De Nederlandse jonge manager durft hard op te treden, wil niet zwart betalen, maar desnoods wel ontvangen. En over de grens wil hij ook nog wel eens een oogje dicht doen. 87 Jonge managers en ondernemers deden de MT-Normen en Waarden test, en dit is het resultaat.
Normen en waarden in het zakenleven? Laat ons niet lachen. Na Enron, Andersen, en dichter bij huis KPN Qwest en de bouwboeren, weten we wel beter. Zelfs een bolwerk van fatsoen als Ahold is er het afgelopen jaar niet in geslaagd fris te blijven ruiken.
Toch is er ook een hele bedrijfstak opgekomen die zich bezighoudt met zaken als integriteit, duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De druk op managers en ondernemers om 'netjes' te werk te gaan is enorm gegroeid; de controle daarop door de overheid en zelfs door de klant, ook. De ABN Amro-bank heeft een ambitieus programma ingevoerd om zijn mensen te leren correct en ethisch verantwoord zaken te doen en oliemaatschappij BP heeft per 1 november zijn medewerkers verboden mobiel te bellen in de auto, ook handsfree. Hoe correct allemaal.
En daarbovenop wordt het spel in het bedrijfsleven alsmaar competitiever. Wie een gat in de markt aanboort, kan binnen een jaar een peloton concurrenten verwachten. En een manager die vier kwartalen lang onder de begroting presteert, loopt serieus risico van zijn taak te worden ontheven.
Spanningsveld
De moderne manager/ondernemer opereert in een behoorlijk spanningsveld, waarin het lastig moreel houvast vinden is. Flexibiliteit is gewenst, maar tegelijkertijd kan iemand die leiding geeft aan anderen en daar misschien ook nog zelf de financiële risico´s voor draagt, geen uitverkoop gaan houden op zaken als respect, betrokkenheid en integriteit. Wie dergelijke kwaliteiten niet bij zijn medewerkers weet aan te boren, heeft een probleem.
Goed voorbeeld doet goed volgen en slecht voorbeeld ook, zoals de onlangs gepromoveerde KPMG-consultant Muel Kaptein constateerde in zijn boek De integere manager. Dus neemt de baas graag spulletjes van het werk mee naar huis, dan zullen zijn medewerkers dat ook doen. En zo zit het leven van de ondernemer/manager vol met momenten waarop hij de keuze heeft om het goede voorbeeld te geven, of niet.
Management Team wilde wel eens peilen hoe het staat met de normen en waarden van de Nederlandse managers, en dan met name de jonge generatie, die geacht wordt de bovengenoemde flexibiliteit in huis te hebben. Wat voor belang hecht de moderne manager aan duurzaam ondernemen? Hoe gaat hij of zij om met zijn medewerkers? Is zwart geld toegestaan? Is een leugen voor bestwil geoorloofd? Hoe communiceert hij met zijn medewerkers? Waar liggen zijn grenzen?
Daartoe hebben we een normen- en waardentest ontworpen en opgestuurd aan de leden van de vereniging Jong Management, voor ondernemers en managers tot 40 jaar. Jong Management is gelieerd aan VNO-NCW. 87 'Jonge managers' – 13 van hen vrouw – namen de moeite om de 15 multiplechoice vragen in te vullen en de tien zakelijke categorieën naar prioriteit te ordenen.
Economisch realisme
Dat de jonge managers (gemiddeld 33,9 jaar) de klant boven aan hun prioriteitenlijstje hebben gezet, zal niemand verbazen. En dat daarna winst en werknemers genoemd worden ook niet. Op de vierde plaats daarentegen, met 6 punten, vinden we de work/life-balans. Dat is opvallend hoog voor een groep mensen die voor bijna 40 procent bestaat uit zelfstandige ondernemers. Van ondernemers dachten we immers dat ze zich daar niet zo mee bezig hielden. Blijkbaar maakt de jonge entrepreneur zich er wel druk over, zoals Mark Hetsen, die op het punt staat om minimaal een half jaar met sabbatical te gaan om wat meer over zichzelf te weten te komen.
Duurzaamheid en milieu, hoewel belangrijke thema's voor elk bedrijf, komen er bij de jonge managers bekaaid vanaf, met een respectievelijk zevende en een negende plaats. Opvallend is ook dat de term 'carrière' nauwelijks enthousiasme weet te wekken: helemaal onderaan.
