Iedereen is ervan overtuigd: als er niets gebeurt, staat Nederland over een paar jaar muurvast. Gelukkig wordt er op meerdere terreinen hard gewerkt aan oplossingen. Maar wat gebeurt er zoal en waar wordt aan gedacht? Een klein overizicht (zonder de illusie dat we alle initiatieven bij de kladden hebben). Alvast een schot voor de boeg: dè oplossing bestaat niet, maar het gaat om de som der delen.
Spitsmijden: belonen werkt
Het is alweer twee jaar geleden dat op de A12 de proef met de naam spitsmijden werd gehouden. De naam is wat het is: frequente filerijders in de ochtend- en avondspits tussen Zoetermeer en Den Haag konden geld (vijf euro voor elke keer) of een smartphone verdienen door de auto niet in de file te parkeren. De beloning voor goed gedrag blijkt te werken. Het aantal verplaatsingen daalde met bij de helft. Gek genoeg blijkt een verhoging van de financiële beloning tot zeven euro amper meer resultaat op te leveren.
Plus: Belonen werkt.
Min: Het ging om een experiment waarvan de kosten te overzien waren. Wil je dit op landelijke schaal toepassen, dan moet er een goede financiële onderbouwing zijn. Dan is er ook geen ontkomen aan een bijdrage van de overheid en daar zit minister Bos van Financiën niet echt op te wachten. Om die reden is de slaagkans op grote schaal minder groot dan vermoed.
Slaagkans: 6
Filemijden: druppel op gloeiende plaat?
Filemijden is een variant op spitsmijden en is ingezet om het verkeer tijdens de renovatie van de Hollandse Brug tussen Almere en de Randstad op gang te houden. Iedereen die de brug voor zes uur 's ochtends of na tien uur 's avonds passeert krijgt vier euro per keer omdat hij of zij dan de file laat voor wat die is. Een beloning van honderd euro per maand zat er al gauw in, zo berekende Rijkswaterstaat monter. De controle of iemand wel of niet de brug pakt, vindt plaats met camera's. Ook op de Moerdijkbrug wordt het fenomeen filemijden dit jaar geïntroduceerd. Hier hebben zich rond de tweeduizend personen voor aangemeld. Er zijn ook plannen om filemijden in Amsterdam te introduceren.
Plus: Bewijs 2: financieel belonen helpt.
Min: Rijkswaterstaat had als doelstelling dat zich voor filemijden op de Moerdijkbrug tweeduizend mensen zouden aanmelden. Dat aantal is gehaald, maar op het totale aantal personen dat de Moerdijkbrug passeert (hier gaat het om de avondspits) is het niet veel en zullen de files een stukje korter worden, maar bepaald niet oplossen. Het is meer dan een druppel op en gloeiende plaat, maar of die plaat afkoelt?
Slaagkans: 6
Telewerken en flexwerken: dè oplossing?
De Nederlandse automobilist ziet telewerken of thuis werken zelf als de ideale oplossing, zo leert onderzoek van uitgeverij Wegener. Meer dan de helft wil liever vandaag dan morgen thuiswerken. Ook van flexwerken (flexibel werken) wordt veel verwacht. Toch komt telewerken en flexwerken nog niet echt goed van de grond. Iedereen heeft het erover, maar pas zeer recent heeft een groot bedrijf de koe echt bij de horens gepakt. Bij Hewlett-Packard Nederland mogen alle 2400 medewerkers sinds de verhuizing van het hoofdkantoor naar Amstelveen zelf beslissen of ze thuis werken, op kantoor (op een flexplek, dat spreekt vanzelf) of waar dan ook. Weliswaar kan de manager verlangen dat medewerkers op bepaalde tijden op het werk verschijnen, maar verder is het vrijheid blijheid, met dien verstande dat je wel je productie moet leveren. Vanzelfsprekend faciliteeert HP de medewerkers. Ze kunnen bijvoorbeeld meubilair en elektronische hulpmiddelen voor thuis aanschaffen. Big deal? Niet echt, want het nieuwe hoofdkantoor is hiermee een stuk kleiner dan het vorige, waarmee kosten worden bespaard.
