Narcisten staan erom bekend dat ze zichzelf enorm overschatten, dat ze altijd op zoek zijn naar bevestiging en dat ze alles doen om gezien en vooral bewonderd te worden. Voor dat applaus zijn ze bereid om meer op het spel te zetten. Hoe groter het risico, hoe hoger de beloning (voor zichzelf uiteraard).
Dat gokken uit eigenbelang leidt tot opvallende strategische beslissingen, zoals gigantische investeringen in onderzoek & ontwikkeling en spraakmakende fusies en overnames. Maar ook in de dagelijkse praktijk is hun impact te zien. Denk aan het versoepelen van interne procedures en controles, wat kan leiden tot meer wangedrag en fraude.
Lees ook: Hoe narcistische leiders hun organisaties schaden (ook jaren na vertrek)
Wetenschappers zijn daarom dol op narcisten in het topmanagement van bedrijven. De schade die ze aan kunnen richten, is al van alle kanten onderzocht. Vooral binnen de bedrijven zelf en bij de mensen die voor ze werken.
Analisten zijn cruciale schakel
Hoe externe stakeholders op ze reageren, is daarentegen minder bekend. Amerikaanse en Britse onderzoekers (van Nottingham Business School, Middle Tennessee State University en Leeds University) hebben nu zo’n belangrijke externe partij onder de loep genomen: beleggingsanalisten.
Zij vormen een cruciale schakel tussen bedrijven en (toekomstige) aandeelhouders. Om tot een oordeel over de toekomstige prestaties van een bedrijf te komen, analyseren ze informatie over bedrijfsrisico’s en rendement uit verschillende bronnen. En ja, daar hoort ook de ceo bij.
Zo komen ze onder meer tot de bekende voorspellingen over de potentie van aandelen: kopen, houden of verkopen. Met hun analyses oefenen ze invloed uit op de prijs die beleggers willen betalen voor een aandeel, de waarde van het bedrijf en de prestaties op de beurs.
Tien jaar onderzocht
Deze studie toont voor het eerst aan wat de impact is van de mening die analisten over de ceo hebben. De mate van narcisme van de ceo beïnvloedt wel degelijk hoe zij de toekomstige prestaties en de waarde van een bedrijf inschatten.
De onderzoekers hebben een periode van tien jaar onder de loep genomen. Ze selecteerden 75 ceo’s die leiding hebben gegeven aan 66 bedrijven op de Amerikaanse S&P 100-index. Op zoek naar narcistische neigingen keken ze niet alleen naar het gedrag van de topman of topvrouw, maar ook naar de kanalen waarop de ceo controle uitoefende.
De onderzoekers hebben onder meer scores gegeven op hoeveel plaats de foto’s van de ceo in het jaarverslag innemen. En op het gebruik van de woordjes ‘ik, mij, mijn’ in de communicatie van de ceo met de aandeelhouders.
Narcistische ceo’s scoren lager
Ook zijn de salarissen van ceo’s met de op één na hoogst betaalde executive vergeleken. Datzelfde geldt voor de andere perks, zoals bonussen en aandelenopties. Naast die ceo’s hebben de onderzoekers de voorspellingen van analisten over die bedrijven gelegd.
Bedrijven met narcistische ceo’s scoren beduidend lager in de voorspellingen. ‘Analisten zien ceo’s met narcistische trekken niet als waardevol voor een bedrijf’, aldus de onderzoekers. ‘De neiging van narcistische bestuurders om risico’s te nemen leidt ertoe dat analisten hen categoriseren als ineffectieve leiders.’
Hoe groter het bedrijf, hoe negatiever analisten zijn over toekomstige prestaties. Vooral omdat ze clashes verwachten tussen de ceo en de bureaucratie en de interne controlemechanismes. Bij bedrijven met een gevestigde reputatie blijkt het negatieve effect minder zwaar, maar het is er wel degelijk.
Lees ook: Boardrooms zitten vol narcisten en ‘dat zijn geen goede leiders’
Eén opmerkelijke uitzondering
De onderzoekers vonden één opmerkelijke uitzondering. Bij bedrijven die in slaap zijn gesukkeld, blijken narcistische ceo’s juist wel een positief effect te hebben op analisten. ‘Door hun verlangen naar aandacht en applaus zijn narcistische ceo’s meer geneigd om de status quo uit te dagen en pogingen te doen om deze te veranderen.’
‘Zelfs als een bedrijf een sterk bestuur heeft dat het nastreven van al te risicovolle ondernemingen afremt, kunnen de gedrevenheid en de brutale stijl van een narcistische ceo verandering bevorderen.’ Analisten verwachten dat dit aanjagen van innovatie en verandering de prestaties van het bedrijf ten goede zal komen.
Raden van bestuur moeten opletten
De onderzoekers raden aan om ‘op te letten’ wanneer raden van bestuur een ceo benoemen, controleren en belonen. ‘Veel leiders met deze persoonlijkheidstrek hebben een gebrek aan zelfbewustzijn. Ze zijn niet staat om hun narcistische gedrag te reguleren.’
Het is de taak van de raad van bestuur om alert te zijn op dat narcisme van de ceo en het ‘nodige toezicht uit te oefenen om het bedrijf te beschermen tegen de schadelijke gevolgen ervan’.
Dat betekent ook dat de raad van bestuur wat harder moet werken aan het imago van de ceo bij analisten. Bijvoorbeeld in de kwartaalgesprekken waarin hun zorgen over het gedrag of de koers van de ceo gecounterd worden.
Een andere mogelijke ingreep is het verminderen van de betrokkenheid van de ceo bij publieke activiteiten. Zelfs het afpakken van een stuk verantwoordelijkheid is nog een optie om zo’n ceo in toom te houden en analisten niet af te schrikken, geven de onderzoekers nog mee. Nog beter is ze gewoon niet benoemen in topfuncties.
Lees ook: Meer controle krijgen als ceo? Dan moet je juist durven loslaten
