
Toen de waarde van het onderliggende product, de hypotheken op huizen, inderdaad in waarde daalde, stortte het kaartenhuis in elkaar. Dit leidde zoals bekend tot een groot aantal faillissementen, waaronder dat van Lehman Brothers.
Risico's
Micro-financiering pionier en nobelprijswinnaar Muhammad Yunus antwoordde in Davos dan ook dat “de huidige crisis vrijwel zeker niet zou zijn gebeurd als vrouwen de financiële markten hadden gevormd, vrouwen zouden nooit de enorme risico’s genomen hebben die het systeem hebben neergehaald”.
Neelie Kroes was er "absoluut van overtuigd dat testosteron één van de redenen was waarom het financiële systeem op de knieën is gebracht” en dat"in het algemeen, vrouwen iets minder ego-gedreven zijn en een beetje meer verantwoordelijk dan mannen."
Christine Lagarde, de huidige directeur van het Internationaal Monetair Fonds, maar op dat moment minister van Finance in de Franse regering, gaf commentaar op de zeer weinig vrouwen die aanwezig waren op het WEF en zei dat dit " twee tekortkomingen illustreerde van de afgelopen jaren, één, dit is een wereld met te weinig diversiteit, en twee, er is te veel kuddegedrag."
IJsland
Zijn er dan voorbeelden waarmee we inderdaad kunnen onderbouwen dat de financiële crisis anders was verlopen met meer vrouwen aan het roer? Halla Tomasdottir en Kristin Petursdottir richtten in 2007 Audur Capital op in IJsland en overleefden de financiële crisis zonder overheidssteun.
Hun verhaal en visie werd beschreven in onder andere “After the crash, Iceland's women lead the rescue” in The Guardian en “The women who want to save banking” door de BBC. De analyses stellen dat "de spectaculaire instorting van de financiële markten in IJsland veroorzaakt werd door een bank- en bedrijfscultuur die overmoedig, roekeloos en overweldigend mannelijk was.
Balans
Tomasdottir en Petursdottir pleitten voor een balans in mannelijk en vrouwelijke eigenschappen, alleen vrouwen is wat hen betreft net zo ongebalanceerd als alleen mannen.
Tomasdottir geeft in het interview een voorbeeld van vragen die in de film The Bigh Short gesteld hadden moeten worden: “Women are willing to ask stupid questions. We won't take risks we don't understand, so we ask: what is sub-prime? “
Belangrijkste vrouwelijke waarden
De twee vrouwen deelden hun 'vijf belangrijkste vrouwelijke waarden’.
Risicobewustzijn: Ze zullen niet investeren in dingen die ze niet begrijpen.
Winst met principes: Het gaat niet alleen om economische winst, maar ook om een positieve sociale en milieu-impact.
Emotionele kapitaal: Wanneer ze investeren, doen ze een emotionele due diligence, ze kijken naar de mensen en naar de vraag of de bedrijfscultuur is een belangrijke waarde is – an asset – of een juist een last – a liability.
Duidelijke taal: De taal van de financiële wereld moet toegankelijk zijn, en niet het vervreemdende karakter van de bancaire cultuur versterken.
Onafhankelijkheid: Zij zouden graag zien dat vrouwen financieel onafhankelijker worden, want pas dan komt de vrijheid om te zijn wie je wilt zijn zonder vooringenomenheid.
Groepsdenken
Tot slot: Ook het IMF concludeerde in 2011 dat de financiële crisis mede veroorzaakt is door een hoge mate van groepsdenken, intellectuele bijziendheid en een cultuur waarin het ongewenst leek om een afwijkende mening te laten horen.
De grote vraag die blijft hangen na het zien van de film The Big Short: is dit nu wezenlijk veranderd of zijn we hard op weg naar een volgende financiële crisis?
Prof. dr. Mijntje Lückerath is als hoogleraar Corporate Governance verbonden aan TIAS School for Business and Society. Tevens is zij Academic Director van het TIAS Women Corporate Directors Program. Dit programma biedt ambitieuze vrouwen inspiratie en inzichten en helpt hen zich te ontwikkelen richting een top management positie.