Plus: Medewerkers voelen zich er zeer prettig bij en er is een grote kans dat ze een hogere productie halen dan op de werkvloer, waar immers veel tijd verloren gaat aan socializen. Bovendien toont onderzoek van consultancybureau Maconomy aan dat flexibele werktijden en telewerken aantrekkelijker worden gevonden dan een auto van de zaak.
Min: Heb je nog wel greep op je medewerkers? Maar bovenal moet je er de organisatie voor hebben. Bij stratenmakers gaat dit niet werken.
Slaagkans: 8 1/2
Televergaderen: bedrijven zijn huiverig
De maandagochtendvergadering, wie kent ‘m niet. Files zijn maandagochtend extra lang omdat heel Nederland werkoverleg heeft. Het scheelt al een stuk als het maandagochtendoverleg naar vrijdagmiddag wordt verschoven (wedden dat dat ook veel tijd scheelt!), maar televergaderen en videoconferencing zijn een prima alternatief. In de US is televergaderen al een heel normaal verschijnsel. Volgens marktleider WebEx zijn ondernemingen in Nederland nog huiverig, omdat zij de voordelen niet voldoende kennen en dus niet benutten. Technisch is het overigens geen enkel probleem.
Plus: Niet meer naar het werk om te vergaderen, wie wil dat nou niet?
Min: Je moet er wel weer software, hardware en een abonnement voor afsluiten en bent dan nog verder overgeleverd aan de IT'ers in deze wereld.
Slaagkans: 7
Samenwerking: parkeer buiten de stad en neem de bus
Tussen 2006 en 2012 wordt de westkant van Utrecht door wegwerkzaamheden aan de A2 schier onbereikbaar. Daarbij gaat ook nog eens de binnenstad op de schop. Onder leiding van Rob Boomsma, vice-president van Capgemini Nederland, hebben de bedrijven die hieronder te lijden hebben, de koppen bij elkaar gestoken. Onder de noemer ‘Utrecht Draait door' is een omvangrijk plan gepresenteerd om de doorstroming op gang te houden. Eén maatregel is dat medewerkers van de bedrijven de mogelijkheid krijgen buiten de stad op een speciale bus te stappen, die hen langs de files naar het werk brengt. Als schijn niet bedriegt wordt dit een succes, want tot op heden hebben de ondernemingen samen al ruim 10.000 OV-kaarten afgenomen, terwijl de werkzaamheden nog moeten beginnen.
Plus: Bedrijven hebben een gezamenlijk probleem en dat leidt tot grote krachten.
Min: Plan valt of staat met de medewerking van ondernemingen en hun medewerkers.
Slaagkans: 8
Openbaar vervoer
Het openbaar vervoer heeft en houdt een belangrijke rol bij de oplossing van het probleem. Er is een waslijst (veel te veel om op te noemen) aan initiatieven om het OV te bevorderen en er is net zo'n grote waslijst om gebruik van de auto te ontmoedigen. Vooral van gratis openbaar vervoer wordt veel verwacht.
Plus: Niemand is tegen goed openbaar vervoer.
Min: Jammer dat dat er niet is en dat er ook geen uitzicht op is dat het snel veel beter wordt.
Slaagkans: 6
Meer asfalt lost bottlenecks op
In deze opsomming mag meer asfalt niet ontbreken. In dat kader is het goed de gedachte van Ronald Waterman onder de loep te nemen. Volgens Waterman kan met de aanleg van 8,64 vierkante kilometer extra asfalt de files grotendeels worden opgelost. Dat lijkt veel, maar op de oppervlakte van Nederland van 42.000 vierkante kilometer is dit slechts 0,03 procent. Op basis van pure feiten rekent Waterman (die veel overheden adviseert) af met de mythe dat Nederland al vol asfalt ligt. Zijn stelling: "Op een kaart wordt een rijksweg altijd extra dik getekend. Hierdoor lijkt het alsof de snelweg heel breed is, maar dat is niet zo. Als je snelwegen bekijkt op een satellietfoto, dan zie je er helemaal niets van terug." En er is nog een kant van het verhaal. Die is dat het lijkt alsof Nederland alleen maar rijkswegen kent (daar spitst de fileproblematiek zich ook op toe), maar de werkelijkheid is anders. Nederland telt in 2010 120.000 kilometer gemeentelijke wegen, 6300 kilometer provinciale wegen en maar 3250 kilometer snelwegen. Vooral de groei van gemeentelijke wegen is spectaculair en dit kan niet worden bijgebeend door provinciale wegen en snelwegen. Daardoor ontstaan bottlenecks in het wegennet. Watermans boodschap: weet welke bottlenecks er zijn, leg daar extra asfalt neer en wel zo snel mogelijk en een groot deel van het probleem is opgelost.
