Op het oog zijn Microsoft en Google zeer verschillende bedrijven in verschillende markten. Maar onder de oppervlakte hebben de twee softwaregiganten meer gemeen dan menigeen denkt. Wat valt eruit af te leiden over de toekomst van 'bedrijf van de eeuw' Google?
MICROSOFT
Oprichting
Op 4 april 1975 richten William (Bill) Gates (28-10-1955) en Paul Allen (21-1-1953) in Albuquerque, New Mexico het softwarebedrijf Micro-soft op, één jaar later veranderd in Microsoft.
Eerste zakelijk succes
Nadat zij hun eerste jaren vooral hebben besteed aan het schrijven van het besturingsprogramma Basic, begint voor Gates en Allen in 1981 de kassa pas echt te rinkelen met een contract van IBM voor het ontwerpen van de besturing voor de eerste pc op basis van haar Disk Operating System (DOS). Als ze de benodigde software niet op tijd compleet hebben, koopt Allen het Quick and Dirty Operating System (QDOS) van Seattle Computer Products. Alle licentierechten worden compleet afkocht, het beste zakelijke besluit ooit en de basis voor het succes van Microsoft. IBM betaalt Microsoft vervolgens 50.000 dollar.
Strategie
Microsoft profiteert in het begin van het bestaan van vele besturingssystemen van allerhande computermerken die zitten te springen om applicaties. Gates en Allen ontwikkelen een helder bedrijfsidee dat altijd stand zal houden: zoveel mogelijk software reproduceren zodat de verkoop van hardware aantrekkelijker wordt en er nog meer software nodig is. Met het uitbrengen van Windows 3.0 in 1990 en vijf jaar later Windows 95 is Microsoft superieur geworden in besturing. De concurrentie valt in de eerste decennia met bosjes of speelt de tweede viool, van Digital tot Netscape, van IBM tot Compuserve, van Apple tot Real.
Expansie
Begin 1979 volgt de verhuizing naar Bellevue, Washington. Ondertussen heeft de softwarereus al in 1978 de eerste buitenlandse vestiging, Ascii Microsoft in Japan geopend. Microsoft schrijft nu voor verschillende platforms en nog vijf jaar lang zal Bill Gates persoonlijk alle software contoleren en soms herschrijven.
Microsoft Office verschijnt pas vanaf 1989 en daarmee creëert Microsoft eindelijk zijn tweede superieure kracht na de pc-besturing, met kantoorapplicaties ‘voor iedereen'. De gloriejaren breken aan met een krachtige wederzijdse versterking van Windows en Office.
In feite loopt Microsoft tegen een volgende grens aan in 1995, van Windows 95 worden binnen een paar dagen één miljoen pakketjes verkocht. Ook ziet Microsoft Network het licht, een soort eigen internet. Dat loopt echter faliekant mis en de olietanker maakt het jaar daarop de grootste wending ooit in zijn geschiedenis: het alsnog omarmen van het open internet. Met het gratis Internet Explorer gaat Microsoft de browser-concurrentie aan met nieuwkomer Netscape en wint.
Eind 2008 heeft Microsoft 94.300 werknemers. De omzet over het derde kwartaal 2008 bedraagt 15 miljard euro, de winst is opgelopen tot 4,4 miljard dollar. Ofwel 159.000 dollar kwartaalomzet per werknemer en 46.700 dollar winst
Bestuur en Binding
Bij Microsoft viert de confrontatie hoogtij: alles ten behoeve van betere software waar, vooral, meer behoefte aan is.'That's the stupidest thing I've ever heard', de favoriete uiting van Gates, dragen zijn slachtoffers op buttons als eretekens.
De huidige bestuursvoorzitter van Microsoft, Steve Ballmer, die Gates al ontmoet op Harvard, komt er in 1980 bij als zakelijke chef. Ballmer wordt één van Gates' grootste vrienden, want bij de solitaire Gates vallen zakelijke en persoonlijke loyaliteit samen. Schaarse vrije tijd betekent samen een filmpje pikken of moeilijke spellen spelen. Ook een intellectuele opponent als de cultureel ingestelde levensgenieter Nathan Myhrvol, wordt behalve een strategische sleutelfiguur bij Microsoft ook Gates' vriend. Echter ook voor de leiding geldt: de voortdurende uitdaging is er in de vorm van het volgende succes. Voor Paul Allen wordt het klimaat te hard. Hij haakt af.
