Leuk, een paar jaar werken in het buitenland. Maar niet voor de partner, die zijn of haar tijd al sherrydrinkend mag slijten op de Nederlandse club. Vier partners van expats over de afspraken die zij hebben gemaakt.
Nee, een tandemcarrière op topniveau voortzetten in het buitenland is misschien wat te veel gevraagd. Een van de beide partners zal concessies moeten doen. Maar dat wil niet zeggen dat de partner de expat slaafs moet volgen en de paar jaar die de uitzending duurt maar geduldig moet uitzitten. Samen met de andere partners al sherrydrinkend op de Nederlandse club. Die tijd is voorbij. Ook de partner wil zijn tijd nuttig besteden. In een baan, of met vrijwilligerswerk. Kies je ervoor om een paar jaar voor de kinderen te zorgen, ook prima, maar dan moet het wel een bewuste keuze zijn.
Expat-partners stellen zo hun eisen. En zonder een gelukkige partner wordt de kans op een geslaagde uitzending een stuk kleiner, dat zien bedrijven die hun werknemers de wijde wereld insturen langzamerhand ook wel in. “Bedrijven voelen zich steeds meer verantwoordelijk voor het welzijn van de partner,” constateert Jacqueline van Haaften, directeur en medeoprichter van Global Connection, een internationaal netwerk voor expat-partners.
Via de website van Global Connection kunnen leden contact met elkaar leggen om tips, informatie en ervaringen uit te wisselen. Van Haaften: “We bieden een netwerk, maar je moet het wel zelf doen. Op internet vind je een internationale school voor je kinderen, via de site kun je aan andere expats vragen hoe de school bevalt.” Ruim de helft van de vrouwelijke expat-partners wil ook werken in het land van uitzending, voor mannen is dat zelfs 95 procent.
Soms is een baangarantie vooraf ook de voorwaarde om daadwerkelijk de stap te nemen, vertelt Alain Verstandig, directeur van Net Expat, specialist in het vinden van banen voor expat-partners. Verstandig claimt een slagingspercentage van ruim tachtig procent. Een baan die past, benadrukt Verstandig. “Het heeft geen zin om iemand in een callcenter te duwen of op een taleninstituut. Ons uitgangspunt is een baan met groeipotentie, waarbij de persoon die we coachen zijn vaardigheden kan gebruiken.”
Piano spelen
De kansen op een passende baan voor de partner zijn natuurlijk wel afhankelijk van waar de uitzending heen gaat. In bijvoorbeeld Afrika is het veel moeilijker zo niet onmogelijk voor de partner om aan de bak te komen. Dan moet je het vooral zoeken in vrijwilligerswerk. Daar wordt nog steeds op neergekeken, merkt Van Haaften. Jammer, vindt ze, want vrijwilligerswerk is een prima alternatief voor betaald werk. Zelf werkte ze in een Vietnamees vluchtelingenkamp in de tijd dat ze in Singapore op een werkvergunning wachtte. “De baan die ik daarna kreeg, was chiquer en staat beter op mijn cv, maar in het vluchtelingenkamp heb ik veel meer geleerd.”
Ook Gabrielle Rosenbaum van Hestia, een bureau dat partners van expats traint ter voorbereiding op de uitzending, constateert dat de meeste partners een baan zoeken. Zeker proberen, adviseert Rosenbaum, en als je het heel graag wilt, lukt het. Maar ze raadt ook aan om je niet alleen op betaald werk te focussen. “In Nederland is de druk van de omgeving om te werken groot. De tijd in het buitenland zou je daarom juist kunnen gebruiken om je toe te leggen op iets waar je anders niet aan toekomt.”
Dat kan van alles zijn: piano spelen, een studie volgen of voor de kinderen zorgen. “En,” waarschuwt Rosenbaum, “onderschat de tijd niet die je nodig hebt om je aan te passen. Het duurt gemiddeld een jaar voordat je je leven weer op de rit hebt. Om je allebei meteen op een baan te storten, dat kan erg zwaar zijn.”
