Wie vreest dat 2002 een mat jaar gaat worden, zonder Oranje op het WK, heeft het mis. Als troost staat ons namelijk een ongekend opwindende verkiezingsstrijd te wachten. En dat niet eens zozeer door de deelname van professor Pim. Vooral het einde van Paars leidt straks tot onvoorspelbare stembusresultaten en een nog minder voor de hand liggende kabinetsformatie.
Ach ja, Paars. Wat zich aanvankelijk liet aanzien als een welkome frisse wind die behoorlijk lang zou kunnen aanhouden, geldt inmiddels als een gemakzuchtig mooi-weer-verbond dat begint te hyperventileren zodra het economische tij keert. We moeten het nog een maandje of vijf uitzingen met onze Paarse politici, maar zeker is wel dat we daarna flink onze buik vol hebben van hun lafhartige landsbestuur.
Gewone burgers noch ondernemers hebben trek in Paars III, zo blijkt uit allerlei onderzoeken. Dat is logisch, in elk geval voor wat die eerste categorie betreft. Gewone burgers houden de opeenvolgende Paarse kabinetten niet ten onrechte verantwoordelijk voor de wantoestanden op straat en in de gezondheidszorg en het onderwijs. Ook al ligt de oorsprong van die problemen ver terug in de jaren tachtig, feit is dat Paars de boel behoorlijk heeft laten versloffen. Terwijl het aan extra middelen in de afgelopen regeerperiodes geenszins heeft ontbroken.
Opmerkelijker is het dat óók ondernemers zeggen door Paars-moeheid bevangen te zijn. Ondernemers zijn betrekkelijk coulant behandeld door de Paarse regeringsploeg. Geen enkel naoorlogs kabinet heeft zoveel lastenverlichting voor het bedrijfsleven opgehoest. Ondernemers lopen bovendien nog steeds weg met minister Zalm, meer dan wie ook hét boegbeeld van Paarse politiek. Waarom dus geen derde termijn?
Begin deze maand werd indirect antwoord gegeven op die vraag door Jan Willem Oosterwijk, de hoogste ambtenaar op Economische Zaken. Traditiegetrouw mocht de SG van EZ weer een nieuwjaarsopstel schrijven in het economenblad ESB. Doorgaans is dat stuk proza weer snel vergeten, maar in dit verkiezingsjaar zou zijn opstel wel eens over een langere adem kunnen beschikken.
Oosterwijk verwijt de Paarse politiek luiheid. Jaren van economische groei op rij hebben tot gemakzuchtig beleid geleid. Zalm heeft weliswaar wat overschotjes richting staatsschuld geschoven, maar werkelijk structurele aanpassingen van ons maatschappelijke bestel zijn angstvallig achterwege gelaten. En nu de conjunctuur het even laat afweten, zo concludeert Oosterwijk, worden de zandbanken van onze economie pijnlijk goed zichtbaar.
Wijze woorden van de SG, en ook de oplossingen die hij aandraagt liegen er niet om. Oosterwijk vindt dat het de hoogste tijd is om eens ferm een handjevol politieke taboes aan te pakken, zoals daar zijn de hypotheekrenteaftrek, de huursubsidie en de oudedagsvoorziening. Een secuur gekozen trio maatregelen, dat moet gezegd worden. Maar of ze in dit coalitieland tot werkelijke besluiten leiden?
Stelt u zich eens voor: de PvdA toont straks in de formatie lef en stelt de hypotheekrenteaftrek ter discussie. Als wisselgeld eist de VVD dan het stopzetten van de huursubsidie. Dat kunnen de socialisten natuurlijk nooit aan hun achterban verkopen, en dus gebeurt er gewoon niets. Tenminste als een derde termijn Paars straks nog een optie is. Is dat niet het geval, dan gebeurt er ook niks. Want geen enkele partij zal het aandurven om het voortbestaan van de AOW of een van de andere taboes van Oosterwijk tot inzet van de onderhandelingen te promoveren.
Over een maand of twee gaan de campagnes van start en zullen links en rechts in iets andere bewoordingen hetzelfde verhaal ophangen. Stuk voor stuk zullen ze roepen dat er meer geld moet naar scholen, ziekenhuizen en politiekorpsen. Dat wordt lastig kiezen.
Maar door de tegenvallende conjunctuur berusten zowat alle verkiezingsprogramma's op financieel drijfzand. De harde maatregelen waar Oosterwijk op doelt, zijn daarom meer dan ooit noodzakelijk. Wil er naast geld voor onderwijs, medische zorg, veiligheid en het verlichten van de staatsschuld nog een zakcent overblijven voor investeringen in de kenniseconomie en de infrastructuur, dan zullen de heilige huisjes van de verzorgingsstaat toch heus aangepakt moeten worden. Benieuwd hoe de fakkeldragers van Paars dat de komende maanden aan het stemvolk gaan verkopen.
