Wilders doet volgend jaar alleen in Den Haag en Almere mee aan de verkiezingen. Hij kon niet genoeg goede mensen vinden, zegt hij. Lastig. Daarom de vraag: hoe voorkom ik dat ik onmisbaar word?
1. Doe als Obama
"De leider die zich onmisbaar waant vertoont narcistisch en egocentrisch gedrag", stelt Jaap van Muijen, hoogleraar Leiderschapsontwikkeling aan Universiteit Nyenrode. "Dat gedrag komt voort uit de vraag: wat als ze me niet meer nodig hebben? Maar een goede leider laat zich juist niet leiden door dat soort angsten. Hij is autonoom in zijn denken en de regisseur van zijn eigen gedrag. Dat betekent dat hij beslissingen durft te nemen die soms tegen de haren van de aandeelhouders in strijken, dat hij eerlijk is tegen medewerkers en soms durft te zeggen dat hij het ook gewoon niet weet."
Het tijdperk van de onmisbare leider, de ceo als rockster, die zichzelf belangrijker vindt dan zijn bedrijf, is gelukkig bijna ten einde, aldus Van Muijen. De nieuwe leider laat juist anderen floreren en staat niet zelf steeds vooraan om het applaus in ontvangst te nemen. Het model voor die nieuwe leider is er ook al, vindt Van Muijen: "Obama geeft het goede voorbeeld. Hij wil Hillary Clinton ook laten schijnen."
2. Deel de macht
In het oude Rome was maar één iemand de baas: de keizer. "Met enorme bouwprojecten probeerden ze zichzelf onsterfelijk maken", vertelt historicus Fik Meijer. "Ze lieten zich als goden vereren in tempels met hun eigen afbeeldingen. Iedere nieuwe keizer probeerde zijn voorganger bovendien te overtroeven. Als Michel Tilmant een Romeinse keizer was geweest, had zijn opvolger bij ING een donnatio memoriae laten uitspreken, waarbij Tilmant uit het publieke geheugen zou worden gewist. Zijn kop zou van de standbeelden worden gehakt en worden vervangen door een gelijkenis van de nieuwe keizer."
Een Romeinse keizer deelde de macht nooit, zegt Meijer. "Een keizer liet zich adviseren door een consilium, maar de leden daarvan mochten niet te machtig worden. Meestal waren het mensen van lage komaf of eunuchen, die nooit aanspraak konden maken op de troon. Er was ook een senaat, maar als een senator te dichtbij kwam, werd deze ten val gebracht."
Mede hierdoor was de opvolging een terugkerend probleem in Rome. Echt bloederig werden de opvolgingskwesties in de derde eeuw van de jaartelling, toen het keizerrijk in verval raakte. Keizers waren in deze periode vaak militairen die door een coup aan de macht kwamen. In een halve eeuw volgden 27 keizers elkaar razendsnel op. Meijer: "Dat leek een beetje op de tijd van nu. Men vocht elkaar de tent uit."
De les: deel de macht en je houdt het langer vol aan de top.
3. Stop egopoetserij
"Veel leidinggevenden zijn te druk bezig met egopoetserij", zegt Alexander Vandevelde. Jaarlijks spreekt de adviseur, trainer en coach bij GITP zo'n 600 leidinggevenden. "Alles begint met zelfbewustzijn en een goed innerlijk kompas", vertelt hij. "Je moet jezelf afvragen wat de organisatie nodig heeft, niet wat je zelf nodig hebt."
Vandevelde is niet erg optimistisch over het verandervermogen van de huidige generatie leiders. "De mensen die nu bedrijven leiden hebben nooit tegenslag gekend. Ik krijg de laatste tijd veel vragen van managers die willen weten hoe ze slecht nieuws moeten brengen, daar hebben ze geen ervaring mee."
Vandevelde heeft zijn hoop gevestigd op de aanstormende generatie Y: "Die zijn meer gericht op bezinning."
4. Durf los te laten
Ondernemers hebben misschien nog wel vaker dan managers het gevoel onmisbaar te zijn, denkt Maarten van Kimmenade. De psycholoog, zelf ook ondernemer, deed onderzoek naar de psychologische effecten van de verkoop van een familiebedrijf. Nu adviseert hij ondernemers over opvolgingskwesties en overnames. "Loslaten en misbaar worden heeft voor de ondernemer iets bizars en tegennatuurlijks", stelt Van Kimmenade. "De ondernemer heeft, zoals we dat in de psychologie noemen, een oriëntatie op competitief handelen. Hij heeft een groot ego en behoefte aan autonomie. Dat maakt het lastig om te delegeren en afstand te nemen. Veel ondernemers kunnen moeilijk accepteren dat ze er ooit mee moeten stoppen. Neemt een zoon of dochter de zaak over, dan willen ze dat hij of zij alles op hún manier blijft doen. Ze kunnen zich nauwelijks voorstellen dat het ook anders kan. Ik kom regelmatig schrijnende gevallen tegen van ruzies tussen vaders en zonen. Ik probeer een sfeer van vertrouwen te scheppen en bespreekbaar te maken wat voorheen niet bespreekbaar was. Wie zichzelf onmisbaar maakt, graaft een graf voor zijn eigen bedrijf."