Financieel
Pas op 14 april 1986, elf jaar na oprichting, gaat Microsoft naar de beurs, voor 21 dollar per aandeel. Nog dezelfde dag staat 27,75 dollar op het bord of een beurswaarde van 520 miljoen. Bill Gates is anno nu goed voor een vermogen van 47 miljard dollar. Dit alles exclusief de familiebezittingen. De Microsoft-aandelen maken vier miljardairs en naar schatting 12.000 miljonairs onder de werknemers.
Te grote broek
Faliekante mislukkingen of (vooralsnog) minder geslaagde projecten:
– Besturingssoftware OS/2 IBM/Microsoft.
– Microsoft Network
– Windows CE & Windows Mobile.
– TV-settopboxen en -projecten als WebTV, UltimateTV Media Center
Principes
Gates begint, ondanks de afhankelijkheid van software van derden, al in een vroeg stadium met een gevecht voor behoud van het auteursrecht op PC-Dos. In februari 1976 publiceert hij zijn 'Open letter to Hobbyists', een aanklacht tegen het onbetaald overnemen van zijn software. De twintigjarige verweert zich tegen het uitdelen van 70 kopieën van zijn eerste programma Altair Basic onder leden van de computerclub. Volgens Gates zou het niet betalen voor software ten koste gaan van de creativiteit en ontwikkeling van software. Gates erkent dat hobbyontwikkeling een belangrijke bijdrage kan leveren aan software, maar dat in principe betaling nodig is.
Met terugwerkende kracht is dit het eerste belangrijke zakelijke principe van Gates. Hij blijft er het hele leven in de strijd tegen 'open software' aan vasthouden. Maar er komen barstjes in: in 1998 zegt Gates nog dat op de in dat jaar in China verkochte drie miljoen pc's allemaal gestolen software staat. Hem deert dat niet want het maakt de Chinezen 'verslaafd' aan Windows en Office wat later genoeg oplevert.
Oprichting
Op 4 september 1998 wordt Google opgericht door ook een duo techneuten; Larry Page (26-3-1973) en Sergey Brin (21-8-1973). Ofschoon ze opereren vanuit een garage in Menlo Park in Silicon Valley is er direct al 1,1 miljoen dollar van investeerders. Een jaar eerder al was de naam Google.com vastgelegd. 'Googol' is de wiskundige term voor de numerieke eenheid van 1 gevolgd door 100 nullen, uit het boek ‘Mathematics and the Imagination'.
Eerste zakelijk succes
Google heeft zijn oorsprong in een promotie-onderzoek van Larry Page aan Stanford University. Page ontwikkelt het idee dat, net als in de wetenschap, verwijzingen door derden bepalend moeten zijn voor het belang van een webpagina. Dat mondt uit in de term 'PageRank'. Als Sergey Brin erbij komt, en zijn kennis over data mining inbrengt, wordt de methode een zoekdienst.
Nog vóór 1998 voorbij is volgt de definitieve doorbraak, als PC Magazine Google als favoriete zoekdienst in de top 100 sites van het jaar opneemt. De groei in gebruik is dan 20 procent per maand. Dat blijft nog jarenlang zo.
Een half jaar na de oprichting komt de grote stap met de verhuizing naar het eerste echte kantoor, en maar liefst 25 miljoen dollar aan investering van de beroemde fondsen Kleiner Perkins Caufield & Byers and Sequoia Capital. Anders dan Microsoft is Google heel snel een lieveling van Silicon Valley.
Echt zakelijk succes komt er pas eind 2001, als de nieuwe commerciële man, Omid Kordestani, Google AdWords heeft gelanceerd, waarbij de eerste 350 klanten online op trefwoord hun reclame kunnen boeken. In februari 2002 wordt het systeem rijp met uitbetaling van kosten per keer dat bezoekers op de commerciële link klikt ('pay-per-click'). Google AdSense is de uitbreiding van AdWords waarbij uitgevers op het web bij hun publicatie Google op trefwoord advertenties kan laten plaatsen. Het levert al gauw een omzetbijdrage van 40 procent op. AdWords blijft de kurk van Google.