Plus: Elk stukje asfalt dat bijdraagt aan een oplossing is meegenomen.
Min: De milieulobby komt bij elk plan tot meer asfalt in verzet.
Slaagkans: 8.
Mobiliteitsbudget
Ronald Postma is de eerste mobiliteitsmakelaar in Nederland. Hij brengt voor grote bedrijven (onder andere Siemens, Aegon, KPN en Nationale Nederlanden) in de regio Haaglanden de ‘mobiliteitsbehoefte' in kaart, waarna voor iedere werknemer de beste manier om zich te verplaatsen wordt uitgeknobbeld. Eén van de belangrijkste uitgangspunten is dat medewerkers de beschikking krijgen over een eigen mobiliteitsbudget. Medewerkers neigen er vervolgens toe minder in de auto te stappen en houden zodoende geld over voor privé doeleinden.
Plus: Vreemde ogen dwingen.
Min: heeft de HR-manager net iemand binnengehaald met als douceurtje een auto van de zaak en dan komt de mobiliteitsmakelaar roet in het eten gooien. Een ander nadeel is dat een mobiliteitsmakelaar in eerste instantie geld kost.
Slaagkans: 6-
Minimaal één dag filevrij
De Rabobank, NS en ANWB hebben Nederland Bereikbaar opgericht. Inmiddels heeft Consultancybureau Mercer zich aangesloten. Eerste doel is donderdag 9 oktober (dat is de start van het fileseizoen) een filevrije dag te hebben en dat moet worden bereikt doordat de medewerkers van de bedrijven die zich hierbij aansluiten, deze dag het openbaar vervoer nemen of thuis werken. Binnen zes maanden moeten honderd grote werkgevers zich bij ‘Nederland Bereikbaar' hebben aangesloten.
Plus: Altijd goed wanneer grote bedrijven of organisaties dit soort initiatieven nemen. Dat heeft een voorbeeldfunctie.
Min: De website even bezocht en tot nu toe is volgens die website één bedrijf aangehaakt. Dat is niet veel, sinds het startsein op 10 april. Het is ook zo stil!
Slaagkans: gekoppeld aan de inschatting of 9 oktober een filevrije dag wordt: 4
Betere fietspaden
‘Met de fiets minder files' is een project dat op 11 juli vorig jaar het levenslicht zag. Het doel is Nederlanders te stimuleren de fiets te pakken voor woon-werkverkeer. Omdat je ergens moet beginnen, zijn er vijf ‘kansrijke routes' gedefinieerd (Apeldoorn-Deventer, Den Haag-Zoetermeer, Rotterdam-Delft, Zaandam-Amsterdam en Breukelen-Utrecht). Nieuwe fietspaden, een betere afstemming van verkeerslichten op fietsers en verkeersborden die de route aangeven zijn de belangrijkste pijlers.
Plus: Fietsen is altijd goed, want het is gezond en scheelt files. In die volgorde.
Min: De plus is ook de min: fietsen wordt doorgaans geassocieerd met gezond leven. En ook erg min is het Nederlandse weer.
Slaagkans: 5-
Gezamenlijk kantoor: denk BIC
Het Business Internet Center (BIC) is een nog onbekend fenomeen, maar als het aan de initiatiefnemers ligt, komt daar snel verandering in. Een BIC is een kantoor langs een snelweg waar het verkeer meestal vast staat, met tijdelijke werk- en vergaderruimte. Elke BIC moet 150 internetaansluitingen hebben. Plekken waar een BIC moet komen zijn onder andere aan de A2 (bij Boxtel, Beesd en Breukelen), A12 (Zoetermeer en Blijswijk), A1 (Muiden en Amersfoort), A6 (Almere) en de A4 (Schiphol).
Plus: Ideaal als je flexwerker bent. En je hebt elke dag andere collega's, waarmee het BIC ook een ideale plek wordt om te speeddaten.
Min: Succes hangt af van het succes van telewerken.
Slaagkans: 6 ½
