Leiders die emoties tonen? Ze doen vaak meer kwaad dan goed. Als je ze dan toch toont, laat ze positief zijn.
Emotionele uitbarstingen van leiders zijn geen onbekend fenomeen. Denk aan Jan Pronk, die na zijn trip naar Somalië voor de vaderlandse pers in tranen uitbarstte. Bevestigen zulke emotionele momenten iemands gezag, of halen ze het juist onderuit? Vier inzichten op basis van wetenschappelijk onderzoek.
#1. Blijf je emoties de baas
Op één punt is de wetenschap eenduidig: emotionele stabiliteit is een van de beste voorspellers van leiderschap. We hebben graag leiders die het hoofd koel houden en in moeilijke situaties de juiste beslissingen nemen. Uitbarstingen ondermijnen juist de geloofwaardigheid. Liever een koele, beheerste Barack Obama dan een euforisch over het podium rennende Steve Ballmer. Neuroticisme, een persoonlijkheidsdimensie die wordt gekenmerkt door emotionele uitbarstingen, angst en agressie, diskwalificeert voor leiderschap. Natuurlijk, een dictator als Adolf Hitler stond juist bekend om zijn emotionaliteit. Mentale instabiliteit is voor autocratische of zelfs dictatoriale leiders een voordeel: het maakt hun onvoorspelbaar voor tegenstanders. En onvoorspelbaarheid is een waardevolle kwaliteit voor leiders die door angst regeren. Mogelijk doen sommigen zich zelfs gekker voor dan ze werkelijk zijn. Wil je echter als gezaghebbende leider gezien worden is het niet slim je emoties de vrije loop te laten. De mensen voor wie u verantwoordelijk bent, moeten het gevoel hebben dat u een stabiele factor bent, op wie ze altijd kunnen vertrouwen. Dit betekent uiteraard niet dat u geen emoties kunt tonen. Het is alleen belangrijk welke emoties u toont en hoe u dit doet.
#2. Wees opgewekt
Tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1984 werd een klassieke studie uitgevoerd. Experts beoordeelden eerst speeches van beide kandidaten, Ronald Reagan en Walter Mondale, op drie emoties: blijheid, angst en boosheid. Vervolgens keek ook een breed publiek met wisselende politieke voorkeur naar de tapes. Wat bleek? Een kandidaat kreeg meer steun naarmate hij meer blijheid liet zien. Dit effect stond los van politieke voorkeur of de inhoud van de speeches, de beelden werden zonder geluid bekeken. Ronald Reagan liet van beide kandidaten de meeste vrolijkheid zien – en won uiteindelijk de verkiezingen.
Ander onderzoek bevestigt deze bevinding: negatieve emoties zoals droefheid en woede maken je niet aantrekkelijk als leider. Woede en boosheid worden gezien als indicator van agressie, een eigenschap die over het algemeen niet wordt gewaardeerd in leiders, zeker niet in vredestijd. Uit onderzoek van Gerben van Kleef (Universiteit van Amsterdam) blijkt slechts één groep volgers wél gecharmeerd van een boze leider: mensen die zelf laag scoren op de persoonlijkheidsdimensie vriendelijkheid. Anders gezegd: boze mensen stemmen op boze leiders. Hoewel de woede-uitbarstingen van Wilders op het eerste gezicht niet slim lijken, kan hij er dus wel veel boze kiezers mee winnen. Maar iedere andere leider kan dus beter positieve emoties overbrengen, zoals hoop, vertrouwen en opgewektheid.
#3. Toon empathie
Uiteraard moeten de emoties die u toont wel passend zijn voor de situatie. Iemand die u net heeft ontslagen, kunt u beter niet proberen op te beuren met een grote glimlach. Vakcentrale FNV maakte hier onlangs handig gebruik in een spotje over de bezuinigingen op de gehandicaptenzorg, waarin een veelvuldig lachende Mark Rutte te zien was. Begrijpen wat anderen voelen en weten welke emotie passend is vormt de basis van empathie. Dat is een uitermate belangrijke eigenschap voor leiders. Uit ons eigen onderzoek blijkt dat leiders die hoog scoren op empathie ruim 30 procent meer gezag hebben dan de leiders die minder dan gemiddeld scoren. Diverse onderzoeken laten zien dat macht empathie onderdrukt. Om passende emoties te tonen is het daarom belangrijk een bewuste inspanning te doen om u in te leven in de situatie van uw ondergeschikten. Wat zou u voelen in hun positie?
#4. Toon echte emoties
Niet veel mensen hebben de vaardigheid en het talent een emotie zo overtuigend neer te zetten als een Oscar-winnaar. Toneelspel wordt snel als manipulatief ervaren, een groot gevaar voor gezag. Eerlijkheid en betrouwbaarheid behoren in alle culturen – van Europa tot Zuid-Amerika – tot de meest gewaardeerde eigenschappen van een leider. Samen met competentie is betrouwbaarheid zelfs de belangrijkste voorspeller van gezag, blijkt uit lopend onderzoek van ons onder werknemers. Als leider is het belangrijk u goed bewust te zijn van uw eigen emoties. Voelt u een emotie opkomen, vraag u dan af of dit een passende emotie is en zorg dat deze emotie nooit de overhand krijgt (in ieder geval niet publiekelijk). Dit vergt emotionele vaardigheid en maakt duidelijk dat emotionele intelligentie samenhangt met effectief leiderschap. Misschien zouden dit type vaardigheden een belangrijker rol moeten spelen in de selectie en training van leiders.