Bij terugkomst in Nederland is het ook weer de partner die op zoek moet naar een nieuwe baan. Lukt het dan wel weer om het niveau van voor vertrek op te pakken? Van Haaften ziet dat het vaak juist als voordeel wordt gezien dat je in het buitenland hebt geleefd. Helemaal bij multinationals. “De allerbelangrijkste les die ik heb getrokken uit mijn jaren in het buitenland is om de Nederlandse cultuur niet meer als nulmeting te nemen. Je kijk wordt zoveel breder.” Maar, beaamt ze wel, hoe snel je in Nederland weer op hetzelfde niveau aan de bak komt, is afhankelijk van je vak en je instelling. “Pak je kansen. Als mijn man indertijd niet was uitgezonden naar Singapore, had ik waarschijnlijk nog steeds bij Randstad gewerkt. Een prima baan met potentie, er was geen enkele reden om weg te gaan. Kijk nu, hoe mijn carrière een andere wending heeft genomen.”
Marleen Kuipers (35)
Partner van? Bas Besselink (38)
Werkzaam bij: Grolsch
Waar? New York
Sinds? Eind 2004
Wat? Freelance consultant bij marketingadviesbureau
“Toen Bas de aanbieding kreeg om voor Grolsch naar New York te gaan, zijn we alles goed gaan afwegen. In Nederland lag er een grote carrière voor me open bij het bedrijf waar ik werkte, dat wilde ik niet zomaar opgeven. Ik heb nagedacht over wat ik in de VS wilde en wat mijn mogelijkheden zouden zijn. En ik wilde zeker zijn dat ik een work permit zou kunnen krijgen, anders was New York geen optie voor mij.”
Voordat ze in New York woonden, hadden Marleen Kuipers en haar man vijf jaar lang een lange afstandsrelatie. “De afspraak was om bij een volgende carrièremove te zorgen dat we eindelijk bij elkaar konden zijn.” Met haar sterke cv en internationale werkervaring en het uitgebreide netwerk dat ze onder andere aan haar mba-opleiding van Insead heeft overgehouden, heeft ze zich nooit zorgen gemaakt of ze wel een baan op niveau zou kunnen krijgen. Wel heeft ze een half jaar op haar werkvergunning moeten wachten. Maar toen ze het papiertje eenmaal in haar bezit had, kon ze ook direct aan de slag. Op donderdag had ze een sollicitatiegesprek, de maandag erop kon ze beginnen als freelance consultant bij EffectiveBrands, een marketingadviesbureau dat zich richt op wereldwijde consumentenmerken. “Hier kan ik mijn carrière voortzetten, maar wel op een andere manier. Hoewel ik in Nederland meer verantwoordelijkheden had dan nu, werkte ik daar in de strategie en business-to-business marketing. Nu houd ik me bezig met consumer marketing. Dat betekent een verbreding van mijn marketing skills. Bewuste stappen om straks weer verder te kunnen komen.”
Binnenkort verwacht Kuipers haar eerste kind, maar na een (onbetaald) verlof van een paar maanden kan ze haar baan weer oppakken. Nog twee jaar blijven Kuipers en haar man in New York wonen. Hoe het daarna verder gaat? “Geen idee. Als je bij internationale bedrijven werkt, kun je niet plannen. Zeker niet als je dat beide doet. Want ook in de toekomst kiezen we niet automatisch voor Bas’ carrière, onze carrières blijven allebei even belangrijk.”
Jeannine Delfos (38)
Partner van? Ben de Vrie (43), directeur ING Bank Slaski
Waar? Warschau
Sinds? November 2004
Met? Renee (11 maanden)
Wat? Gaat na haar zwangerschap weer aan de slag
“Als Ben een nieuwe stap wilde maken, was de kans groot dat hij uitgezonden zou worden. Een jaar voordat we naar Polen verhuisden, hebben we daar uitgebreid over gesproken. Wat dat voor ons zou betekenen en wat ik ervan zou vinden.” Jeannine Delfos zag het als een mooie ervaring om een paar jaar in het buitenland te wonen. Warschau was de eerste standplaats die voorbij kwam. “Het beeld dat we van Oost-Europa hadden, was grijs, grauw en saai. We zijn erheen gegaan om te kijken en het blijkt juist een hele dynamische stad. Dichtbij huis, maar toch met een heel andere achtergrond en geschiedenis. Dat maakt het interessant.”
