Als een van de eersten voorspelde Tonko Gast de kredietcrisis. Net op tijd gooide hij het roer om: zijn bedrijf Dynamic Credit, eerst een groot vermogensbeheerder, werd succesvol risicoanalist. Zelfs Wouter Bos weet hem nu te vinden, als de Nederlandse staat weer eens een bank wil kopen.
Half juli 2007
Tonko Gast viert net zijn laatste vakantiedag in Italië, als hij het nieuws verneemt uit New York. Wall Street is in paniek nadat twee hedgefondsen van zakenbank Bear Stearns over de kop zijn gegaan. De fondsen blijken voor honderden miljoenen dollars posities te hebben ingenomen in kredietderivaten die door de hypotheekcrisis praktisch waardeloos zijn geworden. "Nu gaat het beginnen", denkt Gast.
Als specialist in structured finance, een soort obligaties met kredietrisico, heeft hij het probleem al vijf jaar zien aankomen. Nadat hij zijn vriendin is achternagereisd naar New York en zich daar vestigt, neemt hij met verbazing kennis van het Amerikaanse hypotheekstelsel. "Je hoefde bij sommige leningen geen enkel document te laten zien om aan te tonen hoeveel je verdient. Mensen werden door hun makelaars zelfs aangemoedigd om een hoger inkomen in te vullen, zodat ze een groter huis konden kopen. Dat was natuurlijk vragen om problemen."
Eind juli 2007
Eenmaal terug op New Yorkse bodem staat Gast een stormvloed aan telefoontjes te wachten. Banken, pensioenfondsen, verzekeraars en andere cliënten uit alle delen van de wereld vragen zich bezorgd af in hoeverre hun eigen beleggingen in gevaar zijn gekomen.
De portefeuille van Dynamic Credit, de vermogensbeheerder die Gast in 2003 had opgericht samen met een Amerikaanse zakenpartner, blijkt relatief weinig risico te lopen. Na het inkijkje in de huizenmarkt had Gast namelijk besloten om Amerikaanse hypotheekbeleggingen zoveel mogelijk te mijden. Daarnaast had hij intern al een computerprogramma laten ontwikkelen om de waarde van Wall Streets exotische kredietderivaten zo nauwkeurig mogelijk te berekenen. Die kennis komt hem nu uitermate goed van pas. "We konden op die manier een risicoanalyse maken voor de mensen die we kenden en die dat wilden."
Desalniettemin heeft het Bear Stearns-debacle voor Gast wel degelijk negatieve gevolgen. Een half jaar eerder heeft hij immers van een grote speler het aanbod gekregen om een deel van zijn bedrijf te verkopen. "Maar die transactie ging nu niet door, omdat de koper in kwestie door de hypotheekcrisis zo goed als ten onder was gegaan."
En wat voor Dynamic Credit nog bedreigender is: de markt voor structured finance komt langzaam stil te liggen.
30 oktober 2007
Er valt voor Dynamic Credit nu bijna niets meer te verhandelen. Gast begint zich serieus af te vragen hoe hij zijn 28 personeelsleden aan het werk kan houden. Op de aandelenmarkten is de ernst van de situatie echter nog steeds niet doorgedrongen. De Dow Jones-index haalt begin oktober 2007 zelfs een all-time high van boven de 40.000 punten. Het onbegrip van Wall Street manifesteert zich pas echt als zakenbank UBS tijdens de presentatie van de kwartaalcijfers met droge ogen verklaart dat het allemaal wel meevalt met de hypotheekcrisis. Op een kredietderivatenportefeuille van meer dan 20 miljard dollar heeft de Zwitserse bank een voorziening genomen van slechts 1,6 miljard. Volgens de berekeningen van Gast is dat zo'n 15 miljard te weinig. "Toen beseften we dat het nog wel een tijdje zou duren voordat de crisis in volle omvang zou toeslaan."
