De ict-sector is in de ban van Green IT, het streven naar verduurzaming van het computergebruik. Slimme ict-inzet zou de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 15 procent omlaag kunnen brengen.
1 Wat is Green IT?
De ict lijkt warempel een verlengstuk van de milieubeweging. Sla een vakblad open en je ziet aankondigingen van nieuwe servers, pc's en chips die nu nóg energiezuiniger zijn, nóg minder CO2 uitstoten. Bedrijven wedijveren om als eerste het klimaatneutrale datacentrum te openen. Green IT heeft de sector in de ban.
Nader bekeken worden verschillende zaken met de term aangeduid. In de eerste plaats de forse inspanningen die de ict levert om zijn eigen uitstoot terug te brengen. Dat is geen luxe, naar schatting 2 procent van de mondiale CO2-uitstoot is afkomstig van de ict-sector, ongeveer evenveel als de luchtvaart. Die bijdrage zal bovendien, als geen maatregelen worden genomen, snel de pan uit rijzen. Mede door het nog steeds snel toenemende internetgebruik (onder andere in ontwikkelinglanden) is de huidige verwachting dat de uitstoot tussen nu en 2020 bijna verdrievoudigt.
Maar bij Green IT draait het niet alleen om de eigen sector. De grootste belofte is de bijdrage die aan andere bedrijfstakken kan worden geleverd, door het ‘verslimmen' van bedrijfsprocessen. Patrick Blankers, strateeg bij netwerkbouwer Ericsson: "De ict is verantwoordelijk voor 2 procent van de uitstoot maar kan een grote bijdrage leveren bij het tegengaan van de andere 98 procent." Een klein voorbeeld, een mobiele telefoonaansluiting belast de atmosfeer met in totaal 23 kg CO2 per jaar – ongeveer evenveel als één uur autorijden. Blankers: "Zorgt je mobiele telefoon er voor dat je jaarlijks een uur minder auto rijdt? Ik denk van wel."
2 Hoe gaat de ict de wereld ‘verslimmen'?
De voorbeelden zijn zo veelbelovend dat ze elke milieufreak in een staat van gelukzaligheid kunnen brengen. Industriële automatisering kan in 2020 een miljard ton CO2 besparen, volgens de internationale studie Smart 2020. Het rapport wijst op de toenemende industrialisering in bijvoorbeeld China, waarbij talloze aandrijfmotoren worden gebruikt in fabrieken en fabriekjes. ‘Smart motors' waarbij de benodigde aandrijfkracht wordt gereguleerd met chips, gebruiken 60 procent minder stroom dan de huidige.
Zo zijn er meer kansen. Efficiëntere logistiek (transport en opslag) bespaart anderhalf miljard ton, waarmee een besparing kan worden bereikt van 280 miljard euro. Beter ontwerp en beheer van de gebouwen in de Verenigde Staten zou alleen al 15 procent van hun uitstoot kunnen voorkomen.
Het veelgeciteerde rapport Smart 2020 is vorig jaar in opdracht van de ict-industrie gemaakt (met hulp van onder meer McKinsey), om de wereld aan te tonen welke besparingen in het verschiet liggen als bedrijfsprocessen efficiënter worden gemaakt. Maar, geeft het rapport ruiterlijk toe, het bereiken van deze besparingen is geen eenvoudige klus. De slimme motor is een grote vooruitgang, maar hij vraagt investeringen die de Chinese ondernemers moeilijk kunnen opbrengen. Betere logistieke processen besparen veel energie, maar vereisen coördinatie van talloze marktpartijen, verdeeld over landen en continenten, die bovendien vaak elkaars concurrent zijn.
Het is overigens wel begrijpelijk dat de sector het rapport liet maken. De ict-bedrijven liggen onder vuur vanwege de energieslurpende datacentra en pc-afvalbergen. Inmiddels gaat al 30 tot 40 procent van de energierekening van bedrijven op aan het computerpark. Vergeet niet, zo lijkt de ict-sector te willen zeggen (en met recht van spreken), dat ook de bestaande computertechnieken veel processen efficiënter hebben gemaakt, waarmee megatonnen CO2 bespaard zijn – denk aan verkeersregulering of aan just-in-time productie. Of denk aan e-mail en het web. Zo bezien was IT in zekere zin altijd al Green.
3 Welke voorbeelden van Green IT kunnen we al aan het werk zien?
Veel genoemde voorbeelden zijn telemetrie en smart grids, intelligente energienetwerken waarin vraag en aanbod van stroom zo op elkaar worden afgestemd, dat minimale energievoorziening nodig is. Bij telemetrie gaat het om het beheersen van processen op afstand, zoals bij de optimale besturing van een waterzuiveringsinstallatie of zeesluis. Veel van deze voorbeelden zijn nog in een pril stadium.
Een veelbelovende proef is onlangs door Nuon in Amsterdam is gestart met een techniek genaamd ‘smart metering'. 500 Amsterdamse huizen worden uitgerust met een display waarop de bewoners het energieverbruik van hun apparaten kunnen aflezen. Met de mobiele telefoon kunnen ze hun verwarming aan- en uitzetten en alle apparaten die niks staat te doen, met een druk op de knop uitschakelen. Nuon verwacht een energiebesparing van minstens 14 procent te realiseren.