De uitzending kwam niet helemaal gelegen. Delfos zat nog maar net anderhalf jaar op haar post als manager customer support bij ING. “Liever had ik nog een jaar in die functie gewerkt, voor mijn gevoel had ik het net een beetje in de vingers. Jammer om dan alweer te gaan. Maar ik heb er wel vertrouwen in dat ik genoeg ervaring heb om mijn niveau weer op te pakken als ik terugkom. Ik ben niet bang dat mijn carrière erdoor in het geding komt. Ik zie het als een pauze die ik inlas: wat is nou drie, vier jaar op zoveel werkjaren?”
De overplaatsing naar Warschau sloot wel weer mooi aan op Delfos’ zwangerschapsverlof van haar eerste kind. “In het begin was het net of ik op vakantie was. Ik heb musea bezocht, eindeloos door de stad gelopen met mijn kindje. Maar na een aantal maanden is de nieuwigheid eraf.” Omdat haar man in de board van de ING Bank Slaski zit, kan Delfos in Polen niet voor de ING werken. Dochterbedrijf Nationale-Nederlanden is wel een optie. “Ze hebben mij laatst benaderd voor een baan. Maar rationeel gezien is het nu geen goede timing om aan nieuw werk te beginnen. Ik heb een kindje van elf maanden en ben zwanger van mijn tweede. En eerlijk is eerlijk, nu het zomer is, geniet ik ook wel van het niet werken. Mijn planning is om een maand of drie na mijn bevalling serieus de banenmarkt op te gaan voor de resterende twee, drie jaar dat we hier nog wonen.”
Mark Smit (37)
Partner van? Karin Jacobs (36), diplomaat
Waar? Brussel
Sinds? 2002
Wat? Huisarts in Nederland en bedrijfsarts bij de Europese Commissie
“We hebben allebei gestudeerd, we moeten ons ook allebei kunnen ontwikkelen,” vindt Mark Smit. “Nu heeft Karin die mogelijkheid, straks ben ik aan de beurt, want de intentie is wel om over een paar jaar weer terug te gaan naar Nederland zodat ik dan een eigen huisartsenpraktijk kan opzetten. Dan zal Karin haar pijlen op een baan in Den Haag richten.” De uitzending kwam niet als een verrassing.
Al twee keer eerder werkte Smits vrouw in Brussel. Toen koos hij er niet voor om mee te gaan omdat hij nog bezig was met zijn opleiding. Dat hij dit keer wel meeging naar Brussel heeft consequenties voor zijn werk, maar in beperkte mate, benadrukt hij. Vooral zijn wens om een eigen huisartspraktijk op te zetten, is erdoor op de lange baan geschoven. “Het voordeel is dat ik geen carrière had die ik straks opnieuw zou moeten opbouwen. Zolang ik mijn vak maar kan uitoefenen. Hoe dat precies gebeurt, dat maakt niet zo heel veel uit.”
Zijn eis om wel op een of andere manier als arts aan de slag te kunnen, betekende dat de lijst met wenslocaties van zijn vrouw klein was. Brussel en Londen, dat waren de opties. “In principe zou ik overal binnen de EU aan de slag kunnen, maar zonder goede beheersing van de taal is dat toch wel lastig. Daarom vallen veel landen af.” Smit werkte tot voor kort als waarnemend arts in praktijken in Zuid-Nederland, net te bereizen vanaf Brussel. “Ik heb mazzel dat ik weinig slaap nodig heb, maar vijf dagen in de week op- en neerreizen breekt je wel op.”