En dan zijn er de multiplechoice vragen:
Geconfronteerd met een corrupte Indonesische ambtenaar blijkt bijna de helft van de jonge managers bereid geld te schuiven en daar verder ook niet moeilijk over te doen. Economisch realisme noemen we dat, en zeer Hollands. Verder blijken de dertigers weinig problemen te hebben met het betalen van zwart geld (68 procent heeft geen moeite met het zwart aannemen van tijdelijke werknemers, mits fatsoenlijk betaald), maar aan het ontvangen ervan hebben ze een broertje dood (66 procent wenst in het geheel niet zwart betaald te worden, 29 procent doet het 'deze ene keer' en 2 personen laten weten vaker zo zaken te willen doen).
Een cadeau van een klant met kerst is welkom bij bijna alle respondenten. Ongeveer de helft houdt het zelf en de andere helft verdeelt het onder collega´s/medewerkers. Ook als het een cadeau van een paar honderd euro betreft.
En ook de ogenschijnlijk lastige vraag 'Wat te doen met een niet-functionerende medewerker met zieke vrouw en gehandicapt kind thuis?' blijkt men behoorlijk eenduidig te beantwoorden. Hulp bieden, maar laten weten dat er wel iets zal moeten veranderen wil hij zijn baan niet verliezen, is voor 91 procent van de jonge managers de oplossing. Paul van der Zalm, binnenkort directeur-grootaandeelhouder van Van der Zalm machinefabriek, gelooft dan ook dat hij harder is dan zijn vader was: “Ik denk dat de jongere generatie daar sowieso minder moeite mee heeft.”
Als het over de cijfers gaat, zal de Hollandse manager niet liegen, zo laat hij massaal weten. Meer dan 95 procent vertelt bij tegenvallende cijfers onverbloemd aan zijn meerderen of investeerders hoe de zaken ervoor staan.
En verder blijkt de Nederlandse jonge manager de redelijkheid zelve tegen zijn ondergeschikten. Zowel als het gaat om het schenden van een rookverbod als om het stelen van spullen uit het bedrijf, kiezen ze voor de kalme oplossing: uitzoeken met wie er gesproken moet worden en dat gesprek gaan voeren. Op die ene grapjas na dan, die een eigen variant bedacht als oplossingen voor de schending van het rookverbod: “Ik ga erbij staan en rook er zelf een.”
Al met al scoort de Nederlandse jonge manager behoorlijk hoog op de normen- en waardenschaal: gemiddeld 108,3, op een maximum van 150 punten. Dat is een dikke 7.
Tjark de Lange (35) Directeur Kapp Nederland, Ingenieurs- en handelsbureau, Dordrecht
Aantal medewerkers: 7
Score: 125
'Mijn klantenkring is stabiel, omdat ik ze nooit belazer'
Voor Tjark de Lange, voorzitter van de vereniging Jong Management, geldt het gebod 'Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet'. “Als een medewerker van mij die een machine ontwerpt voor een klant, een fout maakt, moet hij niet gaan proberen te kijken of die klant dat slikt, want dan grijp ik in. Als jij een fout maakt, laat je het de klant weten en herstel je de fout. Als je gaat 'proberen', belazer je de kluit.”
Ook corrupte ambtenaren in verre landen kunnen het bij De Lange wel vergeten. En medewerkers die op vrijdagmiddag te veel drinken, krijgen één keer een taxirit vergoed. Maar dan kunnen ze op maandag nog wel even te horen krijgen dat ze 'een gigantische lul' zijn geweest en mogen ze hem voortaan zelf betalen.
“Het verhaal komt misschien wat braaf over, maar dat is het niet. Ik wil dat mijn mensen dezelfde normen en waarden naleven als ik en het doel is winst maken. Maar dan wel op de lange termijn.” En die lange termijn is nou precies wat Tjark de Lange nogal eens mist in de moderne zakenmores. “Mijn klantenkring is stabiel, omdat ik ze nooit belazer. En daarom maken wij winst. Veel mensen worden ondernemer om zo snel mogelijk een Porsche te kunnen rijden, maar dat is de verkeerde houding.”
Overigens moeten we zijn pleidooi niet aanzien voor een hoop op terugkeer naar die goeie ouwe tijd. “Vroeger zei de baas: “Kom bij me werken, dan zorg ik voor jou.” Tegenwoordig zijn je werknemers gelijken, met wie je overlegt. Dat wil overigens niet zeggen dat je alles uit handen geeft. Uiteindelijk verwachten je werknemers gewoon dat jij de knoop doorhakt.”
