Met de zaak-Zorreguieta komt Argentinië in de belangstelling te staan. Is dat ook andersom zo? En hoe kunnen we daarvan profiteren? “Ondernemers laten zich niet leiden door de mooie ogen van Máxima. Maar er zijn kansen.”
Hoog en droog in Buenos Aires. Op de negentiende verdieping van het enorme flatgebouw 701 aan de prestigieuze Avenida de Mayo zetelt de Nederlandse Ambassade in Argentinië. Je voelt je er als Hollander direct thuis. In de vitrinekasten poppen in klederdracht uit Spakenburg en Volendam, porseleinen Amsterdamse grachtenpandjes. Het is de entree van het werkdomein van dr. Jan Edward Craanen (53), onze man in Buenos Aires. Die wil over de handelsrelatie tussen Holland en het land van Máxima wel een boekje open doen: “De belangrijkste handelspartners van Argentinië zijn Brazilië, Chili en de Verenigde Staten, maar Nederland is verreweg de belangrijkste bestemming van Argentijnse producten in Europa. Belangrijker dan bijvoorbeeld Duitsland, Frankrijk, Engeland, Italië en Spanje. Natuurlijk is het wél zo dat de producten voor een belangrijk deel in Amsterdam en Rotterdam worden ingevoerd en dan doorgevoerd naar andere Europese landen. Maar het zijn natuurlijk wel de Nederlanders die de meeste goederen inkopen.” Het Nederlandse bedrijfsleven is dan ook al heel lang actief in het Latijns-Amerikaanse land. “Vorig jaar vierden we hier de tachtigste verjaardag van de Nederlands-Argentijnse Kamer van Koophandel.”
Heineken en Hartman
Nederland is een belangrijke investeerder in Argentinië. In 1999 voor een bedrag van 5 miljard dollar. Daarmee is Nederland nu de derde investeerder in Argentinië, na de Verenigde Staten en Spanje. En natuurlijk zijn de meeste grote Nederlandse bedrijven al jaren in Argentinië actief. Craanen somt er een paar op: “Boskalis en Ballast Nedam zijn betrokken bij een gigantisch bruggenproject over een Biesboschachtig gebied bij de stad Rosario nabij de Parana-rivier. Daar zijn ze heel trots op. De HAM baggert de havens in de provincie Buenos Aires uit. Wijsmuller heeft sleepboten in de haven van Bahia Blanca. Philips, Ahold en Unilever uiteraard. Alle grote banken. ING met haar levensverzekeringen. Heineken heeft een belang van 15 procent in het grootste Argentijnse biermerk Quilmes, maar ook lokaal wordt hier Heineken gebrouwen.” Ook het midden- en klein bedrijf zet steeds meer voet aan wal in Argentinië. “Hartman tuinmeubelen bijvoorbeeld, maar ook het familiebedrijf Lips, dat hier een industriële wasserij-stomerij is begonnen.”
Toch blijft de vraag in hoeverre Argentinië een interessant investeringsland is. Bestuurlijk heeft het land de afgelopen vijftig jaar gezwalkt en de huidige economische situatie is niet al te best. Door een groot internationaal kredietarrangement van 40 miljard dollar met onder meer het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Wereldbank en de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank is de ergste pijn weer even geleden en kan het land weer aan zijn betalingsverplichtingen voldoen, want Argentinië heeft de afgelopen vijftig jaar, niet in de laatste plaats door de militaire junta van 1976 tot 1983, grote schulden opgebouwd. Hoe is de ontwikkeling de afgelopen jaren eigenlijk geweest? Craanen: “Argentinië heeft vanaf 1989 tot 1998 een groei van 8 procent gekend. Ten tijde van het bewind van Menem (1989-1999) is de economie en met name de handel van Argentinië snel gegroeid en daar heeft Nederland sterk in geparticipeerd en van geprofiteerd.”
