We zijn gelukkig en succesvol, maar geven geen geld uit. Tijd voor meer vertrouwen en doen waar we goed in zijn: kopen en verkopen.
Stop met somberen, geef vooral wat geld uit, luidde de oproep van premier Rutte bij de presentatie van het Sociaal Akkoord. Er is geld genoeg, Nederland scoort hoog op de geluksladder, de consument is rijker dan ooit en ziet zijn situatie rooskleurig in. Maar toch pot hij zijn geld op. Vreemd, want dat levert hooguit 2 procent rente op. Na aftrek van de 1,2 procent rendementsheffing en inflatie, levert de consument dus in op zijn geld. Spenderen zou goed zijn voor de economie. Maar dit gebeurt niet. Het consumentenwantrouwen wint het van rendementsverlies.
Daar gaat de hoop
De overheid helpt niet. Sluit welk akkoord dan ook dat de crisis moet verlichten – en een paar dagen later is er wel iemand uit het kabinet die stelt dat extra bezuinigingen nog steeds boven de markt hangen. Daar gaat de hoop. Maar het ligt ook aan het bedrijfsleven dat de consument wantrouwig is geworden. Vertel het hele verhaal, wees eerlijk en probeer de consument niet te slim af te zijn. Consumentenvertrouwen is meer dan alleen het vertrouwen dat het in de toekomst beter gaat. Consumentenvertrouwen is ook de bereidheid van de consument zijn geld nú uit te geven, zodát het in de toekomst beter gaat.
Te ongrijpbaar voor de consument
Het bedrijfsleven moet vertrouwen kweken, nu de overheid dat niet voor elkaar krijgt. ‘De Economie’ is te ongrijpbaar voor de gemiddelde consument. Die heeft wel geld, maar hoort zo vaak dat het slecht gaat, dat die ervan overtuigd is dat het beter is geen grote uitgaven te doen. Meer vertrouwen van de consument is een gevolg van meer vertrouwen in instituties. Het probleem moet door ons allemaal worden aangepakt. Op het niveau van het vertrouwen zelf. Een Grassrootsaanpak om te voorkomen dat we afzakken naar die grauwe jaren 80 met die zelfmoordmuziek op de achtergrond en jaar op jaar bezuinigen.
Vertrouwen is slecht te voorspellen
Wie bij het CBS kijkt naar de grafieken van het consumentenvertrouwen, ziet flinke uitschieters. Het consumentenvertrouwen geeft aan in hoeverre huishoudens vinden dat het economisch beter of slechter gaat in Nederland. En een consument die vertrouwen heeft gaat geld uitgeven. Dat stimuleert de economie. Begin dit jaar was het consumentenvertrouwen gezakt naar een historisch lage 44. Sinds 1986 was de consument niet zo ontmoedigd. Sindsdien gaat het licht beter. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, luidt het oude gezegde. Centraal Planbureau-directeur Coen Teulings gaf toe dat zijn rekenmodellen niet hadden voorzien wat de effecten op het vertrouwen van consument waren. Vertrouwen is ook slecht te voorspellen.
Btw-verlaging
Was de btw-verhoging, wel zo’n goed idee? Was een btw-verlaging niet beter geweest? Waarom vertrouw ik het niet als het energiebedrijf dat de energie levert, wil helpen met het besparen daarvan? Met een ‘slimme’ thermostaat. Betekent het dat ik het energiebedrijf daarvoor huur moet betalen? Ruil ik dan niet de ene besteding in voor de andere en hoe lang zit ik daaraan vast? Op dezelfde manier waarop de gratis voicemail in de plaats kwam van het aloude antwoordapparaat. Elke keer als je een bericht afluistert, betaal je voor het bellen naar je voicemail. Je wordt wantrouwend van de zogeheten ‘servicegerichtheid naar de klant toe’.
In de put praten
Het helpt niet als het CBS bekend maakt dat de economie er beter voorstaat dan we denken en De Volkskrant de volgende dag juist opent met een kop die beweert dat nu de massawerkloosheid eraan komt. Het nieuws was toch dat het juist beter ging dan we dachten? Een knap staaltje in de put praten. De politiek doet soms ook de meest onnozele beloften. Duizend euro voor iedere werkende Nederlander, looft de premier vlak voor de verkiezingen uit. Hypotheekrenteaftrek die zogenaamd veilig is, maar na de verkiezingsuitslag ziet dat er toch weer anders uit. De JSF: niet kopen, wel betalen, later beslissen. Maar onduidelijk is wat de straaljager kost.
Bemoedigende woorden?
