Paarvorming, Rode Kruis-gedrag en Alle ogen gericht op Kwatta. Tijdens een marathon: niks mis mee. Dat je een loopmaatje zoekt voor die 42.195 kilometer lijkt mij absoluut een goed idee. Dat er ambulance-personeel aanwezig is? Geweldig. En natuurlijk zijn alle ogen van die (bijna een miljoen) toeschouwers gericht op de lopers: ‘Hou vol, Theo! Denk aan je eeuwige roem!’ In teams echter kunnen deze gedragingen in een heel ander daglicht komen te staan. Daar vallen ze met gemak onder de categorie groepsmanipulatie.
Naast vechten en vluchten is groepsmanipulatie een vorm van afweergedrag. Bij groepsmanipulatie manipuleert iemand andere teamleden, om zichzelf te beschermen tegen een (te) persoonlijke betrokkenheid of confrontatie. Drie voorbeelden:
1. Paarvorming (Pairing)
Teamleden zoeken steun bij één of twee anderen. Ze vormen een emotionele coalitie die elkaar beschermt. In een team valt een dergelijk duo of trio onmiddellijk op, met bijbehorend gevoel van onveiligheid voor een buitenstaander. Ook veroorzaakt een dergelijke coalitie vaak veel ruis: smiespelen en/of (uit)lachen. Op de vraag of er iets aan de hand is, speelt men mooi weer, gepaard gaand met veelbetekenende, non-verbale signalen onderling.
2. Rode Kruis-gedrag (Red-Crossing)
Teamleden delen bij wijze van spreken pleisters en verband uit voordat er een gewonde is gevallen. Iemand komt de ander, zodra deze het moeilijk lijkt te krijgen, ongevraagd te hulp. Regelmatig via de manager: ‘Ik kom even zeggen, dat die opmerking tegen collega X wel confronterend was. Ze heeft het heel moeilijk deze periode.’ Of iemand belt af namens een collega.
Het is verwarrend. Het roept vragen op als: wat kom jij nu doen? Kan hij of zij dat niet zelf? Wat maakt dat jij zo overbezorgd bent over die ander? Verfrissend, als je je vraag ter plekke stelt. De gewenste groepsnorm achter het Rode Kruis-gedrag lijkt ‘laten we het veilig houden met elkaar’, of ‘ik help jou nu, als jij mij later ook helpt’.
3. Alle ogen zijn gericht op Kwatta
Het team besteedt buitensporig veel tijd en aandacht aan één teamlid. Of bijvoorbeeld aan een conflict tussen enkelen. ‘Als die toestand met hem/haar er niet was geweest, zaten wij hier nu niet.’ De vraag is: is dat zo? Met andere woorden: wat is jouw bijdrage eigenlijk aan de situatie? Je ogen blijven richten op Kwatta is ook een aandeel in het geheel. Door deze blik op Kwatta, kan ieder fijn de (eigen) boot afhouden en heeft het team desgewenst een zondebok.
Herkennen van patronen van groepsmanipulatie biedt kansen om op tafel te krijgen wat er werkelijk speelt in het team. De hamvraag voor de manager is om te beginnen dan ook: groepsmanipulatie, ook in óns team?
Dit artikel is een herplaatsing van een artikel dat eerder bij MT verscheen.