Worst case scenario
Niettemin zit Argentinië al twee jaar lang in een recessie. Ook het afgelopen jaar was er nauwelijks groei. Dat komt mede doordat het land, om de hyperinflatie uit de jaren tachtig niet te laten terugkeren, een jaar of tien een systeem hanteert waarbij de lokale valuta, de peso, 1 op 1 aan de dollar is gekoppeld. In dit systeem van currency board is de centrale bank als geldscheppende instelling aan banden gelegd en loopt de ontwikkeling van de geldhoeveelheid gelijk op met die van de deviezenreserve. Dit door president Menem ingevoerde systeem heeft weliswaar vertrouwen en stabiliteit gebracht en bovendien de inflatie beteugeld, maar er zitten ook nadelen aan dit omstreden monetaire wapen. Als de overheid een begrotingstekort heeft, en dat is dus zo in Argentinië, kan zij niet bij de centrale bank aankloppen, maar is ze gedwongen om op de kapitaalmarkt te lenen. Omdat Argentinië de afgelopen jaren een begrotingstekort heeft van om en nabij de 6 miljard dollar, was lenen noodzakelijk en dat heeft ertoe geleid dat op een bepaald moment het landenrisico van 'Republica Argentina' in de ogen van de internationale kredietbeoordelaars te groot werd.
Craanen vult aan: “De importen en de buitenlandse schulden moeten voor een belangrijk deel worden betaald in dollars. Maar men kan de dollars alleen verdienen met de export en als de export tegenvalt, heeft het land direct een probleem. De internationale context was de afgelopen twee jaar echter ook wel heel erg ongelukkig. We mogen spreken van een worst case scenario voor Argentinië. Er was immers sprake van een hoge dollar en dus ook van een hoge peso, waardoor Argentijnse producten erg duur werden op de wereldmarkt. En omdat de euro laag stond en de Braziliaanse real devalueerde, waren Europa en Brazilië sterk concurrerend. Bovendien zijn de belangrijkst exportproducten van Argentinië landbouwproducten en voor deze 'commodities' werden de afgelopen jaren historisch lage prijzen betaald. Daarnaast werd de onzekerheid gevoed door het feit dat in oktober de vice-president opstapte. Kortom: slechter kon het allemaal niet voor de huidige regering van president De la Rua.”
Revoluties
Maar volgens Craanen is het economisch tij nu wel aan het keren. “Het is belangrijk dat er nieuw vertrouwen ontstaat. De eerste tekenen zijn positief. De werkloosheid is weer aan het dalen en de internationale context is aan het veranderen. De rente in de VS gaat naar beneden, de dollar gaat omlaag, de euro gaat omhoog, de prijzen voor landbouwproducten zijn gestegen en dat betekent dat het landenrisico van Argentinië in de ogen van kredietbeoordelaars sterk is gedaald. Bovendien is de beurs hier in enkele weken met 28 procent omhoog gegaan. Maar het is allemaal nog pril.”
Volgens Craanen zal het nieuwe regeringsbeleid zich nu moeten bewijzen. “De regering-De la Rua heeft eisen van het IMF en de Wereldbank gekregen. Een spending freeze van de provincies bijvoorbeeld. Daar ligt een van de grote problemen van Argentinië. De relatief arme provincies geven veel overheidsgeld uit, terwijl ze het niet door hun eigen belastingheffing weten terug te verdienen.” Maar er is meer. “De vakbonden beheren hier sinds het Peronistische tijdperk (vóór de militaire junta) de fondsen voor werkloosheid en gezondheid. Dat laatste moet daar weggehaald worden. Het functioneert onvoldoende en kost goud. Dat wil zeggen: het verzekeringsstelsel van de gezondheidszorg gaat gedereguleerd worden. Daarnaast staat er een privatisering van het pensioenstelsel op stapel. Dat zijn echt revoluties hoor! Bovendien geeft het land verhoudingsgewijs veel geld uit aan onderwijs, maar is het rendement relatief laag.”
Argentinië heeft historisch ook te kampen met een inefficiënt en log overheidsapparaat, bijvoorbeeld de belastingdienst. Craanen: “Iemand zei het laatst heel extreem: 'Argentinië spendeert geld als een Europees land, maar haalt belasting binnen op het niveau van Haïti'. Belastingontduiking is een nationale sport. Er wordt veel zwart gewerkt. Maar ook de kwaliteit van het ambtenarenapparaat laat te wensen over. Er wordt hier wel schertsend gesproken over de Noquis. Dat is de Argentijnse term voor de Italiaanse pasta gnocchi, die traditioneel aan het einde van de maand wordt gegeten. Zo zouden er ter vergelijking spookambtenaren bestaan die slechts een keer per maand op kantoor komen om hun geld op te halen en daarna zie je ze niet meer.”
Daarnaast is Argentinië bepaald niet vrij van corruptie. Craanen: “Wij horen hier natuurlijk de verhalen van Nederlandse ondernemers over douaneambtenaren die alleen na het geven van steekpenningen bereid zijn goederen door te laten, rechters in de provincie die zich door lokale Argentijnen laten omkopen om vervolgens nadelige uitspraken te doen tegen Nederlandse bedrijven, maar ook van een corrupte provinciale politie. We proberen hen zo goed mogelijk te helpen. Maar het vormt allemaal wel een rem om in dit land te gaan investeren.”
