Maryna Saprykina is een van de meest prominente vrouwelijke zakelijke leiders van Oekraïne. Ze is een specialist in duurzaamheid, ceo van CSR Ukraine en founder van de Ukrainian Women Entrepreneurs Hub.
Voor het Amsterdam Business Forum is ze recent even overgekomen van Kiev. Ze begint haar bekroonde verhaal over weerbaarheid met het belang van een warme kop koffie, een latte. Opgewarmd met een generator in een buurt waar de gewone elektriciteit al lang is uitgevallen. Die latte is voor haar hét symbool van veerkracht geworden.
Saprykina start met nul middelen of ondersteuning in september vorig jaar een community. De hub is voor vrouwen die al een bedrijf hebben of er een willen starten. Vandaag heeft ze twaalf mensen in dienst, zijn 500 vrouwen opgeleid en is ze actief in vier steden in Oekraïne.
50 procent is niet weerbaar
‘Mijn droom is om 1 miljoen vrouwen te trainen. Dertig procent van de vrouwen zijn na de training een bedrijf gestart. Juist, in volle oorlogstijd. Dat is veerkracht. En die heb je nodig in een onzekere wereld, of dat nu over oorlog of aardbevingen gaat, of geopolitieke spanningen.’
Een op de twee bedrijven (onderzoek van McKinsey staat op haar slide) is niet klaar voor externe schokken. Saprykina wijst erop dat ieder bedrijf een weerbaarheidsstrategie nodig heeft. Ook in vredestijd.
Ook wat ondernemerschap betreft, heeft de oorlog in Oekraïne een enorme impact gehad. Maar wel een heel andere impact dan je denkt. In augustus 2022 blijken meer mensen ondernemer te zijn geworden dan voor de oorlog. Elk tweede bedrijf dat zich vorig jaar registreerde, is opgericht door een vrouw.
Bedrijven in Oekraïne betaalden in 2022 ook 2 miljard dollar meer aan belastingen dan in 2021. Gebaseerd op de lessen van de Oekraïense bedrijven geeft ze vijf componenten van extreme veerkracht. Ze zet ze op een trein, waarin iedere wagon een element bevat.
#1 Snelheid is de sleutel
Snelheid is de locomotief, de motor achter jouw antwoord op externe schokken. Hoe snel neem je beslissingen? Hoe neemt de organisatie beslissingen wanneer je niet aanwezig bent als leider? Dat kun je nu al testen en je kunt verbeteringen invoeren.
Lees ook: Sneller beslissen met de 70 procent-regel van Jeff Bezos
#2 Zet in op grotere doelen
Wat is het grote doel van jouw bedrijf? ‘Beantwoord deze vraag alsjeblieft niet met geld, think bigger.’ Ze vertelt over Cesna, een beautybedrijf uit het beruchte Bucha. De eigenaars vluchtten in eerste instantie, maar kwamen twee maanden later terug.
Van hun oorspronkelijke bedrijf is niets meer over. Hun nieuwe grote doel: het ontwikkelen van een wondhelende crème voor de soldaten. ‘Met dit nieuwe businessmodel bereiken ze in een jaar tijd een viervoudige groei. Ze hebben een nieuwe productie opgezet en ze geven werk aan meer dan twintig mensen.’
Ondernemers in meer vredelievende omstandigheden hebben andere uitdagingen, somt ze op: inflatie, energieprijzen, corruptie… Maar vergeet niet dat jouw klanten (72 procent volgens onderzoek van EY uit 2023) jouw grote doel gelinkt willen zien aan milieu- en sociale issues. Ook je medewerkers willen dat weten, zelfs je concurrenten.
‘Jouw grote doel zorgt namelijk voor verbinding. Heel wat Oekraïense bedrijven zijn zo partnerschappen aangegaan met hun concurrenten. Wat zijn de uitdagingen in jouw regio, in jouw land? Hoe kun je als bedrijf aan de oplossing bijdragen? Zo help je je bedrijf door turbulente tijden.’
#3 Test je waarden
‘Hoever ga je om je waarden te handhaven? Praten over waarden is een beetje in de mode. Iedereen vindt ze nu belangrijk. Je hebt ze ook vast ontwikkeld en ze aan de muren hangen in jouw kantoren.’
