Het verloop van de oorlog in Oekraïne wordt steeds meer bepaald door drones. Bij hun aanval op de Russische regio Koersk wisten de Oekraïners binnen enkele dagen een flink gebied te veroveren. Dat offensief stokte toen de Russen een slimme manier hadden gevonden om hun drones ongevoelig te maken voor Oekraïense stoorzenders. De Oekraïners wijten momenteel de helft van hun verliezen aan dergelijke drones.
‘Of wij niet ook zoiets voor ze konden maken? Daarmee zijn we meteen aan de slag gegaan’, zegt Albin Sela, oprichter van het Enschedese Hyllus Systems. Het leidde in no time tot de drone waarmee zijn startup de markt op wil. Hij wordt via een glasvezelkabel bestuurd, waardoor hij immuun is voor elektronische stoorzenders.
De optical fiber drone werkt met een kabel van desnoods 10 kilometer lang, waardoor hij geen ethersignaal gebruikt en dus niet gestoord kan worden door elektronische jammers. ‘Voor slechts 2.000 euro kan een drone militair materieel vernietigen dat vele malen duurder is’, zegt Sela. ‘En wij zijn een van de eersten met een bekabelde drone in Oekraïne en sowieso de enige Nederlandse partij.’ De HS-2 kan een lading van 4,5 kg vervoeren, genoeg voor een explosief dat gepantserde voertuigen kan uitschakelen.
Innovatie aan de frontlinie
Hyllus (genoemd naar een springende spinnensoort) bestaat nog geen jaar, maar heeft al 200 drones geleverd aan Oekraïne. Het wil nu zijn productie serieus opschalen naar 10.000 stuks per maand tegen het einde van dit jaar. Alles wat geleverd kan worden, wordt meteen ingezet op het slagveld.
Het geheim achter het razendsnelle tempo waarin Sela zijn bedrijf opschaalt: de productontwikkeling in nauwe samenwerking met de brigades die zijn apparatuur gebruiken. ‘Innovatie komt niet tot stand in een vergaderzaaltje, maar aan de frontlinie.’
Daarvoor moeten hij en zijn team regelmatig een flink eind rijden, om daarna vanaf de grens met Oekraïne de trein te pakken richting Kyiv. Zo’n trip heeft hij net achter de rug als we hem spreken. ‘We hebben er twee dagen over gedaan. Vannacht waren er vier aanvallen hier in de stad, maar ik kon zonder te slapen meteen aan de slag.’
Op de agenda: de levering van de nieuwste prototypes aan een legereenheid, een event voor de Oekraïense defensie-industrie, overleg met de Nederlandse militair attaché en met lokale partners.
Direct leveren aan Oekraïne
Het geeft een indruk van hoe Hyllus werkt. Het is niet als zoveel andere startups begonnen met de ontwikkeling van een product, om met wat startkapitaal op zoek te gaan naar de beste product-markt fit en vervolgens via pilots met potentiële klanten dat product door te ontwikkelen. Voor Sela begon het allemaal bij de – bijzondere – klant. Zonder externe investeerders of startkapitaal heeft hij zijn bedrijf volledig gebouwd op directe samenwerking met Oekraïense gevechtseenheden.
De Italiaans-Albanese Sela kwam naar Nederland om bij Thales te werken, het grote Franse defensieconcern, voordat hij in Enschede voor zichzelf begon. Hij was weg van de mogelijkheden die 3D-printen biedt om heel flexibel onderdelen te produceren en zocht een tijdlang naar de beste markt voor het materiaal waarmee hij wilde printen. Op een defensiebeurs kwam hij in contact met een Oekraïense ondernemer met connecties in het leger. ‘Die hadden behoefte aan allerlei elektronica, die ik wel kon leveren omdat ik al zakendeed met Azië.’
Hyllus levert sindsdien aan drie gevechtseenheden, waaronder het roemruchte Azovbataljon, dat eerder Marioepol tot het bittere einde verdedigde. ‘Wij leverden de apparatuur die ze nodig hadden om te blijven vechten: camera’s, elektronica, drones. Dat leverde de cashflow de ontwikkeling van onze drone te financieren.’
Lees ook: Dit zijn 5 Nederlandse defensiekampioenen van de toekomst
Razendsnel producten ontwikkelen
Maar die drone is slechts een eerste hoofdstuk in het verhaal als het aan Sela. Hij ziet zijn bedrijf niet als droneproducent, maar noemt het een defensieorganisatie. ‘Vandaag zijn drones de ultieme krachtversterker aan het front. Morgen kunnen het goedkope, precisiegeleide raketten zijn, de dag daarna is het weer andere technologie. Oorlog evolueert constant. En Hyllus is opgezet om zich aan te kunnen passen en te leveren wat Europa’s krijgsmachten nodig hebben.’