Natte sector
Het is een van de redenen dat Argentinië nog steeds een sterk gesloten economie is. Slechts 8 procent wordt geëxporteerd. En dat is merkwaardig wanneer we weten dat Argentinië in de eerste helft van de vorige eeuw tot de acht rijkste landen van de wereld behoorde. Het was bijvoorbeeld veel rijker dan Nederland. Na de Tweede Wereldoorlog kon Argentinië profiteren van het feit dat veel landen in de Tweede Wereldoorlog waren gewikkeld en dringend om voedsel verlegen zaten. In die periode waren er in Argentinië bijvoorbeeld meer auto's dan in Frankrijk. Maar in de jaren vijftig en zestig ging Europa heel hard groeien en bleef Argentinië in economisch opzicht achter. Craanen: “Het was toen rijk omdat het geïntegreerd was in de wereldeconomie. Het is door slecht bestuur 'achteruitgekacheld'. Door de politiek van nationalisaties, het Peronisme, de militaire regeringen, maar ook door de burgerregeringen, die het niet veel beter deden.”
Ten tijde van de militaire junta lieten Nederlandse ondernemingen zich overigens niet afremmen. Craanen: “Laten we eerlijk zijn, ondanks de ernst van de situatie, was het business as usual. Er was geen rem op, ook niet nadat duidelijk was geworden dat de mensenrechten werden geschonden.”
Waar moeten Nederlandse ondernemers zich op gaan richten in Argentinië? Naast de zeer omvangrijke en goed ontwikkelde landbouwsector en agro-industrie noemt Craanen het eco-toerisme als een opkomende nieuwe sector: “Dit is een onwaarschijnlijk mooi en 'onondekt' land. Het leent zich uitstekend voor hoogwaardig toerisme. Wel duur natuurlijk en voor een relatief kleine, maar groeiende groep reizigers bestemd.”
Daarnaast zijn er volop kansen in de natte sector voor consultancy- en ingenieursbureaus, bouwondernemingen en baggeraars. Craanen noemt het geweldige deltagebied tussen de Rio Parana en de Rio Uruguay, het Argentijnse Mesopotamië. “Door overstromingen komt de meeste vruchtbare grond regelmatig onder water te staan. Er moet nog veel gebeuren om overstromingen te voorkomen. In april komt staatssecretaris Monique de Vries hier haar opwachting maken, onder meer op een seminar over overstromingen dat we samen met Rijkswaterstaat hier organiseren. We nodigen daar ook de plaatselijke autoriteiten voor uit.”
En hoewel de Nederlandse baggeraars goed vertegenwoordigd zijn, zijn er nog wel degelijk kansen voor het uitbaggeren van havens en rivieren, want: “De Argentijnen moeten hier permanent baggeren; alles slibt hier altijd weer vol.” Ook de milieusector kan volgens Craanen de komende jaren op meer kansen rekenen: “Er wordt hier nog steeds van alles in de rivieren geloosd. De vervuiling is inmiddels van dien aard dat het in bepaalde gebieden een gevaar voor de volksgezondheid gaat opleveren. De Argentijnse regering zal gedwongen worden om in het milieu te gaan investeren.”
Máxima
De bescheiden Nederlandse kolonie in Argentinië geniet heimelijk van de opwinding die rond het voorgenomen huwelijk van Máxima en Willem-Alexander is ontstaan. Er wordt wel verbaasd gereageerd op de verre Nederlandse discussie over vader Zorreguieta. Overtrokken vindt men het. Maar zal het komende huwelijk van Máxima en Alexander een positieve invloed hebben op de handelsbetrekkingen tussen Nederland en Argentinië? Craanen: “Ik ben ervan overtuigd dat Argentinië veel beter in beeld komt in Nederland en dat dat een positieve invloed op de betrekkingen zal hebben. In ieder geval op cultureel gebied, maar ondernemers laten zich niet zo snel leiden door de mooie ogen van Máxima Zorreguieta bij hun investeringen. Men zal eerst eens rustig bekijken of er überhaupt geld te verdienen valt. Ik denk dat er kansen zijn. Argentinië wil zeker mee in de vaart der volkeren. De huidige generatie Argentijnen wil zeker niet achterblijven in een globaliserende economie. Dat hoeft ook niet. Dit is potentieel een heel rijk land. Het land heeft ook goed opgeleide mensen. De Argentijn is goed ontwikkeld, zeker als je dat vergelijkt met de buurlanden Bolivia, Brazilië, Paraguay en Chili.