Gast besluit om de diensten die hij tot dan toe op ad hoc-basis heeft verleend, structureel aan te gaan bieden. Behalve waarderingen en scenario-analyses bevat het nieuwe dienstenpakket ook veilingen om obligatieportefeuilles op een ordentelijke manier te verkopen. De belangstelling voor die laatste dienst valt echter enorm tegen. "Beleggers dachten dat het probleem slechts tijdelijk was en durfden het daarom niet aan om verliezen van 20 procent te nemen. Het ging om obligaties die vandaag de dag op zo'n 80 procent verlies staan. Maar het lukte me destijds niet om mensen van dat risico te overtuigen."
Kerst 2007
Met het aanbieden van scenario-analyses heeft Gast meer succes. Vlak na Kerst wordt Dynamic Credit benaderd door een private equity-firma die een monoline insurer wil kopen, een bedrijf dat beleggingen in hypotheken verzekert. Het over te nemen bedrijf heeft pakweg 35 miljard dollar aan polissen uitstaan en het is aan Gast om te berekenen welke verliezen de kopende partij op die portefeuille kan verwachten. "We kregen vijf dagen de tijd, en daar zat de jaarwisseling ook nog eens tussen."
Die krappe deadline betekent een enorme omschakeling voor de medewerkers van Dynamic Credit. Gewend aan het voorspelbare arbeidsritme van de vermogensbeheerder, zien ze nu hun Oud- en Nieuwplannen plotseling vervangen door werkdagen van 16 uur achter elkaar. Een gevoel van urgentie trekt hen echter over de streep. "Werknemers zijn hier in Amerika veel minder beschermd dan in Nederland. Iedereen besefte dat er echt iets aan de hand was, en dat deze opdracht ons in ieder geval een adempauze kon geven."
Het gegeven dat de verkopende partij vertegenwoordigd wordt door Blackrock Securities, een financiële reus met meer dan 1.200 miljard dollar onder beheer, voert de druk nog meer op. "Er heerste een David-tegen-Goliathgevoel."
De megaopdracht kent een spectaculaire ontknoping. Terwijl Blackrock concludeert dat het financiële risico voor de private equity-firma hooguit enkele honderden miljoenen dollars bedraagt, berekent Gast een mogelijk verlies van ruim vier miljard dollar. Een herberekening stelt hem in het gelijk: Blackrock blijkt enorme steken te hebben laten vallen. "Onze cliënt had voor miljarden het schip in kunnen gaan", blikt Gast terug. "Dat project heeft onze naam gevestigd."
Begin 2008
Dankzij doorverwijzingen en mond-tot-mond-reclame kan Gast zich de volgende maanden volledig richten op advieswerk. "We deden in principe hetzelfde werk als voorheen. Het enige verschil was dat we onze analyses nu niet intern toepasten, maar ook konden delen met de buitenwereld."
De omschakeling houdt echter wel in dat werknemers hun manier van communiceren ook moeten aanpassen. Het contact met cliënten wordt een stuk intensiever en de wereld van structured finance blijkt voor derden lang niet altijd even begrijpelijk als voor de eigen medewerkers. "Ik heb mijn personeel min of meer in het diepe gegooid, en alleen hier en daar geprobeerd wat bij te sturen als mensen niet creatief genoeg waren."
De permanente tijdsdruk van het advieswerk vereist daarentegen een meer gerichte managementstijl. Om de pijn van de omschakeling te verzachten begint Gast tussentijdse bonussen uit te keren, iets dat in de financiële wereld nauwelijks voorkomt. "Dat werd enorm gewaardeerd, omdat het een directe link legde tussen overwerk en beloning. En voor ons pakte het ook niet slecht uit, want een goede moraal leidt tot een betere communicatie en daarmee ook tot een hogere kwaliteit van het werk."
16 maart 2008
De gestaag groeiende stroom opdrachten komt abrupt tot stilstand als Bear Stearns definitief het loodje legt. Na een noodinjectie van de Federal Reserve raakt het aandeel van de zakenbank in een vrije val, waarna het concern binnen twee dagen wordt overgenomen door concurrent JP Morgan. "Er heerste in die periode een enorm optimisme", herinnert Gast zich. "Men dacht dat het ergste leed geleden was."