Parallel aan Microsoft is deze financiële klapper van Google geen volkomen origineel product. De multi-ondernemer Bill Gross introduceert al begin 1998 een betaalde zoekdienst, GoTo genaamd. Dit systeem komt jaren later, onder de naam Overture, bij Yahoo op de juiste plek. Maar inmiddels heeft Google een antwoord met AdWords en verovert daarmee stormachtig de markt. Net als Microsoft heeft kunnen doen met PC-Dos, maar qua markt is het bij beide een dubbeltje op zijn kant.
Strategie
Financieel is Google geen zoek-, maar een reclamemachine. Net als Microsoft een codefabriek is met reproductie en veel marktmacht. Net als Microsoft na verloop van jaren met Windows, steunt Google voor een groot deel op één inkomstenbron: reclame verdelen over trefwoorden.
Deze kerncompetentie probeert Google ook naar andere media te brengen: zo verkoopt het in de VS onverkochte advertentieruimte van ruim honderd kranten aan vooral het midden- en kleinbedrijf. Dat wil Google ook doen voor televisie en voor tijdschriften.
Zoals Microsoft dus haar besturing wilde uitbreiden naar mobiel en tv, wil Google haar reclamemachine inzetten voor alle media. Dat stuit op verzet, zoals van uitgevers die Google News bestrijden en bang zijn voor directe exploitatie van boeken van schrijvers met reclame van Google.
Expansie
Met de officiële oprichting in 1998 neemt Google de eerste externe werknemer in dienst: mede-afgestudeerde Craig Silverstein van Stanford. Na vijf maanden verhuist Google met inmiddels acht – technische – werknemers naar Palo Alto. Nog een half jaar later verhuist Google naar Mountain View.
Ondanks de eenvoudige interface komt Google pas in mei 2000 met de eerste tien vertaalde sites, waaronder die in het Nederlands. In september volgen het Chinees, Japans en Koreaans. Yahoo erkent zijn meerdere in Google die standaard de zoekdienst levert op Yahoo.com, met het passeren van de 1 miljard webpagina's in de index. In augustus 2001 opent Google het eerste buitenlandse kantoor, in Tokio. Vanaf 2002 brengt Google haar eerste zakelijke applicatie voor de pc: zoeken binnen bedrijven. Ook expandeert Google vanaf 2003 met webdiensten, om te beginnen met speciaal zoeken: in de nieuwsbronnen (Google News) en in producten (Froogle).
Bestuur en Binding
De eerste echt belangrijke benoemingen vinden plaats in januari 2001, met de Silicon Valley veteraan Wayne Rosing, en in maart met Eric Schmidt als algemeen directeur. Net als Paul Allen bij Microsoft, maar anders dan Bill Gates, verkiezen de oprichters van Google een plek op de achterbank. Met commissarissen als Paul Otellini (Intel), bestuurders van Stanford en Princeton en de investeerders Ram Shriram en John Doerr probeert Google dicht bij de wortels van Silicon Valley te blijven. De cultuur is zeker zo gesloten als die van Microsoft en in bijvoorbeeld public relations heeft Microsoft een slag naar openheid gemaakt waar Google (nog) niet aan toe is.
Financieel
De beursgang komt pas op 19 augustus 2004, met zo'n 20 miljoen aandelen tegen een veel lagere waarde dan aanvankelijk verwacht als gevolg van financiële kritiek: 85 dollar. De opbrengst van 1,7 miljard brengt de waardering op 23 miljard.
Brin en Page zijn beiden goed voor zo'n 20 miljard dollar beurswaarde, maar bewonen bescheiden appartementen en rijden een Toyota Prius uit principe. Waar Gates de eerste decennia zijn filosofie en energie volledig wijdde aan de software, met ondermeer vergezicht 'The Road Ahead', nemen Page en Brin meer afstand van hun zaak en zijn al vroeg in de weer met investeringen elders, zoals in schone energie en biotechnologie.
Google telt nu 20.300 werknemers bij 5,5 miljard dollar omzet over het derde kwartaal 2008 en 1,3 miljard dollar winst. Ofwel 270.000 dollar kwartaalomzet per werknemer en 64.000 dollar winst.
Te grote broek
Commerciële mislukkingen of (vooralsnog) minder geslaagde projecten, die wellicht in een later stadium commercieel succes kunnen opleveren:
weblogapplicatie Blogger (gekocht).