Mark Hetsen (32)
Directeur Bouwbedrijf Hedi, Biddinghuizen
Aantal werknemers: 45
Score: 80
'Het begint bij trouw zijn aan jezelf'
Mark Hetsen werkt al twaalf jaar in het aannemersbedrijf van zijn vader, waarvan de laatste twee als algemeen directeur en gaat per 1 januari met sabbatical voor minimaal een half jaar. Mark maakte werkweken van zo'n zestig à zeventig uur, maar heeft dat ondertussen teruggebracht naar vijftig uur. “Mijn leven was uit balans: zelfs mijn relatie is erop stuk gegaan. Ik weet nog niet of ik terugkeer in de aannemerij, maar als ik mijn nieuwe missie gevonden heb, ga ik het anders doen. Authentieker naar mezelf; meer uit handen geven en medewerkers meer ruimte bieden voor hun zelfontplooiing. Vandaar ook dat hij van de tien prioriteiten de work/life-balans bovenaan heeft staan.
Integriteit vindt Hetsen het belangrijkste aan leiding geven. “Ik zie steeds meer mensen die goed lucht kunnen verkopen, maar het als punt bij paaltje komt door hun medewerkers laten opknappen. Het begint bij trouw zijn aan jezelf.”
Milieu en duurzaamheid komen er bij Mark niet zo best vanaf. “Niet dat ik ze niet belangrijk vind – ik volg zelfs een cursus duurzaam bouwen – maar als ondernemer zet ik ze toch wat verder achteraan.”
Volgens Hetsen is het ronduit een probleem om zwart geld uit de weg te gaan. Zeker als je bedrijf actief is in de particuliere markt. “Zakelijk is iedereen zeer ethisch, tot het de privé portomonee raakt.” En zijn belastingadviseur mag creatief zijn. Mark. “De fiscus speelt het zelf ook scherp.”
Marjolein Bakker (38)
Directeur/eigenaar Multimodis, werving en selectie, executive search, Bloemendaal
Aantal werknemers: 3
Score: 85
'Wat meer zelfbeheersing zou soms handiger zijn, maar of het ook beter is?'
Voor Marjolein Bakker hoort winst boven aan de prioriteitenlijst. “Dat is gewoon eerlijk. Als ik geen winst maak, dan heb ik geen bedrijf.” Ook Bakker heeft weinig met milieu en duurzaamheid, maar ook zij wijst beide zaken geenszins af. “In kleine dingen binnen de bedrijfsvoering let ik er wel op, maar verder heb ik er gewoon weinig mee te maken.”
In haar bedrijf hecht Bakker zeer aan correct handelen. “We zijn een klein bedrijf, dus kunnen we hier een prettige werksfeer neerzetten, met aandacht en zorg voor de klant en voor elkaar. Je moet je verhaal bij elkaar kwijt kunnen.” Voor alles vindt ze helderheid belangrijk. “Ik ben zelf nogal licht ontvlambaar. Wat meer zelfbeheersing zou soms handiger zijn, maar of het ook beter is? Ik denk van niet. Zo'n uitbarsting klaart de lucht, en als het voorbij is, is alles weer duidelijk. Er blijft niets hangen.”
Opmerkelijk: Bakker stuurt een partij hier afgekeurd kinderspeelgoed zo naar Polen om er nog wat aan te verdienen. “Maar dan ga ik uit van een randgeval. In ons land liggen de normen voor dat soort zaken in mijn ogen erg hoog. Ga je ermee naar Polen, dan hebben ze er daar nog wat aan. Als het echt gevaarlijk speelgoed is, zou ik dat natuurlijk niet doen.”
Zwart geld heeft Bakker niet in haar bedrijf. “Maar ik betaal de schilder thuis wel zwart, dus helemaal consequent ben ik daar niet in.” En als haar medewerkers te veel drinken op een borrel? “Het zal wel die Hollandse tolerantie zijn, maar ik ben eerder geneigd geen alcohol meer te schenken op zo'n borrel dan iemand te verbieden in zijn of haar auto te stappen.”
Paul van der Zalm (35)
Directeur Van der Zalm apparaten en machines
Aantal werknemers: 38
Score: 100
'Je moet niet roomser zijn dan de paus'
Paul van der Zalm is zich zeer bewust van zijn positie als rolmodel. “Als ik het goede voorbeeld geef, dan pikt 50 procent van mijn mensen dat op. Juist in een kleine onderneming als de onze is het gevoel van 'samen gaan we ervoor' van levensbelang.”
Van der Zalm heeft winst staan als hoogste prioriteit. Wat milieu en duurzaamheid betreft is het hetzelfde liedje als bij de anderen: heus belangrijk, maar die andere zaken hebben voorrang.
