In zijn boek 'Heerlijk Oneerlijk' schrijft gedragseconomoom Dan Ariely dat eerlijke mensen niet bestaan. Zo herken je leugenaars.
Iedereen denkt eerlijk te zijn, maar niemand is het. Dat vertelde Dan Ariely aan Ben Tiggelaar, die de gedragseconoom voor MT interviewde in Durham (V.S.). Ariely: "Als ik op een congres vraag wie in zijn werk wordt beïnvloed door tegenstrijdige belangen, dan steekt niemand zijn hand op. Als ik vraag wie denkt dat de meerderheid van de andere mensen hierdoor wordt beïnvloed, steekt iedereen zijn hand op."
WIE IS DAN ARIELY?
Dan Ariely studeerde in Israël en promoveerde in psychologie en in bedrijfskunde in de VS. Hij werkte vervolgens aan MIT en Princeton. Tegenwoordig is hij verbonden aan Duke University, waar hij zijn eigen researchcentrum met twintig medewerkers heeft. Zijn vorige twee bestsellers 'Predictably Irrational' en 'The Upside of Irrationality' gingen over allerlei soorten irrationeel gedrag. In zijn nieuwe boek 'Heerlijk Oneerlijk' duikt hij in de wereld van leugens en bedrog.
Herken ze allemaal
Hoe herken je de sjoemelaar? Binnen het bedrijfsleven wordt heel wat afgesjoemeld, stelt Ariely. Denk aan accountants die cijfers oppoetsen, consultants die meer uren rekenen dan ze werken en artsen die primair voorschrijven wat goed is voor de farmaceutische industrie. "Je moet bij sjoemelen op drie zaken letten. Allereerst gaat het om belangenconflicten. De belangen van de leverancier lopen bijvoorbeeld niet gelijk met die van de klant. Ten tweede zijn er onduidelijke regels. We hebben ruimte voor een eigen interpretatie. En ten derde is er rationalisatie. We construeren een verhaal in ons hoofd, waardoor we met onszelf kunnen leven."
Sjoemel-boosters
Als je op zoek bent naar gesjoemel en oneerlijkheid in je bedrijf of je sector, moet je volgens Ariely beginnen bij belangenconflicten en regels die (te) veel vrijheid bieden. Daarnaast geeft hij een overzicht van 'sjoemel-boosters', omstandigheden die zorgen voor leugentjes om bestwil, of juist voor een afname van sjoemelgedrag.
Hieronder staan ze uitgelicht.
-
Sjoemelen neemt toe:
– door slecht voorbeeldgedrag van mensen die op ons lijken
– wanneer we in het belang van anderen sjoemelen
– als we vermoeid zijn
– na een eerste kleine stap in de verkeerde richting
– als we creatiever zijn
– als de schade die we veroorzaken minder tastbaar is
– wanneer we tegengestelde belangen dienen
– wanneer we het kunnen goedpraten voor onszelf
-
Sjoemelen neemt af:
– door toezicht en monitoring
– wanneer je in risicosituaties herinnerd wordt aan een morele standaard
– als je vooraf moet tekenen voor de juistheid van wat je daarna gaat doen
– als je voorafgaand aan een taak een erecode moet onderschrijven
-
Sjoemelen wordt niet beïnvloed door:
– hoeveel geld er verdiend kan worden
– een grotere of kleinere pakkans
