Een directeur die ‘s middags vaak even een dutje doet op kantoor, je manager die de kantjes er vanaf loopt en je collega die altijd te laat het werk aanlevert: we bespreken onze ergernissen op kantoor maar al te graag met onze collega’s. Roddelen, zo genoemd, heeft een negatief imago: netjes is het niet om achter mensen hun rug om te praten. Maar het heeft ook een functie, betoogt Rinus Feddes (69).
Al op jonge leeftijd fascineerde het onderwerp hem. ‘Toen ik 15 jaar was, had ik een vakantiebaantje. Terwijl ik bonnetjes op alfabet legde, vertelde de manager mij allerlei verhalen over andere collega’s en hun werkwijzen. Ik voelde me een beetje ongemakkelijk, want ik snapte niet waarom hij dat aan mij vertelde.’ Vanuit dat gevoel van ongemak begon hij twaalf jaar geleden aan zijn proefschrift.
Wat maakt dat roddelen zo’n negatief imago heeft?
‘Er zijn verschillende beweegredenen om over mensen te praten. Een van die redenen is ronduit gemeen: je verspreidt informatie om situaties te manipuleren, of omdat het zo’n goed verhaal is. Het hoeft niet per se waar te zijn, maar je vertelt het omdat je een belang in een situatie hebt.’
‘Tegelijkertijd heeft roddelen ook een andere functie: elkaar op een informele manier waarschuwen over zaken die nog niet openbaar zijn, maar wel op waarheid berusten. Een collega die een nieuwe baan heeft, een baas die er de kantjes eraf loopt of een sollicitant die zijn CV wat opgeleukt heeft. Je wilt iemand waarschuwen of collega’s polsen over een bepaalde situatie.’
Waar komt het vandaan dat we roddelen?
‘Eigenlijk is roddelen het best te vergelijken met vlooien, zoals apen dat doen. Apen vlooien zo’n 25 procent van de tijd met elkaar, dat is niet per se omdat ze jeuk of ongedierte hebben, het creëert een band. Niet iedere aap kan een ander vlooien, daar bestaan bepaalde regels voor. Apen die elkaar vlooien laten zien dat ze bij elkaar horen, waarmee ze een signaal naar de rest van de groep afgeven. De alfaman weet: val ik die aap aan, dan zal die ander hem beschermen.’
Dus eigenlijk laten we onze manager zien dat we elkaar steunen
‘Juist, het is bovendien een manier om je emotioneel te ontladen. Heb jij een collega die constant heel hard telefoneert, de hele dag op Facebook zit of iedere dag om vier uur z’n spullen pakt, dan is dat meestal niet iets wat je meldt bij je leidinggevende. Dat wordt toch gezien als klikken, maar je wilt er zelf ook niet mee rond blijven lopen. Dan is het fijn om je hart te luchten tegen iemand die je vertrouwt.’
‘Roddelen geeft daarmee de pikorde aan tussen mensen. Je geeft aan dat je iemand meer vertrouwt dan de ander. Dat kan pijnlijk zijn; je hebt het idee dat je een band hebt met iemand, maar de ander vlooit liever verbaal met iemand anders. Het is een diskwalificatie waar mensen in vriendschappen, maar ook op kantoor erg slecht tegen kunnen.’
Maar toch komt de negatieve vorm van roddelen ook vaak voor. Wat kun je daartegen doen?
‘Als je jezelf erop betrapt, is het vooral goed om te kijken of er iets constructiefs van kunt maken. Via de manier waarop je over iemand praat, kan je daarachter komen. Kan iemand er iets aan veranderen? Wil je dat er iets verandert, vraag je dan af hoe je de informatie het best bij de ontvanger kan komen. Ook daar kan je roddelen voor inzetten. Zoek bijvoorbeeld iemand die goed omgaat met degene over wie de roddel gaat en laat het hem voorzichtig aankaarten.’
Er heerst een vooroordeel dat roddelen iets is wat vrouwen vooral doen.
‘Mannen doen het ook, maar die noemen het gewoon anders. Elkaar informeren, waarschuwen, even bijpraten. Die noemen het collegiaal. Het verschil ligt hem vaak in de woorden die gebruikt worden om bepaalde zorgen te uiten. Vrouwen kunnen daar wat gedetailleerder in zijn, waardoor het onaardiger overkomt. Maar in essentie heeft het dezelfde functie.’
Wat kun je het best doen als er over jou geroddeld wordt?
‘Wordt vooral niet boos. Je weet dat iedereen roddelt, stel je vooral verbaasd op. Vaak – als je het al te horen krijgt – is het niet de bedoeling dat je de roddels over jezelf hoort. Vraag jezelf ondertussen af of het zo erg is dat deze roddel verspreid wordt. Als er gezegd wordt dat je altijd te laat bent met je werk, kun je je bovendien afvragen of je dat terecht vindt en of je daar iets aan kan doen.’
Onderbuikgevoelens en roddelen. Een interactief perspectief op roddelen, roddel en roddelverhalen, Rinus Feddes, Academische Uitgeverij Eburon, € 22 (op bestelling).