Voor het eerst in tijden gaan er dagen voorbij dat er voor de werknemers van Dynamic Credit nauwelijks werk is. Fundamenteel is er echter weinig veranderd. Het aantal wanbetalingen op Amerikaanse hypotheken neemt nog steeds toe, de huizenprijzen blijven dalen, en alles wijst er nog steeds op dat de Verenigde Staten aan de vooravond staan van een diepe recessie. Toch krijgt Gast dat aan maar weinig mensen duidelijk gemaakt. "De markt geloofde het niet. Zelfs de grote spelers leken in slaap gesust."
Zomer 2008
Gast besluit om de stilte voor de storm zo nuttig mogelijk te besteden. Hij vindt eindelijk de tijd om een middagje door te brengen op netwerksite LinkedIn, waardoor hij in contact komt met mensen voor wie hij op termijn wellicht iets zou kunnen betekenen. Daarnaast instrueert hij zijn werknemers om te werken aan projecten die belangrijk zijn, maar niet dringend. "Met het oog op een toekomstig herstel van de markt wilden we ons voorbereiden op de opkomende markten. In Brazilië heeft bijvoorbeeld slechts 5 procent van de huizen een hypotheek. Ik verwacht daar binnen een paar jaar een enorme boom aan consumentenkrediet. Het was het perfecte moment om daar alvast wat onderzoek naar te doen."
14 september 2008
De ondergang van zakenbank Lehman Brothers leidt tot het grootste faillissement in de Amerikaanse geschiedenis. De klap komt zo hard aan, dat bij Dynamic Credit de telefoon een poosje helemaal niet meer gaat. De financiële wereld verkeert in een schok en door het plotseling opgedroogde krediet komt menig ondernemer in acute geldproblemen.
Als winstgevend bedrijf zonder schuld loopt Dynamic Credit geen direct gevaar. Gast ziet zich evenmin geconfronteerd met een stormloop van in paniek geraakte beleggers die hun geld terugeisen. "We hebben er altijd een punt van gemaakt om zo transparant mogelijk te zijn. Onze beleggers beseften al een tijdje hoe weinig liquide de markt was geworden en ze accepteerden dat ook."
November 2008
Het duurt tot begin november voordat de schokgolf veroorzaakt door het omvallen van Lehman Brothers is weggeëbt. Vanaf dat moment komt Gast ‘om in het werk'. Zo helpt hij klanten met de analyse van de failliete boedel van Lehman en krijgt hij opdrachten van de Amerikaanse federale overheid. En nadat de Amerikaanse minister van Financiën Henry Paulson laat weten geen ‘besmette' kredietderivaten op te zullen kopen, begint zelfs de handel in structured finance weer op gang te komen. "Met die beslissing viel de bodem onder de markt weg", zegt Gast. "De prijzen zijn nu zo laag dat met het juiste team en infrastructuur ontzettend veel geld te verdienen valt. De recessie zal nog zeker een jaar duren, maar onze core business is in ieder geval gered."
De man van 5 miljard
De 35-jarige Tonko Gast is chief investment officer en medeoprichter van Dynamic Credit, een adviseur in structured finance met 5 miljard dollar onder beheer. Sinds de oprichting in 2003 heeft het bedrijf, gevestigd in het hartje van Times Square, een model ontwikkeld om de kredietrisico's van hypotheekportefeuilles in te schatten. Door het koppelen van talloze databases kan Gast, die monetaire economie en informatica heeft gestudeerd in Groningen, binnen enkele dagen honderdduizenden leningen tegen het licht houden. De parameters die hij gebruikt zijn onder meer de kredietscores van de huizenbezitters, postcodes, om welk type huis het gaat, de oorspronkelijke en de huidige waarde van het huis ten opzichte van de hypotheek, en de verhouding schuld ten opzichte van het opgegeven inkomen. "Banken, investeerders en rating agencies hebben meestal verzuimd om zich hierin te verdiepen."
Gast was vorige maand in Nederland, onder meer om aan de Tweede Kamerleden uit te leggen hoe de complexe deal tussen ING en de Nederlandse staat in elkaar zat. Hij heeft Wouter Bos geholpen door in krap vijf weken een risicoanalyse te maken van duizenden leningen in de ING-portefeuille, een kunstje waar weinig bedrijven in zo'n korte tijd toe in staat zijn.
