Bas Haring, wetenschapsfilosoof aan de Universiteit Leiden, spreker en schrijver van onder meer Waarom cola duurder is dan melk (over economische zaken), heeft corona aan den lijve ondervonden. Hij is er flink ziek van geweest. Hoogstwaarschijnlijk: ‘Ik ben op 18 virussen getest, maar voor een coronatest kreeg ik geen toestemming.’
Onvergelijkbaar met 2008
Voor iemand die het monster in de bek heeft gekeken, weet Haring de coronacrisis en de gevolgen ervan opvallend goed te relativeren. ‘Het is heel ernstig wat nu allemaal gebeurt, gelukkig overkomt ons dit niet iedere maand, maar het is een incident. In die zin dat ik niet verwacht dat zaken structureel anders zullen zijn vanaf dit moment.’
‘We zullen dit een keer achter ons hebben. Of het nu kort duurt of iets langer, de coronamaatregelen lopen op een goed moment op zijn eind en de markten zijn flexibel genoeg om de draad dan weer op te pakken. Ook als je het economisch bekijkt, is deze crisis ongelofelijk heftig, maar onvergelijkbaar met die van 2008. Destijds was er iets grondig mis met de manier waarop de financiële wereld was georganiseerd, dat had grote repercussies op de samenleving. De crisis nu is iets wat ons overkomt.’
Leren van deze periode
‘Vergelijk het met een ziekte. Als je de ziekte van Pfeiffer krijgt, ben je maanden uit de running en verlies je je verdienvermogen, maar zodra je beter wordt, kun je weer aan de slag. Dat is anders als je arbeidsongeschikt raakt. Dan heb je écht een probleem. De enorme schulden die overheden nu aangaan, zou je ook kunnen vergelijken met die kortstondige zieke: die moet misschien geld lenen, maar zal het dankzij zijn verdienvermogen weer kunnen terugbetalen.’
Eigenlijk is het onverstandig, stelt Haring, om nu ervan uit te gaan dat de wereld voorgoed is veranderd. ‘In plaats van een focus daarop kun je je aandacht beter gebruiken om te leren van deze periode. Nu komen namelijk zaken aan het licht die niet zozeer nieuw zijn, maar die in ‘gewone’ tijden niet zo opvielen.’
Organisatiegraad en zorg voor elkaar
De organisatiegraad van ons land is een goed voorbeeld daarvan. ‘Wat mij betreft blijkt die nu bijzonder groot. Je merkt dat de overheid vrij adequaat en snel inspeelt op wat nu nodig is. Dat was een half jaar geleden ook al zo, maar komt nu echt duidelijk naar boven. Ik geloof dus niet in een structurele herwaardering van zaken.’
Ga daarom na wat nu anders blijkt dan je altijd had gedacht, en gebruik die kennis. ‘We blijken nu heel goed voor elkaar te zorgen. Ik denk niet dat de coronacrisis dat allemaal heeft teweeggebracht, die zorgzaamheid was er al. Daarop kun je dus ook in de toekomst inzetten.’
Ongelukkig met anderhalve meter
De nieuwe werkelijkheid wordt voorlopig wel gedomineerd door de anderhalvemetereconomie. ‘Best spannend hoe restaurants, concertzalen met een minder efficiënt model aan de slag zullen moeten. Zelf word ik in een supermarkt waarin iedereen afstand van me houdt, al best ongelukkig. En het is goed dat restaurants zich nu aanpassen met afhaalmaaltijden, maar ik mis tijdens zo’n diner thuis toch echt het rumoer, de gezelligheid van andere mensen om me heen.’
‘Maar wie weet groeit er een nieuwe generatie op waarvoor het compleet normaal is dat je afstand houdt en maar met een klein groepje mensen omgaat. Toch lijkt het me niet waarschijnlijk dat die anderhalve meter voor de eeuwigheid is.’
Nieuwe gewoonten
Wat wel zou kunnen aanhouden: nieuwe gewoonten die we in deze periode aanleren. ‘Geen majeure gedragsveranderingen hoor, maar we krijgen nu prikkels om zaken anders aan te pakken, en we worden daarvoor meteen beloond. Dan maakt zulk nieuw gedrag grote kans om te beklijven.’
‘Gaan we straks nog allemaal in de auto springen voor een vergadering? Ik kan het me niet voorstellen. We gaan Skypen, Zoomen, sowieso meer thuiswerken, en misschien zullen scholen meer inzetten op online onderwijs, omdat het gewoon veel efficiënter kan werken. Je bereikt ineens 100 leerlingen met een les, in plaats van een paar of hoogstens dertig. Net zoals de online bezorging van boodschappen en maaltijden: relatief nieuwe business, die nu echt groot groeit. Helemaal niet verkeerd.’
Gebrek aan geduld
Maar voor dit moment rest leiders weinig anders dan geduld. Meer geduld dan de Leidse filosoof nu om zich heen ziet. ‘Teleurstellend, wat mij betreft. Je kunt proberen die nieuwe toekomst te plannen, maar die is daarvoor nog veel te ongewis. Misschien kun je dat als leider ook gewoon toegeven: we moeten nu echt even uitzieken en erop vertrouwen dat het goed komt.’
