Nederland heeft in verhouding een stevige ruimtevaartsector. Die leunde traditioneel sterk op de overheid, maar het is hoog tijd om de vrije markt op te zoeken. De sleutel: de schat aan data die satellieten verzamelen.
De Lauwersmeerdijk wordt scherp in de gaten gehouden. Over 35 kilometer is de zeewering afgekeurd omdat de sterke stroming het onderwatertalud heeft aangetast. De dijkbewaking verloopt deels via een satelliet. Het bedrijfje Hansje Brinker, een spin-off van de TU Delft, levert de data die de dijkgraaf op tijd waarschuwt voor dreigende verzakkingen.
Hansje Brinker
En Hansje Brinker houdt niet alleen de verzakkingen in Friesland in de gaten. Pieter Bas Leezenberg, met Ramon Hanssen de oprichter van het bedrijf, is net geland uit Californië, waar Hansje Brinker stuwdammen bewaakt. “We doen ook de dijken rond de Dode Zee in Jordanië. We kunnen wereldwijd op de millimeter nauwkeurig beweging detecteren aan dijken, bruggen en andere infrastructuur.” Als je de radarbeelden van een satelliet eenmaal weet om te werken tot een nuttig product, ligt er een wereldmarkt aan je voeten. 
Satellietdataportaal
En dat is precies het doel van het satelliet dataportaal dat vorige maand officieel van start ging. De ruimtevaartorganisatie Netherlands Space Office stelt de beelden die enkele satellieten verzamelen, gratis beschikbaar. Het is aan bedrijven als Hansje Brinker om er een product van te maken. “We zijn er enorm blij mee,” zegt Leezenberg, die in feite zijn tamelijk dure grondstof voor de Nederlandse markt ineens gratis ziet worden. “Het betekent dat we ons hier kunnen focussen op de dienstverlening aan onze klanten en onze techniek verder kunnen ontwikkelen.”
eLeaf
Ad Bastiaansen van eLeaf (electronic Leaf) levert inmiddels wereldwijd boeren en voedselproducenten informatie over hun gewassen. Een uitgebreide databank van grond- klimaat en gewasinformatie levert per lapje grond van tien bij tien meter inzicht in wat de aanplant nodig geeft. ELeaf suggereert zelfs op de liter en kilo nauwkeurig wat nodig is aan water, bestrijdingsmiddel of bemesting. Dat kan ervoor zorgen dat de opbrengsten 15 procent hoger worden, bij een 20 procent lager gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.
Nederland competentiecentrum
Alles dankzij de onvermoeibaar speurende satelliet. “Ik heb indertijd zelf bij EZ aangekaart wat een kans verrijkte satellietdata kan opleveren voor Nederlandse bedrijven,” zegt Bastiaansen. “Goed dat het platform er nu is en bedrijven, studenten en onderzoekers ermee aan de slag kunnen. Als we dit goed aanpakken, kan het Nederland echt een competentiecentrum worden, daar ben ik van overtuigd.”
Ruimtevaartsector
De Nederlandse ruimtevaart geeft de satellietdata namelijk niet zo maar gratis weg. Het verkopen van satellietinformatie, in jargon een downstream-activiteit, kan wel eens een existentiële voorwaarde blijken voor de upstream in de ruimtevaart: het omhoog schieten van raketten en satellieten. In het verleden heeft Nederland door goed lobbywerk in Noordwijk Estec, de grootste vestiging van ESA naar zich toegehaald, en bedrijven als Dutch Space (voorheen Fokker Aerospace) en Airborne Composites hebben nog steeds een internationale faam als leverancier van raket- en satellietonderdelen.
Meer markt
Maar de sector leunt sterk op de bijdragen van Nederland en Europa, en het zou naïef zijn om te verwachten dat de 100 miljoen die Den Haag jaarlijks verspijkert aan ruimtevaart, de bezuinigingen overleeft. Bovendien: de verovering van de ruimte heeft in Europa niet meer de hoogste prioriteit. “We zouden willen dat de ruimtevaart meer door de markt wordt gefinancierd,” zegt Jasper Wamsteker van NSO. “En het helpt als satellieten worden gebouwd, die beter zijn toegespitst op downstream toepassingen.”
ISIS
ISIS (Innovative Solutions in Space) uit Delft had geen dataportaal nodig om dat in te zien. De afgelopen zes jaar is het bedrijf van Jeroen Rotteveel en zijn drie mede-oprichters uitgegroeid tot dé specialist in cubesats, kleine en relatief betaalbare satellieten die zich uitstekend lenen voor commerciële dataverzameling. Rotteveel heeft zojuist een productlancering achter de rug, zegt hij. En dat bedoelt hij letterlijk: een Vegaraket schoot in februari zeven satellieten de ruimte in, bij drie daarvan was ISIS op een of andere manier betrokken. Als leverancier van dragende delen, van communicatieapparatuur of als arrangeur van de lancering zelf.
Cubesat
Het is de staalkaart van ISIS’ kunnen: met 40 Fte op de loonlijst verdient het zijn brood met alles van onderdelen voor de miniatuursatellieten tot de complete cubesats, desgewenst inclusief lancering. “Ons ideaal is dat er voor lanceringen een luchtvaartmodel ontstaat, waarin je laadruimte boekt. Daarvoor is er wel meer volume nodig, en onze gestandaardiseerde cubesates kunnen daarvoor zorgen.” Met een handvol lanceringen per jaar begint dat ideaal dichterbij te komen. Met zijn webwinkel cubesatshop.com laat Rotteveel zien waar het toe kan leiden: een Dell-model, waarin klanten hun ideale satelliet bij elkaar kunnen klikken.
Massaproductie
En een belangrijke motor achter die ontwikkeling is inderdaad de vraag naar data. “Als onze klant een commercieel of wetenschappelijk probleem wil oplossen, bouwen wij een systeem en zorgen dat het in de ruimte komt.” Klanten heeft Rotteveel tot in India, de VS en Brazilië aan toe. Kennisinstituten, overheden in opkomende landen met ruimtevaartambities. “We maken het liefst alles zelf, in kleine series. Maar voor de ruimtevaart is dat al snel massa-productie.” ISIS eet binnenkort ook zijn eigen dog food: het schiet een twintigtal satellieten de ruimte in, die scheepsbewegingen wereldwijd in kaart brengen. “Het blijkt lastig een investeerder of strategische partner achter ruimte infrastructuur te krijgen, dus beginnen we zelf alvast met de eerste twee.”
Lees ook:
-
Robonaut assisteert Space Shuttle
-
Ruimtevaart maakte Silicon Valley groot
- De beste innovaties uit Delft