En dat zouden dus meer defensiebedrijven, groot en klein, moeten doen. Niet blijven hangen in de traditionele productontwikkeling in de defensie-industrie, die jaren duurt en vaak loopt via langdurige trajecten met de diverse afzonderlijke legers. Hyllus werkt in plaats daarvan met extreem korte cycli. ‘We werken vier keer sneller dan anderen in de markt. Van prototype-idee naar testen op het slagveld duurt bij ons slechts drie weken. We leveren ook niet een definitief product, maar passen het continu aan op wens van bijvoorbeeld de Azovbataljon.’
Ondanks het succes in Oekraïne heeft Hyllus zijn technologie in eigen land nog niet op de markt gekregen. ‘We hebben wel goede relaties opgebouwd met operationele eenheden in het Nederlandse leger’, zegt Saulo van Waardenburg, ex-militair, lobbyist en nu chief geopolitical officer bij Hyllus.
‘Die brigades willen graag drones testen, en we konden deelnemen aan een testprogramma op Curaçao. Een week voor vertrek kregen we te horen dat onze accu’s niet aan bepaalde regels voldeden zodat ze niet meekonden in het vliegtuig. Zo zie je hoe bureaucratie je kan tegenhouden. Operationele eenheden begrijpen de waarde van ons product, maar binnen defensie zijn regels soms een bottleneck.’
1,1 miljard voor dronebedrijven
Het nieuwe defensiefonds van Keen Venture Partners is misschien niet de beste optie voor startups als Hyllus Systems, omdat dat geen geld steekt in puur militaire startups. Sinds kort heeft Nederland ook het Secfund, dat defensiestartups en mkb-bedrijven financiert met maximaal 5 miljoen overheidsgeld. Het fonds is een samenwerking van het ministeries van Defensie en Economische Zaken en wordt beheerd door de ROM’s, de regionale ontwikkelingsmaatschappijen en stelt ook dual use (technologie waarvoor ook een civiele markt is) als voorwaarde.
Misschien hebben dronestartups meer aan de overheid als klant. Minister van Defensie Ruben Brekelmans beloofde in oktober 400 miljoen euro te steken in ontwikkeling van drones voor Oekraïne, die deels lokaal, maar voor de helft ook in Nederland geproduceerd zouden kunnen worden. Die inkoop voor Oekraïne is een taak van de Taskforce Oekraïne, die al voor 2 miljard aan militaire goederen naar het oosten stuurde. Deze week beloofde premier Schoof Oekraïne nog eens 700 miljoen voor drones.
Siete Hamminga van Robin Radar, de scaleup die drones detecteert, tekende al contracten met de taskforce, onder meer voor de levering van mobiele radarsystemen.
De Europese legers moeten zich aanpassen om de innovatie binnen de Europese defensie-industrie op te voeren, is de boodschap van Sela. ‘In Europa moet de manier waarop we defensie benaderen, zowel vanuit de bedrijven als vanuit overheden, fundamenteel veranderen. We hebben moderne systemen nodig, aangepast aan de huidige manier van oorlogsvoering. De systemen die we hebben zijn ontworpen om terrorisme te bestrijden, 1.000 kilometer van ons vandaan. Nu is de situatie heel anders.’
Europese mentaliteit
Nog urgenter is natuurlijk de noodzaak voor Europa om met zijn defensie ook minder afhankelijk te worden van Amerikaanse technologie. ‘Hoe kan het dat in Europa 80 procent van de defensie-uitgaven naar Amerikaanse bedrijven gaat? Dat is ongelooflijk’, zegt Sela. ‘We besteden ons belastinggeld aan buitenlandse technologie.’
Europa moet dus meer inzetten op de eigen industrie. En dan niet alleen op gevestigde namen als Rheinmetall, Thales en Airbus, maar ook op startups en scaleups. Sela: ‘De toekomst ligt bij drones en quantumtechnologie, niet alleen in nog meer vliegtuigen en tanks.’ Die toekomst vereist volgens Hyllus bovendien een nieuwe mentaliteit in het Europese bedrijfsleven.
‘Kijk naar de VS. Hun defensie-industrie is enorm en toch in staat om zich aan te passen. Het is een kwestie van mentaliteit, van risico nemen en een open houding’, concludeert Sela. ‘We moeten meer in onszelf geloven. We zouden wat dat betreft wél een beetje meer zoals de Amerikanen moeten zijn.’
Het team van Hyllus bestaat momenteel uit 19 personen, onder wie techneuten, veteranen en mensen uit de defensie-industrie. Voor de toekomstige productie heeft het een locatie in Limburg op het oog, waar ook een dronevliegschool en toeleveranciers een plek zouden kunnen krijgen. ‘We willen in Nederland blijven om hier samen te werken met defensie. Wij kunnen de lessen die in Oekraïne worden geleerd overbrengen naar Europa, zodat overheid en bedrijfsleven samen kunnen zorgen voor een modern en sterk leger.’
