Strategieconsultant Pliner beschrijft deze maand in Harvard Business Review een voor veel leiders herkenbaar dilemma: je bent CEO van een bedrijf en staat voor de beslissing iemand te ontslaan tijdens een recessie. Je kunt het immoreel vinden iemand te ontslaan die misschien wel een gezin heeft te onderhouden. Tegelijkertijd schrijft de bedrijfsethiek voor dat je ook de belangen van andere stakeholders moet meewegen: die van je aandeelhouders, en van de andere werknemers die gediend zijn bij de continuïteit van je bedrijf. Het is je rol als leider om een beslissing te nemen die misschien indruist tegen je eigen normen, maar wel strookt met de ethiek.
Bij complexe beslissingen is het dus lastig de drie begrippen in balans brengen: ethiek, moraal en rolverantwoordelijkheden. Ze zijn vaak in strijd met elkaar, en zullen veranderlijk blijken naarmate je carrière vordert. Als je dat inziet, en desondanks op zoek blijft naar een goede balans in je besluiten maakt dat je tot een integere leider. Daarvoor zou je continu moeten reflecteren op je eigen rol, de bedrijfsethiek en morele waarden met een reeks vragen die Pliner indeelt in vijf groepen:
- Maak je huidige visie helder:
- Hoe wil ik gezien worden als leider?
- Waar wil ik voor staan?
- Wat is het doel van het bedrijf?
- Wat is mijn rol binnen het bedrijf?
- Wat ben ik wel/niet bereid om op te offeren voor de doelen van het bedrijf?
- Kies een recente zware beslissing en houd deze tegen het licht van je huidige visie:
- Kwam de beslissing overeen met mijn ethische, morele en rolverantwoordelijkheden?
- Op welk punt schoot de beslissing tekort?
- Waarom gebeurde dit?
- Wat zou ik volgende keer anders doen?
- Moet ik iets aanpassen aan mijn huidige leiderschapsvisie aan de hand van deze beslissing?
- Neem nu een besluit dat je binnenkort moet nemen:
- Als deze beslissing volledig in lijn zou zijn met mijn huidige leiderschapsvisie, wat zou ik dan doen?
- Als het onmogelijk is om mijn deze visie te volgen, op welk punt ben ik dan bereid om compromissen te sluiten?
- Bepaal hoe je dit besluit zult communiceren:
- Gaat het moeilijk worden om je beslissing te communiceren zonder mensen te schaden?
- Zou iemand de beslissing verkeerd kunnen interpreteren?
- Wat kan ik doen om de kans te vergroten dat de beslissing op de goede manier geïnterpreteerd wordt?
- Zijn er recente gebeurtenissen binnen het bedrijf die mijn beslissing in de weg kunnen zitten?
- Hoe kan ik duidelijk communiceren zonder emoties toe te laten?
Een goed en recent Nederlands voorbeeld van hoe een leider communiceert is VDL Nedcar in Born. BMW heeft recent aangekondigd hier vanaf 2023 geen auto’s meer te laten bouwen. Er werken 4500 mensen bij het Limburgse bedrijf, en dus is het van groot belang dat VDL-directeur Paul van Vuuren goed communiceert, ook richting media.
Tegenover NOS sprak hij de hoop uit dat nieuwe toetreders op de Europese automarkt interesse hebben om gebruik te maken van zijn fabriek. Van Vuuren: ‘Vaak hebben nieuwe spelers op de markt van elektrische auto’s wel een ontwerp, maar niet de middelen om die auto’s ook te maken. Daar ligt een rol voor ons.’
De aankondiging van BMW kan het einde betekenen van VDL Nedcar: dramatisch nieuws. Toch blijft Van Vuuren positief, proactief en communiceert hij duidelijk, zonder de ernst van de zaak te ontkennen. Als de NOS-verslaggever hem vervolgens vraagt of het doek nu definitief gaat vallen voor VDL Nedcar, zegt hij: ‘Het is zeker niet het einde van VDL Nedcar. We gaan hier sterker uitkomen.’
- Ga alsmaar door met zelfreflectie, en pak jezelf niet aan met fluwelen handschoentjes:
- Was ik echt eerlijk over mijn persoonlijke waarden?
- Welke waarden geef ik prioriteit, en ten koste van welke andere?
- Moet ik mijn ideeën over mijn morele, ethische en rolverantwoordelijkheid nog aanpassen aan mijn gedrag om ze ermee op een lijn te krijgen of moet ik mijn gedrag wijzigen?
Dit reflecteren is het moeilijkst om consistent te blijven doen, en het makkelijkst om snel over te slaan in een moordend drukke agenda. Toch is dit persoonlijke decision framework de beste en snelste tool om een integere leider te worden – al, zo geeft Pliner toe, hebben managers met een iets minder ontwikkeld ethisch besef het een stuk makkelijker om alles op een lijn te krijgen.