Waar Green IT voorlopig de meeste voordelen te bieden heeft, is op bekend terrein namelijk dat van telewerken of, zoals het nu heet, het nieuwe werken. De schattingen lopen uiteen, maar als alle werknemers inderdaad 20 procent minder onderweg zijn doordat ze vaker thuis of op locatie hun werk doen (zoals een van de schattingen luidt), merken we dat allemaal niet alleen aan de milieuwinst maar ook aan de files.
De ict-bedrijven zelf hebben al indrukwekkende resultaten behaald. Bij Cisco, producent van netwerkapparatuur, is het video-vergadersysteem TelePresence op grote schaal geïnstalleerd. "Vliegreizen waren verantwoordelijk voor de helft van onze global footprint", aldus Bart Sweerman, directeur van de Internet Business Solutions Group. "Bij Cisco is het vliegverkeer in enkele jaren met tweederde gedaald. Nu merken we zelfs dat het te veel gedaald is en het aantal ‘live' contacten weer wat omhoog moet. Maar we blijven beduidend minder vaak vliegen dan voorheen." De investeringen hebben zich niet alleen terugbetaald in minder CO2 en lagere reiskosten, maar ook in aanmerkelijk minder vermoeide managers, die hun weekend niet meer nodig hebben om bij te komen van de drie vliegreizen per week.
Softwaregigant Microsoft is een ambitieus project gestart om in de hele organisatie ‘nieuw' te werken, onder meer door het nieuwe hoofdkantoor op Schiphol er op in te richten. Inmiddels staan de werknemers al 30 procent minder van hun tijd in de file, en het doel is om dat percentage nog te verdubbelen. Voor de mondiale Microsoft-organisatie is een berekening gemaakt van de kosten en baten van Unified Communications, de software die telewerken ondersteunt. Investeringen van 20 tot 35 miljoen dollar per jaar leveren volgens deze berekening een besparing op van 212 miljoen dollar (zie de berekening op mt.nl).
Microsoft gaat zeer ver en heeft niet alleen het kantoor maar ook zijn werkprocessen opnieuw ingericht. "Het klink als iets uit de jaren negentig", zegt Sabine Hess, bij Microsoft verantwoordelijk voor duurzaamheid, "maar je kunt veel bereiken met het paperless office. We hebben inmiddels 99 procent van onze processen online gebracht, dus ook allerlei administraties en het archief. Per werknemer wordt nu nog maar gemiddeld één a4-tje per dag geprint."
4 Is het altruïsme of ‘plain business'?
Dat de ict-bedrijven ook binnen hun eigen muren zo actief zijn met duurzaamheid is niet alleen een kwestie van eat your own dog food. "Het is ook een grote business-kans", zegt Sabine Hess. "Software gaat een van de meest belangrijke bijdragen leveren aan het terugbrengen van CO2. Software is onze competentie. We hebben een natuurlijke verantwoordelijkheid om deze kans te pakken maar het is ook een kans voor innovatie en business."
De lessen die worden opgedaan met onder andere telewerken en het slim inrichten van datacentra, zijn bruikbaar materiaal in de advisering naar de klant. Er wordt geanticipeerd op het toenemende klimaatbewustzijn onder de afnemers. Bovendien hebben de ict-bedrijven te maken met steeds scherpere milieu-eisen die (grote) bedrijven aan hun toeleveranciers stellen, als onderdeel van het duurzaamheidsbeleid.
Er is nog een andere reden om Green te omarmen: de kostenbesparingen. Neem bijvoorbeeld de datacentra, het ‘hoofdpijndossier' van de ict op duurzaamheidsgebied. Datacentra zijn verantwoordelijk voor een kwart van de CO2-uitstoot van de sector. "Maar er is veel winst te boeken", zegt Jeroen Versteeg, ceo van Sogeti Nederland. "De datacentra waren van oudsher niet op efficiëntie ingericht. De beschikbaarheid en veiligheid waren vaak de belangrijkste focus. Door de wet van Moore werd de computercapaciteit in snel tempo goedkoper, zodat het nauwelijks nodig was om efficiënt te programmeren. Voordelen zijn onder meer te behalen door een betere inrichting en virtualisatie." Virtualisatie is als processen over de beschikbare computers worden verdeeld, zodat de capaciteit beter wordt benut. Besparingen op de hardware hebben als bijkomend voordeel dat minder koeling nodig is. Van de energie die door een datacentrum wordt verbruikt, gaat slechts eenderde naar het rekenwerk zelf – de rest is nodig om de servers op temperatuur te houden.
Kostenbesparingen zijn ook te realiseren door de kantoorapparatuur beter te beheren. Als apparatuur zoals telefoons en printers met het web verbonden zijn, is hun energieverbruik te reguleren. Versteeg van Sogeti: "De telefoon kan ook worden toegerust met software die leert dat het apparaat bepaalde periodes, bijvoorbeeld 's nachts, niet wordt gebruikt. Apparaten kunnen vanzelf, net als laptops, naar de sluimertoestand overgaan." De meeste bedrijven hebben de energiebesparingsopties van pc's uitgeschakeld, omdat ze met nachtelijke backup-operatie interfereren. Daardoor staan volledige pc-parken urenlang voor niks aan.
