Geen producten in je winkelwagen.
‘Lief en aardig bewaar je maar voor thuis'
Haar verschijning is charmant, maar haar ingrepen worden door heel het Europese bedrijfsleven gevreesd. Neelie Kroes is vóór een quotum voor topvrouwen: ‘Vrouwen zijn zakelijker en werken ook efficiënter.'
Op het lijstje van het Amerikaanse zakenblad Time staan drie keer zoveel mannen als vrouwen. Slechts twee landgenoten sieren de mondiale top-100 van meest invloedrijke mensen. Eurocommissaris voor mededinging Neelie Kroes is er een van. De residentie van onze EU-commissaris in Brussel is understated, maar smaakvol ingericht. Licht, glas en ruimte voeren de boventoon in haar kantoor. Gispen-stoeltjes bij de ingang, Bauhauslampje van Wilhelm Wagenfeld op het dressoir, glazen bureau, geflankeerd door zetels van Charles Eames. Naast traditionele EU-vlaggen ook een variant met knipoog van de hand van architect Rem Koolhaas.
Wilde u als kind altijd al impact hebben?
"O ja. De dienst uitmaken en meebepalen wat we uiteindelijk zouden gaan doen, heerlijk. Het leidde tot een van mijn belangrijkste talenten: vasthoudendheid. Als het eenmaal in mijn kop zit, krijg je het er lastig uit. En daarnaast ben ik een regelnicht."
Wanneer begon uw ambitie?
"Al vroeg. Ik wilde niet in de voetsporen van mijn moeder treden en zag meer in een carrière als die van mijn vader, die een bedrijf had in zwaar transport. Als ik met hem meereisde, verbaasde ik me al over de beperkingen van landsgrenzen. Ik kon er toen geen rationele verklaring voor vinden, maar kon natuurlijk ook niet vermoeden welke impact dit later op mij zou hebben."
Waarmee heeft talent volgens u vooral te maken?
"In de eerste plaats met intelligentie; zowel IQ als EQ. Al is dat een noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde. Daarnaast met flexibiliteit, creativiteit, intrinsieke motivatie en out-of-the-box kunnen denken. Het klinkt misschien als open deur, maar je moet daarnaast ook in staat zijn in zeer verschillende teams te werken en dingen gedaan kunnen krijgen op alle niveaus en binnen de context van andere culturen en opvattingen."
Waar let u op als u talent aantrekt?
"Ik geloof oprecht in diversiteit. Ten eerste is het zonde om zoveel vrouwelijk talent onbenut te laten. Daarnaast werken vrouwen anders en voegen ze iets toe aan de overwegend door mannen bevolkte boards. Zonder door te slaan of wonderen te verwachten van het vrouwelijk geslacht, betrap ik mezelf erop dat ik mij afvraag hoe de kredietcrisis gelopen zou zijn als er meer vrouwen in de top van de belangrijkste banken gezeten zouden hebben. Wat zou er gebeurd zijn als de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers & Sisters geheten had?"
Maakt u zelf werk van een evenwichtige verdeling van geslacht, cultuur en nationaliteiten bij de bezetting van uw managementposities?
"De directeur-generaal hier is man, maar twee van de drie deputies zijn vrouw. Daarnaast heb ik een internationaal team van mensen, onder wie significant veel sterke, slimme vrouwelijke managers". Kroes toont een recent artikel uit Marie-Claire waarin vijf topvrouwen uit haar team worden belicht. De meesten zijn hand picked, vertelt ze. Voorafgaand aan de transfer naar Brussel combineerden ze in veel gevallen een internationale topfunctie, bijvoorbeeld als fusie-en-overname-advocaat, met een gezinsleven met opgroeiende kinderen. Zonder uitzondering betreft het vrouwen tussen de 35 en begin 40. "Maar het zijn rolmodellen, geen fotomodellen", benadrukt ze. "Hoewel de faciliteiten op het terrein van kinderopvang hier in Brussel veel beter zijn dan in Nederland, is het een groot compliment aan Barosso dat er hier zoveel vrouwen in topfuncties werken."
Speelt leeftijd een rol?
"Bij werving wordt regelmatig moeilijk gedaan over zaken als leeftijd en een gebrek aan ervaring. Zelf zie ik dat niet als probleem, zolang managers maar intrinsiek gemotiveerd zijn, talent hebben en daarnaast flexibel en ambitieus zijn. Je moet af en toe ook iets durven. Zo was er een keer een eigenwijze en eigenzinnige Duitse kandidaat, die aanvankelijk niet paste in het profiel, maar met enig massagewerk van mij toch binnenkwam. Ik geloof zelf nooit zo in het argument dat mensen te jong of onervaren zijn voor een vacature. Dat lost zich namelijk in de loop van de tijd vanzelf op."