“Het land is exporteur van BSE-vrij vlees, van heel veel voedsel en van energie, het is een land met geweldige hulpbronnen. En het zou veel rijker kunnen zijn dan het nu is, maar laten we niet vergeten dat het in de Zuid-Amerikaanse regio nog steeds verreweg het rijkste land is.”
BSE-vrije biefstuk
“Wij zullen op gepaste wijze inspelen op de Máxima-hype, maar we houden het leuk en netjes. Geen posters met de beeltenis van Máxima en daaronder een tekst als 'het beste vlees komt uit Argentinië'.” Aan het woord is Jan Geenemans, directeur van Gioma Horeca Management bv, een Nederlandse horecamultinational, actief in vier landen, genoteerd aan de Londense effectenbeurs en in ons land vooral bekend van de Gauchos-restaurants.
Argentinië heeft met de would be prinses een droom van een pr-functionaris in ons land. Dat is wel eens anders geweest, herinnert Geenemans zich. “Tijdens de Falkland-oorlog begin jaren tachtig werden er bij een van onze restaurants brandende lappen door de brievenbus gegooid en er is ook wel eens een busje van ons bedrijf omgeduwd. Argentinië was toen de vijand, dus wij ook.”
Gioma serveert verse Argentijnse biefstukken en doet dat al sinds halverwege de jaren tachtig. Het maakt daarvoor gebruik van de diensten van een Duits handelshuis in vleesproducten, dat garant staat voor de kwaliteit en de levering van de 'pampasteaks'.
Geenemans heeft het nog nooit meegemaakt dat zijn biefstukken niet op tijd aankwamen, maar dat heeft in het verleden wel eens weinig gescheeld. “In de periode dat Carlos Menem aan de macht kwam, was er veel arbeidsonrust in het land. Er werd gestaakt bij de slachthuizen, waardoor het moeilijk was om aan vlees te komen en de prijs onmiddellijk flink omhoog ging.”
Daarnaast noemt Geenemans de Amerikaanse dollar als factor om rekening mee te houden. “Gedonder met de dollar betekent onmiddellijk prijsveranderingen, want de Argentijnse economie is enorm dollargevoelig.” Maar sinds de democratie in het land vast in het zadel zit, is het steeds makkelijker geworden voor Gioma om aan goede biefstuk te komen. Geenemans: “De Argentijnse biefstuk is nu eenmaal beter van kwaliteit, want ze komt van 'scharrelkoeien' die vrij rondlopen en niet worden bijgevoederd.” Dat laatste maakt dat Argentinië op het gebied van rundvlees de A-status mag dragen: 100 procent BSE-vrij.
[k,Kader: Holland-Argentinië BV]
Op de lijst van Nederlandse bedrijven die aangesloten zijn bij de Nederlands-Argentijnse Kamer van Koophandel staat een groot aantal Nederlandse multinationals. Uiteraard de grote banken als Rabo, ABN Amro en ING, maar ook Philips, Shell, Stork, Akzo Nobel en Forbo Krommenie. Ook de voedingsbranche is relatief sterk vertegenwoordigd met onder meer Avebe, DSM-Gist Brocades, Farm Frites, Numico, Ahold en Unilever. De 'natte' branche wordt vertegenwoordigd door Boskalis, Ballast Nedam, Smit Internationale en Wijsmuller. Van de Nederlandse IT-bedrijven zijn Baan en Origin in Argentinië aanwezig. Ook Hartman Tuinmeubelen uit Enschede is een opvallende verschijning in de Argentijnse economie. Maar ook Salentein Holding Argentina, een dochteronderneming van Pon Holding uit Nijkerk is het vermelden meer dan waard. De familie Pon, die fortuin heeft gemaakt met het importeren van Volkswagens, heeft in grote stilte een bijzonder bedrijf in Argentinië opgebouwd dat zich onderscheidt met hoogwaardige wijnbouw, landbouw en toerisme.
Tabel: Nederlandse handelsbalans met Argentinië
in miljoenen guldens
Invoer Uitvoer Saldo
1995 1.203,4 360,3 -843,1
1996 1.205,8 421,1 -784,7
1997 911,9 581,7 -330,3
1998 1.137,5 592,4 -545,1
1999 1.047,0 656,0 -390,9