Vastgoedfamilie in oorlogstijd
Oekraïner Ivan Molchanov is met zijn familiebedrijf 2112 Holding de belangrijkste schakel tussen de Nederlandse startup Hyllus Systems en de Oekraïense brigades waaraan het drones en andere apparatuur levert. Zijn verhaal maakt duidelijk hoe het leven, maar ook het zakendoen in zijn land sinds drie jaar compleet zijn veranderd.
‘Ons portfolio bestaat vooral uit vastgoedontwikkeling, retail en IT-projecten en sinds de oorlog zijn alle bedrijven getroffen. De verkoop van onroerend goed is met 60 procent gedaald, een IT-project viel stil omdat we moesten voorkomen dat de database met naamgegevens in handen van de Russen zou komen. Een van onze winkelcentra is door een raketaanval in 2022 gedeeltelijk verwoest, we verloren acht medewerkers door die aanval.’
Sinds het begin van de Russische invasie stortten Molchanov en zijn familie zich op de verdediging van Kyiv. ‘In de eerste dagen hielpen we de stad te barricaderen met betonblokken en ander bouwmateriaal van onze bouwplaatsen. We bouwden via Telegram een logistiek kanaal op dat de Stolichniy-markt, een van onze bezittingen, verbond met verschillende restaurants in Kyiv. Leveranciers uit het hele land brachten dagelijks hun waren naar de markt, onze vrijwilligers leverden deze goederen aan lokale restaurants die vervolgens maaltijden kookten voor de bewakers van infrastructuur, de mensen in schuilkelders en de soldaten.’
In totaal heeft Molchanovs holding 910.000 lunchpakketten geleverd in Kyiv en het kocht tientallen pantservoertuigen in Engeland voor een van de bekendste brigades. ‘We blijven onze verdedigers steunen met militaire uitrusting, drones en pick-uptrucks. Tot nu toe hebben we meer dan 5 miljoen dollar uitgegeven en meer dan 500 drones kunnen leveren.’
Recentelijk is de Oekraïense ondernemersfamilie actief begonnen met investeren in defensie-technologische startups. Voor de optische drone van Hyllus regelde Molchanov een ontmoeting met twee brigades die interesse hadden. ‘De volgende dag gingen ze meteen testen en hun ingenieurs gaven meteen feedback voor verbeteringen.’
Dit is precies wat de nieuwe missie van Molchanov en zijn holding aan het worden is. ‘De beste militaire technologiebedrijven van de toekomst zullen bestaan uit joint ventures tussen Europese en Oekraïense partners. Oekraïners hebben kennis van moderne oorlogsvoering en praktijkervaring die geen ander land ter wereld heeft. Elke ontwikkeling kan letterlijk de volgende dag in echte oorlogsomstandigheden worden getest.’
‘Onze capaciteit om ons aan te passen met beperkte middelen, gecombineerd met onze ondernemingsgeest, maakt de defensie-industrie hier echt bijzonder. Bovendien is er minder bureaucratie dan in Europa. Oekraïne is minder hiërarchisch. Hier kan een dronefabriek met 500 werknemers binnen zes maanden operationeel zijn. Je kunt je voorstellen hoelang zo’n project in Europa zou duren.’
Maar geld is eigenlijk niet de grootste behoefte van de Oekraïense defensiebedrijven. ‘We hebben slim geld nodig, van partijen die hun weg kennen in hun eigen land, lokale connecties hebben en snel toegang tot de markt kunnen verschaffen. En veel Europese investeerders voelen zich op hun beurt aangetrokken tot de kansen die hier liggen, vooral na de oorlog: we ontwikkelen hier nieuwe technologie zo efficiënt dat we de rest van de wereld vooruit zijn. En dat zal in de toekomst onze markt zijn.’
De familie Molchanov bestaat uit ondernemers en wetenschappers, maar blijft weg van de politiek. ‘Laat ik zeggen dat we Kyiv en een groot deel van het land hebben verdedigd, niet dankzij, maar ondanks onze regering. We hebben overleefd en blijven bestaan dankzij de heldhaftigheid van onze soldaten en de hulp van vrijwilligers, lokale bedrijven en burgers die hen van alles voorzien wat ze nodig hebben. Wist je dat dit eigenlijk een traditie is die teruggaat tot de tijd van de Kozakken? In de 17e en 18e eeuw waren zij onafhankelijke, vrijgevochten krijgers die dorpen in hun omgeving beschermden, in ruil voor steun van de lokale bevolking. Dergelijke sociale patronen en het vermogen om samen te komen in tijden van nood zitten in ons DNA.’
.
.