Daarom is hij op zoek gegaan naar werk in de omgeving en met meer continuïteit, helemaal sinds duidelijk is dat zijn vrouw nog vier jaar als diplomaat in Brussel is gestationeerd. “Ik werk nu drie dagen per week als huisarts in Nederland. Daarnaast heb ik een baan bij de Europese Commissie als bedrijfsarts, waar ik ook adviserende taken heb. Niet mijn eerste keus, maar ik ben het die nu de concessies doet. En Brussel is een heerlijke stad om te wonen. Dat maakt een hoop goed. Elke keer als ik hier binnen kom rijden, val ik weer voor de allure en de grandeur van de stad. Ik zal het nog missen als we straks in Den Haag wonen.
Els Tanis (43)
Partner van? Tim Jeanné (44), directeur DHV Engineering Consultancy China
Waar? Shanghai
Sinds? Februari 2003
Met? Eline (10) en Julian (5)
Wat? Kleuterjuf op internationale school
“Het eerste jaar in Shanghai heb ik niet gewerkt. Dat viel nog zwaar tegen. Niet dat je je hier hoeft te vervelen: ik leerde Chinees en ging veel naar de sportschool. Ook de Nederlandse club organiseert van alles, eindeloze koffieochtenden met andere expat-vrouwen. Iedereen zit in hetzelfde schuitje, dus je maakt snel vrienden. Maar mijn bezigheden voelden meer als tijd doden. Bovendien kwam het mijn relatie niet ten goede: mijn man werkte keihard en ik had nog maar weinig te vertellen over wat ik had meegemaakt. Dat was ik niet gewend.”
Voor ze naar China vertrok was Els Tanis hoofd activiteitenbegeleider in een verpleeg- en verzorgingstehuis. Het was niet makkelijk geweest om die baan te bemachtigen, helemaal omdat ze al eerder ruim drie jaar in Curaçao had gewoond. Na het tropische avontuur kostte het haar meer dan vier jaar om zich weer op te werken naar een vergelijkbare functie waarop ze zat voor vertrek. Daarom stond ze niet meteen te trappelen toen haar man weer de mogelijkheid kreeg om uitgezonden te worden. Bij de eerste twee aanbiedingen was Tanis er nog niet klaar voor. Ze wilde eerst genieten van de positie die ze eindelijk had weten te bemachtigen. De derde keer kwam Shanghai langs. Haar man werd gevraagd om DHV Engineering Consultancy daar te leiden. Dit keer ging ze overstag.
Inmiddels heeft Els Tanis er net haar eerste jaar als kleuterjuf op een internationale school op zitten. Qua niveau is het werk niet te vergelijken met wat ze in Nederland deed, maar ze is blij dat ze weer aan de slag is. “Het is leuk werk, in de klas heb ik veel vrijheid. En de banen liggen nou eenmaal niet voor het oprapen als je geen Chinees spreekt.” Of ze nog een heel schooljaar zal volmaken is onzeker. In principe keert het gezin in februari weer terug naar Nederland, hoewel ook verlenging van het contract of een uitzending naar een ander gebied mogelijk is.
“Als ik terugkom in Nederland zal het lastig worden weer op het oude niveau aan de slag te komen. Mijn man werkt zich in een rechte lijn naar boven, ik klim langzaam op en zak steeds weer naar beneden. Maar dat wist ik van te voren en dat is deze buitenlandervaring me ook wel waard.”
Meer informatie
Handige sites voor expat-partners: www.wereldexpat.nl, de expatsite van de wereldomroep, www.global-connection.info om contact te leggen met andere expats-partners, workshops en een tijdschrift. www.netexpat.com, www.cg-services.com en www.partnerjob.com zijn speciaal gericht op het zoeken van een baan in het buitenland. Expat-partner trainingen: www.hestianet.nl. Bij sommige van bovengenoemde diensten is het alleen mogelijk om er gebruik van te maken als de werkgever zich bij de organisatie heeft aangesloten.