Ook de work/life-balans staat laag genoteerd. “Ik vind het belangrijk, maar maak het momenteel ondergeschikt aan de onderneming. Van der Zalm maakt zestig a zeventig-urige werkweken, want hij staat op het punt het bedrijf van zijn vader over te nemen. Als alles goed op de rit staat hoopt hij te gaan minderen, “maar dat kan nog wel even duren.”
Hij heeft een broertje dood aan zwart geld, maar als hij een Indonesische ambtenaar onder de tafel moet betalen, dan doet hij dat. “In zo'n geval moet je niet roomser zijn dan de paus.” Een medewerker met problemen thuis, die op het werk slecht functioneert, kan op zijn medewerking rekenen, “maar dat houdt een keer op. Laat ik het zo zeggen: er moet wel een weg naar boven worden ingeslagen.”
En als Van der Zalm tegenvallende resultaten moet presenteren aan zijn aandeelhouder, is hij in staat om, mits strategisch slim, een order die eigenlijk pas over de volgende periode geboekt mag worden, naar voren te halen. “Maar,” haast hij zich erbij te melden, “daar moeten wel heel goede redenen voor zijn.”
Jong Management
De vereniging Jong Management werd in 1915 opgericht als de Katholieke Jonge Ondernemers Vereniging. Ze is gelieerd aan de ondernemersvereniging VNO-NCW. Hoewel met name begin jaren negentig veel consultants en managers tot de vereniging toetraden, richt ze zich met name op ondernemers tot 40 jaar. Momenteel heeft de vereniging 1300 leden, waaronder zowel eenmansbedrijfjes als leden van raden van bestuur van multinationals. Jong Management probeert een maatschappelijke rol te spelen, voor een deel als platform voor ideeën, maar steeds meer ook als daadwerkelijk belangenbehartiger voor de nog-niet-zo-oude entrepreneur.
Prioriteiten
We vroegen de respondenten de volgende 10 begrippen op volgorde van belangrijkheid te plaatsen. De hoogste positie leverde 9 punten op, de laatste 0. Alle gegeven punten bij elkaar opgeteld, leverden de volgende prioriteitenlijsten op.
1 Klant – 5,35
2 Winst – 5,15
3 Werknemers – 5,05
4 Work/life – 4,13
5 Imago – 4,03
6 Duurzaamheid – 3,32
7 Marktaandeel – 2,94
8 Aandeelhouder – 2,89
9 Milieu – 2,22
10 Carrière – 1,87
[k ;Kader : Vragen]
U heeft een miljoenenorder binnengesleept in Indonesië. Een ambtenaar moet echter nog zijn goedkeuring geven en laat er geen misverstand over bestaan dat wat geld wonderen zal doen. Wat doet u?
(53%) A U schuift het gevraagde geld onder tafel door en praat nergens meer over.
(18%) B U betaalt de ambtenaar, maar protesteert achteraf bij zijn bazen.
(29%) C U weigert te betalen en geeft de ambtenaar aan bij de politie.
U heeft een grote klus binnengehaald, maar heeft te weinig mensen. Een collega zegt wel wat mensen te weten die voor een paar euro's per uur heel hard werken. Zwart, dat wel. Wat doet u?
(23%) A U weigert pertinent en zegt de klus af.
(8%) B U gaat akkoord met het voorstel van uw collega en praat nergens meer over.
(69%) C U gaat akkoord, maar zorgt dat die mensen fatsoenlijk betaald worden.
Een van uw medewerkers meldt zich ziek. Dat is al de zoveelste keer. U weet dat hij thuis problemen heeft met een gehandicapt kind en een zieke vrouw. Wat doet u?
(0%) A Normale procedure. Wie niet functioneert, wordt ontslagen.
(92%) B U belt hem op en laat hem weten dat dit niet langer kan. U biedt uw hulp aan bij het zoeken naar oplossingen, maar als er niets verandert, zal hij zijn baan verliezen.
(8%) C U doet een oogje dicht. Als u hem ontslaat, is hij nog verder van huis.
Uw bedrijf/afdeling gaat de targets niet halen en u moet zich verantwoorden bij uw investeerders/het senior management. Uw positie staat op het spel. Wat doet u?
(95%) A U vertelt ze onverbloemd hoe het ervoor staat en wat u van plan bent om daaraan te doen.
(5%) B U trekt een grote order die er na deze periode pas aan zit te komen, naar voren en laat zien dat u de targets wel degelijk gehaald heeft.
(0%) C U liegt de cijfers bij elkaar.
Wilt u zelf de MT normen- en waardentest invullen? Surf naar de enquete