Internetcommunity Orkut (alleen in Brazilië een succes)
Gratis kantoorsoftware
Digital Book Search
Mobiel besturingsprogramma Android
De persoonlijke homepage iGoogle
Browser Google Chrome
Principes
'Do no evil' luidt de bewuste leus van Google, die de oprichters nog een prominente plek geven in het bidbook van de beursgang in 2004. Maar de praktijk van deze beginselverklaring komt zwaar onder vuur te liggen als Google instemt met een gecensureerde dienst in China. Zakelijke argumenten winnen het, al heet het moreel dat een Google met beperkte censuur altijd nog beter is voor de kennis- en democratische ontwikkeling in China.
Op 1 april 2000 introduceert Google zijn jaarlijkse 1 april-grap, de eerste met de mogelijkheid om met 'MentalPlex' de gedachten van de zoeker in kaart te brengen op grond van zoekopdrachten. Iedereen lacht er dan nog om.
Wat de juridische anti-kartelstrijd voor Microsoft werd, dreigt de privacyslag voor Google te worden. Het bedrijf vergist zich voor het eerst ernstig in zijn omgeving als het in 2007 aankondigt data van zoekopdrachten op IP-nummer per pc 'slechts' voor twee jaar op te willen slaan. Net als Microsoft in de juridische strijd, blijkt Google zich te vergissen in de angsten en in de weerbaarheid van haar omgeving. Google's opslag en analyse van zoekdata van gebruikers is cruciaal voor de commerciële waarde. Want Google wil met reclame op persoonlijke voorkeuren nog veel meer verdienen, ondermeer met het aangekochte reclamebedrijf DoubleClick.
Niet gehinderd door kritische journalisten weet Google sluw de indruk te wekken dat regelgevers haar dwingen om data op te slaan ten behoeve van opsporing. Dat is een valse suggestie. Maar de vrees leeft dat Google zoekdata kan lekken of afstaan aan regimes die personen willen volgen. Onder grote druk komt nu een periode van een half jaar in beeld.
Het 'goede doel' van Google: alle informatie in de wereld te ontsluiten en universeel toegankelijk en nuttig te maken, is zeker zo megalomaan als het doel van Microsoft om op elk bureau en in elke huiskamer een pc te besturen.
Conclusie
Financieel blijkt Microsoft 22 jaar nodig te hebben om de kwartaalwinst van Google na tien jaar te bereiken, en de omzet van Google na tien jaar vergde voor Microsoft 23 jaar. Google's omzet en winst per werknemer groeien verschrikkelijk hard. Beurskoersen zijn onvergelijkbaar. Microsoft ging niet alleen pas tien jaar na de oprichting naar de beurs, maar had veel langer nodig om de hoogten van Google te bereiken alvorens het aandeel negen keer te splitsen.
Het marktaandeel van Google met zoeken is in Nederland al jaren het hoogst met ruim 90 procent, en loopt in de VS op naar een kleine 65 procent. Het totale overleveren aan Google's zoek- en reclamemachine door gebruikers, verloopt even gemakkelijk als het vallen voor Microsoft's pc-besturing.
Opvallend is de gelijkenis in de enorme afhankelijkheid van de kernproducten (besturing versus reclameverdeling) en de vele mislukte pogingen van zowel Microsoft als Google om buiten dat gebied furore te maken. Microsoft na 33 jaar en Google na 10 jaar hebben echter beide nog de potentie om met software als webdienst een markt te veroveren.
Waar Microsoft opliep tegen een combinatie van antipathie en juridische acties tegen monopolievorming, blijkt Google even arrogant te zijn waar het gaat om mogelijke privacyschending. Maar Google is veel wendbaarder dan Microsoft. Ofschoon net zo gesloten in p.r. als Microsoft vroeger, blijkt Google met ontwikkelaars van software en met recrutering en contacten met studenten een meer open houding te vertonen. Dat neemt niet weg dat de grote slag van Google op vele fronten nog gestreden zal moeten worden, van het zelf exploiteren van boeken en nieuws tot en met de handel in software (browser, e-mail, kantoorsoftware) en de strijd om toegang tot de persoonlijke informatie op onder meer sociale netten. Het nog zo goedwillende Google heeft alles in huis om een Big Brother te worden.
*) Zie MT.nl voor één van de weinige Nederlandse interviews met Google, met oprichter Sergey Brin in New York in 2001
