Geen producten in de winkelwagen.
Het kabinet Balkenende heeft geen ‘groot verhaal,’ klaagde een groep briefschrijvers in Management Team. De premier ging tijdens een debat fel in de aanval. “Ondernemers moeten zelf de hand aan de ploeg slaan.”
“Zingen we een lied als hij binnenkomt? Ik heb nu een beetje het Sinterklaasgevoel.” De zaal buldert van het lachen. Peter Paul de Vries is deze ochtend in opperbeste stemming. Hij kwam naar Nieuwspoort voor een debat met de premier, maar die is, zo horen we net, met tien minuten vertraagd. Het lijkt debatleider Carolien Gehrels geen goed idee om zonder Balkenende te beginnen. “Dat heeft toch geen zin, want hij houdt eerst nog een speech.” Aan de debattafel schenkt Leendert Bikker nog maar eens een glaasje water in. Dan komt Jack de Vries binnen, de politiek assistent van de premier, maar beter bekend als die man met Kuifje-kapsel die op televisie steevast schuin achter Balkenende staat. De premier is in het pand, gebaart een pr-medewerker in de hoek. Na vijf minuten verschijnt de rijzige gestalte van RVD-directeur Gerard van der Wulp in de deuropening. Hij draagt een keizerlijk paarse das. Je moet twee keer kijken, maar in zijn kielzog is dan toch de premier gearriveerd. Donker pak, bescheiden das, zongebruind. Uitgelaten neemt hij een stapel aan hem gerichte brieven in ontvangst die de afgelopen maanden in Management Team verschenen. “Even zo houden, da’s beter voor de foto,” legt hij uit aan de hoofdredacteur van het blad. Balkenende heeft er zin an. In zijn speech bedankt hij de briefschrijvers voor hun prikkelende kritiek op het kabinetsbeleid, al heeft de inhoud ervan hem niet verrast. “Geef mij een advies, en ik vertel u uit welke sector u komt. Zoals iedere belangengroep komt elke briefschrijver op voor zijn tak van sport. Welnu: niet alles kán. Daarom moet een kabinet keuzes maken.” Wat volgt is een relaas over ‘die andere overheid.’ Een overheid van minder regels en meer ruimte voor ondernemerschap en individuele inspanningen. De levensloopregeling, het meldpunt tegenstrijdige regelgeving van EZ: dit kabinet staat voor een minder bemoeizuchtige Staat. “Geen micromanagement dus,” concludeerde de premier, verwijzend naar de brief van Berenschot-directeur Theo Camps. En afrondend: “Dit debat smaakt naar meer. Ik raad u allen aan een nieuwe reeks brieven te schrijven, maar dan gericht aan de burgers en het bedrijfsleven.” Zo, de tegenaanval is geopend. Een klein mediaoffensief bovendien, dat aansluitend zal worden gevolgd door een interview met Twee Vandaag. Balkenende heeft geen gemakkelijk weekend achter de rug. Driekwart van de Nederlanders vindt dat de premier zijn werk niet goed doet, schreef De Telegraaf op vrijdag, na onderzoek van bureau Motivaction. Nog erger: meer dan driekwart zou onaangenaam verrast zijn als Balkenende op de stoep stond voor ‘een bakkie.’ Op maandag volgde een peiling van BNR Nieuwsradio, waaruit bleek dat ondernemers Balkenende ‘de slechtste premier van Nederland’ vinden. Het werd tijd voor een tegengeluid uit het ivoren Torentje.
Gaan voor goud
Balkenende verdedigt tijdens het aansluitende debat zijn kabinetsbeleid met verve, al kan hij de meest fundamentele kritiek niet pareren. “Er is behoefte aan het grote verhaal,” verzucht Mickey Huibregtsen, oud-topman van McKinsey. “Dit kabinet maakt het zich moeilijk door een gebrek aan communicatie.” Roel Pieper sluit zich hierbij aan. “Dat we niet innovatief genoeg zijn, ligt deels aan de Nederlandse ondernemerscultuur. Maar je moet als overheid een gevoel uitdragen dat we als land nog iets kunnen. De broekriem aanhalen is een volstrekt verkeerde boodschap.” Balkenende reageert met de opmerking dat een premier wel op en neer kan springen van optimisme, maar dat je daarmee het gevaar loopt dat de échte problemen niet worden benoemd. “Mijn voorganger Wim Kok riep in de jaren negentig dat het poldermodel zo goed werkte, terwijl de arbeidsmarkt overspannen raakte en de productiekosten met 12 procent stegen. Ik zeg juist eerlijk dat er reden is voor zorg.”
Het communicatieprobleem van ‘JP’ blijkt het belangrijkste thema te zijn dat de deelnemers aan het debat bindt. Concretere onderwerpen rollen wel over tafel, maar dit zijn vooral persoonlijke stokpaardjes. Ondernemer Carmen Breeveld, Zwarte Zakenvrouw van het jaar 2003, snijdt een probleem van kleine ondernemers aan, en dan vooral vrouwelijke ondernemers. “Het wordt tijd dat dit kabinet de economische infrastructuur eens aanpakt. Prima dat EZ met borgstellingkredieten komt, maar waarom laten ze de uitvoering over aan de banken? Daar krijg ik te horen: u bent een vrouw en u kunt wel eens zwanger worden. Vervolgens krijg ik geen krediet. Nou mijnheer Balkenende: daar zakt mijn broek van af!” Columniste Ebru Umar ziet een toekomstig gebrek aan hoogopgeleiden als uitvloeisel van een mislukt integratiebeleid. “Als je vrouwen en allochtone jongeren meerekent ís er straks helemaal geen tekort. Wen er maar aan dat deze groepen straks hier de tent zullen runnen.” Peter Paul de Vries van de VEB wijt het gebrek aan ondernemerschap in Nederland aan de structuurwet. “Die paar internationale ceo’s die we hebben zijn geen ondernemers. Het zijn bestuurders. Mannen van vijftig-plus. En die worden gecontroleerd door raden van commissarissen. Mannen van zestig-plus. Mijn oplossing: flexibiliseer het ondernemersmodel, zodat die machtscirkel wordt doorbroken.” De premier maakt stilzwijgend aantekeningen op de papieren van zijn speech. Onder toeziend oog van een langzaam knikkende Van der Wulp lanceert hij schijnbaar nieuwe termen als ‘driesporenbeleid’ en ‘rule busters.’ Waarom kijken de briefschrijvers toch naar de overheid om Nederland uit het slop te krijgen, vraagt hij zich af. “De overheid is er om de spelregels te bewaken. Het zijn ondernemers die zelf de hand aan de ploeg moeten slaan.” Na 25 minuten is volgens debatleider Carolien het moment aangebroken om de bordjes op de knieën te zetten. Kan dit kabinet Nederland van de b-status naar de a-divisie loodsen, of zakken we af naar de achterste regionen, wil ze weten van haar tafelgenoten. “Gaan we van blij met brons naar gaan voor goud?” De premier krijgt het antwoord niet mee, hij heeft inmiddels de zaal verlaten. Op naar Twee Vandaag.