5 Opnieuw, wat is Green IT eigenlijk?
Bij veruit de meeste verbeteringen onder de vlag van Green IT zijn energiebesparingen het doel – denk aan de slimmer ingerichte datacentra maar ook de ‘smart motors' in China. Energiebesparing vertaalt zich voor bedrijven rechtstreeks in kostenbesparing: kostenbesparingen zijn het resultaat van het videovergaderen bij Cisco en het nieuwe werken bij Microsoft. Met andere woorden, onder het label ‘Green' vallen besparingen die elk bedrijf hoe dan ook graag wil realiseren. Als Green IT uiteindelijk neerkomt op ‘goedkoper werken', kun je je afvragen wat het label eigenlijk inhoudt, want bedrijven hadden het anders ook wel gedaan.
Is Green IT een holle modekreet die verwijst naar iets dat de ict al jaren doet, namelijk processen efficiënter maken? Zo zwartwit is het ook weer niet. Zeer waarschijnlijk heeft ‘Green' de innovaties in een stroomversnelling gebracht. Bij Cisco, vertelt Bart Sweerman, zijn verschillende task forces actief waarin medewerkers uit diverse bedrijfsonderdelen zich buigen over mogelijkheden om duurzamer te werken. "Het enthousiasme om daarover na te denken is groot", zegt Sweerman. "De mensen zijn nog nooit zo gemotiveerd bezig geweest met kostenbesparingen."
Ook voor het imago zowel naar klanten als (potentiële) werknemers zijn de groene activiteiten gunstig. "Mensen die bij ons solliciteren verwachten het van ons", zegt Sweerman. "Vooral jonge kandidaten. Vroeger vroegen nieuwe medewerkers naar het startsalaris en de leaseauto. Nu is de meest gestelde vraag hoe het zit met het duurzaamheidsbeleid."
Meten = weten
Een van de lastigste kwesties bij energiebesparing is dat het bedrijven ontbreekt aan inzicht in het verbruik van hun apparatuur. Ook hier kan software van pas komen, zodat apparaten zoals airco's verlichting, computers en Wifi-ontvangers centraal kunnen worden aangestuurd en, bijvoorbeeld, uitgeschakeld nadat de laatste gebruiker het gebouw heeft verlaten. Probleem is dat de apparatuur van verschillende leveranciers nog niet optimaal samenwerkt. Onder andere in Europees verband wordt gewerkt aan standaardisatie.
Robbert Kuppens van Cisco zou graag over dit soort data beschikken. Kuppens is cio voor de Europese organisatie van Cisco en bezig een klimaatneutraal datacentrum te ontwikkelen. Kuppens: "Een van de dingen waar je tegenaan loopt, is dat we datacentra beheren die gevestigd zijn in gebouwen die het eigendom zijn van een ander bedrijf, bijvoorbeeld een onroerend goedbedrijf. De belangen lopen uiteen." Aanpassingen in het gebouw kunnen bijvoorbeeld gevolgen hebben voor de hoeveelheid benodigde computers, maar de gebouwenbeheerder moet dan wel bereid zijn om de investeringen op te hoesten. Als de partijen over exacte gegevens beschikken over het energieverbruik, kan dat helpen dit soort ingewikkelde discussies te voeren. Recent hebben verschillende partijen (waaronder Cisco zelf) software op de markt gebracht waarmee een bedrijf al zijn apparatuur kan beheren.
Big Green
IBM staat bekend als pionier op het gebied van Green IT. Het bedrijf rapporteert de volgende mijlpalen:
– Tussen 1990 en 2007 heeft IBM zijn eigen CO2 uitstoot met 44 procent teruggebracht, waarmee 3 miljoen ton CO2 is bespaard.
– De volgende doelstelling is dat de uitstoot tussen 2005 en 2012 nog eens met 12 procent omlaag wordt gebracht door het gebruik van duurzame energie en de ontwikkeling van groene producten.
– In 2007 heeft IBM 3900 computerservers samengevoegd tot 30 ‘system Z'-mainframes. De energiebesparing loopt op tot 80 procent.
– In Nederland heeft IBM 10 jaar geleden al plaats- en tijdsonafhankelijk werken ingevoerd.
– Daarmee is het aantal werkplekken en kantoren drastisch verminderd. Elf jaar geleden had IBM nog 30 kantoren, inmiddels zijn dat er zes.
– Als alle medewerkers in Nederland één dag thuiswerken levert dat een besparing van 6 miljoen kilometer per jaar en 1.000 ton CO2.
– Door het gebruik van TelePresence (videovergaderen) is het aantal reizen alleen al tussen Brussel en Amsterdam met 50 procent afgenomen. Dat levert een besparing van een half miljoen euro per jaar.
– Jaarlijks investeert IBM een miljard dollar in nieuwe technieken die de klant helpen de energiezuinigheid van zijn datacenter te vergroten (een project onder de naam ‘Big Green').