Het is nog steeds problematisch met onze banken. Dat rapport van oud-bankbestuurder Cees Maas, waar ging dat ook weer over? ‘Naar herstel van vertrouwen’, heette het. Mooie titel. Het stelde dat de banken in hun drift om grootbank te worden, de klant waren vergeten. Die moest maar eens centraal. Het rapport is inmiddels 4 jaar geleden gepubliceerd. De ING wil graag van de staatssteun af om weer bonussen te mogen uitkeren. Banken leggen buffers aan, maar lenen daardoor minder uit. Reaal – onderdeel van staatsbank SNS – heeft sinds kort een online klantenpanel. Een goede eerste stap, ze zijn op zoek naar wat de klant van de verzekeraar vindt. Maar degene die het bedacht, hoopte waarschijnlijk stiekem ook op bemoedigende woorden. Dat die nog even op zich laten wachten, maken de eerste reacties op het forum duidelijk.
Waar is de modelbank
UIT DE PRINTEDITIE VAN MT
.jpg)
Dit artikel komt uit de printeditie van Management Team. De nieuwe MT voortaan direct ontvangen? Neem een abonnement.Waarom staat er nu niemand op die zegt: ‘Laten we nu proberen de ethisch beste bank te worden’? Een modelbank. Die ouderwets bankiert, geld inneemt en geld uitleent, zoals het hoort. Geen gespeculeer voor eigen rekening van de bank. Lopen medewerkers dan meteen over naar de concurrent die meer salaris biedt? Misschien. Maar de vraag die je moet stellen is: wil je wel dat deze mensen voor je werken? Als zij vooral door salaris worden gemotiveerd? Ook de consument wilde het onderste uit de kan. Die wilde de hoogste spaarrente en vergat dat die rente een indicatie is van het risico dat zijn geld niet terugkomt. Lagere rente, lager risico.
Ik moet ze kopen
Maar er gaat ook veel goed in dit land. Elke keer als ik in een lokaal tuincentrum naar de uitgang loop, loop ik langs een kraampje met fruit uit de Flevopolder. Wormstekige appels waar de meeste klanten omheen lopen, gewend als ze zijn aan de uit Nieuw-Zeeland ingevlogen glimmende appels. Elke keer als ik erlangs loop, bedenk ik dat ik ze moet kopen. Om het lokale initiatief te stimuleren. We mogen niet hardop zeggen dat we deze zomer in eigen land met vakantie moeten gaan, in plaats van de euro’s naar Griekenland, Frankrijk, of Thailand te brengen. Ik voorspel alvast het volgende: er komen weinig Grieken en Fransen deze kant op. Deze zomer niet, of welke zomer dan ook. Duitsers wel. En die blijven komen, want in Duitsland gaat het beter.
Troonswisseling
Ruim 6 miljoen kijkers zag de troonswisseling, live op televisie. Het was vreemd om ineens door de ongekende energie getroffen te worden. Toen de frisse veertiger het overnam, was het positivisme van die dag te zien. Vol overtuiging hield de vroegere prins pils zijn beste toespraak ooit. Het was voelbaar: een nieuwe wind waait door Nederland en we gaan allemaal meehelpen. In Het Parool van 11 mei onder de kop ‘Bedrijven pakken doemdenken aan’ een klein bericht over de stichting Wereldland Nederland, een initiatief van reclameman Ralph Wisbrun. Met de steun van honderd Nederlandse bedrijven en instellingen begint de stichting een campagne die ons minder somber moet stemmen. Crisis of niet, pessimisme en het geringe consumentenvertrouwen zijn nergens voor nodig, aldus de stichting.
We kunnen alles verkopen
We zijn de zestiende economie van de wereld. Nederlanders kunnen alles verkopen, het wordt nu tijd dat Nederlanders Nederland aan elkaar gaan verkopen, zegt Wisbrun. ‘We kijken over ons eigen geluk heen’, meent hij. Met de stichting wil hij dat de Nederlander optimistischer naar de toekomst kijkt, omdat het geringe vertrouwen de economische groei belemmert. Het bedrijfsleven financiert de campagne. Alle grote mediabedrijven stellen advertentieruimte ter beschikking. Dat is de goede spirit. Naar John F. Kennedy, voor velen in zijn generatie het symbool van hoop en verandering: vraag niet wat jouw land voor jou kan doen, vraag wat jij kunt doen voor je land.
Het begint bij onszelf
Zo moet het. We kunnen de premier ons laten toeroepen, dat iedereen vertrouwen in de economie moet hebben en iedereen vol overgave zijn geld moet uitgeven. Maar zo gaat dat niet gebeuren. Niet zonder dat ieder bedrijf, iedere manager, naar zichzelf kijkt en zich afvraagt wat hij kan doen voor het vertrouwen in de economie. Niet somberen, maar aanpakken. Consumentenvertrouwen is te belangrijk om aan de politiek over te laten. Dat begint bij onszelf.
Rob Bruins Slot is historicus en programmamaker bij Andere Tijden. Hij maakte verschillende uitzendingen over de financiële sector en schrijft dit stuk op persoonlijke titel.
