Wie het soms irrationele gedrag van mensen doorgrondt, snapt markten beter en ziet kansen die anderen niet zien. Tim Harford maakt furore met zijn unieke combinatie van economie en gedragswetenschap. Volgende week is hij in Nederland.
In de zomer zijn de huizenprijzen hoger dan in de winter. Waarom is het TOCH slimmer om dan een huis te kopen? Zijn tieners die orale sex bedrijven slecht bezig, of juist verstandiger dan leeftijdgenoten die dat niet doen? Waarom is de aanleg van een nieuwe metro slecht nieuws voor huisjesmelkers? Waarom blijven arme landen arm? Het zijn sterk uiteenlopende vragen die ‘undercover-econoom’ Tim Harford stelt, en hij vindt zijn antwoorden door een unieke mix van economische theorie en massapsychologie. Harford is in eigen land inmiddels een beroemdheid door zijn eigenwijze columns in onder meer de Financial Times en Slate, en als presentator van het BBC-programma ‘Trust Me, I’m an Economist’. Zijn boeken ‘Undercover Economist’ en ‘The logic of life’ (vertaald als Waarom we doen wat we doen) zijn grote bestsellers. Volgende week dinsdag treedt Harford op in Hilversum tijdens het seminar Waarom slimme mensen domme dingen doen. Bij wijze van voorproefje een kort interview.
U heeft het in uw boeken over ‘the economists way of thinking’. Waarom is het nuttig om als econoom naar de wereld te kijken?
Harford: “Economen kijken naar menselijk gedrag en ze vragen zich af waarom mensen doen wat ze doen. Ze kijken niet naar wat mensen zeggen, zoals sommige andere gedragswetenschappers. Ze zoeken de harde data, zoals koopgedrag of geldstromen. Het is overigens voor mij niet genoeg om als econoom te kijken. De economen gaan er over het algemeen vanuit dat mensen rationeel gedrag vertonen. Dat is een valkuil, want het menselijk gedrag is vaak minder rationeel dan je zou denken. Soms lijken mensen nogal bizarre dingen te doen. Maar als je het nader bestudeert, kom je er meestal wel achter waarom mensen iets doen.”
Kunt u een voorbeeld noemen?
Harford: “Ik heb het verschijnsel bestudeerd dat tieners steeds vaker aan orale sex leken te doen. Daar was een tijd geleden nogal ophef over, compleet met stukken in de krant en afleveringen van Oprah. Eerst moet je dan vragen: klopt het eigenlijk wel, dat tieners dat doen? Dat bleek inderdaad te kloppen. Maar waarom? Staan ze massaal onder invloed van pornografische films? De tieners werden moreel veroordeeld, maar hun gedrag bleek vooral samen te hangen met de gewijzigde omstandigheden. De cultuur is veranderd en er zijn meer ‘wisselende contacten’, maar tegelijk is er angst voor geslachtsziekten zoals aids. Het een hangt met het ander samen. Hoe tieners met sex omgaan blijkt veel rationeler te zijn dan mensen denken. Toen anti-abortuswetgeving werd ingevoerd in verschillende Amerikaanse staten, zag je achtereenvolgens in die staten dat tieners veiliger gingen vrijen.”
Wat hebben zakenmensen hieraan?
Harford: “Het is nuttig om te snappen hoe jouw markt in elkaar steekt. Een voorbeeld is het feit dat de huizenprijzen ’s zomers gemiddeld hoger zijn dan in de winter. Dat verschijnsel zie je niet alleen in Engeland maar ook op het Europese vasteland en in de VS. Het gaat om substantiële verschillen, vaak tienduizenden euro’s per huis. Dus waarom zou je zo dom zijn om niet even een paar maanden te wachten tot het wat kouder wordt, voordat je de huizenmarkt opgaat? De reden dat het vaak tóch slim is om het in de zomer te doen, heeft te maken met hoe mensen huizen kopen. Elk huis is anders, en mensen stellen allemaal heel specifieke eisen aan hun droomhuis. Om het optimale huis te vinden, is meestal een tijdrovende en kostbare zaak. In de regel komen er ’s zomers meer huizen op de markt, dat heeft onder andere te maken met het feit dat er meer huwelijken zijn en de kinderen vaak ’s zomers het huis uit gaan, bijvoorbeeld om te studeren. Dus het aanbod in de zomer is veel groter en de kans dat je het ‘perfecte’ huis vindt, dus ook. Als het je weinig uitmaakt hoe het huis eruit ziet, kun je inderdaad beter wachten tot het winter is.”
En de les hiervan is….?
Harford: “Het is niet genoeg om alleen te weten dat er, bijvoorbeeld, seizoensfluctuaties zijn in je markt. Nog beter is het als je ook begrijpt waarom, en hoe mensen daarop reageren.”
‘Waar slimme mensen domme dingen doen’, is de titel van het seminar. Waarom is dat eigenlijk?
Harford: “Mensen doen onder andere domme dingen uit sociale druk, omdat ze ‘erbij’ willen horen. Of omdat ze iemand willen imponeren, of statusgevoelig zijn. Een andere reden is de sterke menselijke behoefte om consistent te zijn. Managers moeten soms beslissingen nemen op basis van onvolledige informatie. Als ze later nieuwe gegevens krijgen, blijven ze hun koers hardnekkig volhouden ook als de nieuwe informatie de andere kant opwijst. Het is nu eenmaal moeilijk om toe te geven dat je er de eerste keer naast zat. In de traditionele economische wetenschap wordt met dit soort verborgen motieven nog te weinig rekening gehouden.”
Tim Harford is volgende week in Nederland. Seminar bijwonen?