De Europese Unie heeft inmiddels geprofiteerd van de vasthoudendheid van haar Commissaris voor Mededinging. Ondanks haar charmante en elegante verschijning, schroomt Kroes niet om harde maatregelen te treffen. Zo legde zij grofweg drie keer zoveel boetes op als haar voorganger en werden machtige bedrijven en regeringen zonder mededogen aangepakt. Telefonica, het machtige Microsoft, chipfabrikant Intel, ABN Amro en ING kunnen er inmiddels over meepraten.
Kroes vindt dat je ‘lief en aardig' maar voor thuis moet bewaren. Zelf geeft zij haar vrouwelijke managers steevast de tip om hun loopbaan met hun partner te bespreken, maar er ook een eigen koers in te varen. Die onafhankelijkheid lijkt haar belangrijkste Leitmotiv. Financiële, maar vooral mentale vrijheid en het vermogen om zelf te kunnen kiezen.
Voor uw benoeming bij de Europese Unie was u meestal de enige vrouw in een raad van commissarissen. Vond u dat zelf ooit een probleem?
"Men vindt dat een risico in Nederland, maar dat is onzin. Je moet binnen zo'n gremium bij voorkeur meerdere vrouwen hebben. Dan pas gebeurt er iets met de cultuur en manier van werken. Vrouwen zijn gemiddeld genomen wat zakelijker en werken meestal ook efficiënter. Er wordt vaak moeilijk gedaan over het feit dat vrouwen met een gezin en een topfunctie geen zes dagen per week van 9 tot 9 op kantoor zijn, maar hoewel er natuurlijk wel ondergrenzen zijn, wordt het belang van lijfelijke aanwezigheid bij veel bedrijven enorm overschat."
Gelooft u in positieve discriminatie?
"Ja. De vrouwelijke managers in mijn team zijn niet op die manier binnengekomen, maar ik ben wel een voorstander van quota voor vrouwelijke managers. Ik ben zelf ook op basis van positieve discriminatie op deze post terechtgekomen. Je kunt nu wel zeggen: er zit beweging in, maar het schiet ondertussen niet op!"
En dus moeten er quota komen?
"Nou, daarmee alleen ben je er natuurlijk niet. Er moet meer gebeuren. Ook bij de vrouwen zelf overigens. Als de zon schijnt, zijn er in Nederland toch nog erg veel vrouwen die zeggen: we gaan lekker naar het strand. Op zich niets mis mee. Maar ik geef vrouwen om mij heen altijd mee dat je je kinderen maar een betrekkelijk korte tijd van je leven om je heen hebt. Als je als moeder een tijdje bewust stopt met werken, hou dan in ieder geval je vakkennis en je netwerk bij."
Welke talenten ziet u bijvoorbeeld in de kunst, de politiek en het bedrijfsleven?
"Ben Verwaayen springt er in het bedrijfsleven voor mij uit. Niet omdat hij van mijn eigen partij is (de VVD, red.), maar omdat hij het eigene, het authentieke van een echte leider heeft en daarnaast bewust andere sterke mensen om zich heen verzamelt. Hij is iemand die diversiteit echt op de agenda heeft staan en niet omdat het moet in het kader van de publieke discussie. In de politiek bewonder ik iemand als Femke Halsema. Zij is een goede debater. Ze is vasthoudend en weet goed onder woorden te brengen wat haar stroming beweegt en weet haar achterban voor zich te winnen op belangrijke thema's. In de kunstwereld denk ik aan iemand als voormalig museumdirecteur Wim van Krimpen, omdat hij zo heerlijk tegendraads is."
De lange mars van Neelie Kroes
Vrijwel dagelijks staat ze in de krant, de 68-jarige Neelie Kroes. Is het niet om de staatssteun voor Opel, dan wel omdat ze pleit voor meer online muziekwinkels of omdat ze Wouter Bos dwingt delen van ABN Amro te verkopen. De Europees Commissaris voor Mededinging vult haar rol zo in, dat de bijnaam ‘Neelie plankgas', die ze als minister kreeg, inmiddels is ingeruild voor ‘Nikkelen Neelie'. Kroes is de dochter van de oprichter van vervoersbedrijf Zwatra en zat in de gemeenteraad van Rotterdam, voor ze Tweede Kamerlid werd voor de VVD. In 1982 werd ze de eerste vrouwelijke minister van Verkeer en Waterstaat, een functie waarin ze niet alleen de maximumsnelheid op snelwegen verhoogde, maar bijvoorbeeld ook de PTT verzelfstandigde. Na haar ministerschap was ze onder meer president van universiteit Nyenrode, voorzitter van de stichting Nederland Distributieland en lid van de raad van commissarissen van bijvoorbeeld de NS, Ballast Nedam en McDonald's. Volgend jaar krijgt Kroes van de Rijksuniversiteit Groningen de Aletta Jacobs Prijs uitgereikt, vanwege haar ‘positieve voortrekkersrol op het gebied van vrouwenemancipatie'. Kroes was getrouwd met marineofficier Wouter Jan Smit en voormalig PvdA-burgemeester in Rotterdam Bram Peper en heeft één zoon.
Interview: Ralf Knegtmans, partner/mede-eigenaar van executive searchbureau De Vroedt en Thierry.