De oorlog in Oekraïne is een lakmoesproef voor veel bedrijven en hun waarden. Werken ze nog in turbulente tijden? Of blijken ze tegenstrijdig te zijn met wat je doet? Dan moet je je acties op één lijn gaan brengen met je waarden.
Saprykina geeft als voorbeeld een banensite in Oekraïne die na de Russische inval stopte met de vacatures van bedrijven die actief bleven in Rusland. ‘Het is een beslissing die ze jaarlijks 500.000 dollar kost, een aanzienlijk deel van hun omzet. Maar zo geven ze ook aan dat ze toegewijd zijn aan hun waarden.’
Denk dus na over je waarden, raadt Saprykina aan. Komen die overeen met wat je doet? Je kunt dat beter nu uitzoeken dan later. ‘Je wil namelijk niet dat je klanten en je medewerkers eerder dan jij tegenstrijdigheden opmerken.’
#4 Zorg voor medewerkers en families
‘Jouw hr-strategie is vast onberispelijk, maar hoe ga je om met de geestelijke gezondheid van je mensen? Vandaag hebben 1 miljard mensen in de wereld mentale klachten. Dat kost de wereldwijde economie 1 biljoen dollar per jaar.’
Ook voor Oekraïne is het een groot probleem, vertelt ze. Geen enkele familie is gespaard van de oorlog. ‘De overheid schat dat 15 miljoen Oekraïners mentale gezondheidszorg nodig hebben. Onze bedrijven doen er dus veel aan om dit aan te pakken.’
Ze hebben in hun bedrijven bijvoorbeeld een specifieke afdeling ingericht voor psychologische ondersteuning. Of ze geven workshops voor hun managers waarin ze leren omgaan met mentale klachten, zodat ze die kennis kunnen doorgeven aan hun medewerkers.
Al die hulp wordt niet alleen aan hun medewerkers aangeboden, maar ook aan hun families. Oekraïense bedrijven hebben bovendien ruimtes ingericht waar de kinderen van hun medewerkers in veiligheid kunnen verblijven.
‘Daar wordt in de wereld over gesproken als de zorgeconomie. In Oekraïne is die al realiteit. Dit soort acties bevorderen de betrokkenheid van je medewerkers en halen de mentale druk van de ketel.’
Saprykina roept alle bedrijven op om tenminste één actie voor een betere mentale gezondheid te ondernemen. ‘De angst in de wereld neemt toe, je mensen en hun families hebben een werkgever nodig die voor ze zorgt.’
Lees ook: Waarom mentale weerbaarheid zo belangrijk is
#5 Volg je klanten
Bijna 60 procent van de klanten (onderzoek Microsoft 2019) verandert van bedrijf vanwege de slechte service. Je klanten goed bedienen kan mogelijkheden opleveren voor nieuwe toepassingen of nieuwe regio’s, vertelt Saprykina.
Ze vertelt hoe Nova Post, een private bezorgdienst van Oekraïne, na de inval in de problemen is gekomen. ‘Hun omzet zakte terug naar amper 1 procent. Zo’n sterke daling kan tot een bankroet leiden. Het bedrijf dacht na over hoe het zichzelf opnieuw kon uitvinden.’
‘Drie maanden later neemt Nova Post de beslissing om hun klanten te volgen. Veel van die klanten bevinden zich in het buitenland. Acht miljoen Oekraïners zijn immers het land uit gevlucht vanwege de oorlog.’
Zij verwachten daar dezelfde service als in Oekraïne en dat biedt kansen. In één jaar tijd heeft Nova Post zeven nieuwe kantoren geopend in zeven landen. De klanten waren happy.
Klanten kunnen je in turbulente tijden dus wel degelijk redden, geeft ze aan. ‘Volg je klanten in goede en in slechte tijden. Dat is de weg naar veerkracht, innovatie en competitiviteit.’
Een Oekraïense wijndistributeur verliest aan het begin van de invasie 15 miljoen euro. Hun voorraad van 1,6 miljoen flessen is opgeblazen met Russische raketten. De twee procent flessen die over is, verkopen ze nu onder de naam wine that survived.
Uiteindelijk wordt die wijn zo veel meer waard. ‘Maar om in beweging te komen met de trein naar een betere weerbaarheidsstrategie heb je wel individuele veerkracht nodig. Daar is alle weerbaarheid van bedrijven namelijk op gebaseerd.’
Lees ook: Hoe onzekerheid over de toekomst je dubbel voordeel kan opleveren
