Ad Scheepbouwer vindt niet dat hij te veel op winst gericht was bij KPN. 'Ik ben heel happy met wat ik heb achtergelaten.'
Hij zou natuurlijk op zijn lauweren kunnen rusten. Na bij KPN de winst te hebben opgevoerd van 3,3 naar 5,5 miljard euro, hoeft Ad Scheepbouwer voor het geld niet meer te werken. En als een van de vier Nederlanders op de recente Harvard Business Review-lijst met 100 beste ceo’s van de wereld (op plek 59), staan er mondiaal ook genoeg deuren voor hem open.
Maar voor rust of een internationale carrière is Scheepbouwer de man niet. Hij wil liever investeren, in de luwte. Hij noemt zichzelf ‘betrokken investeerder’. Graag steekt hij het bij KPN verdiende geld in bedrijven waar hij zelf nieuwe kansen ziet. En steekt hij geld in een bedrijf, dan krijg je hem erbij. Dus is hij onder meer president-commissaris bij Wehkamp.nl en directielid van het explosief groeiende Delftse cybersecurity-bedrijf Fox-IT, waarvan hij nu een derde van de aandelen bezit. Scheepbouwer doet dat werk graag in relatieve anonimiteit, voor zover dat tenminste kan voor een man met zijn trackrecord en mediaprofiel. Liever aan de slag in het sobere Fox-IT-kantoor in Delft, een gebouw als duizend anderen langs de snelweg, dan vol in de spotlights.
MT: Na uw succesjaren bij KPN had u ongetwijfeld kunnen kiezen voor de ‘Ben Verwaayen-route’: een mooie stap bij een multinational over de grens. Waarom zit u nu hier?
Scheepbouwer: ‘Ik koos ervoor om te bouwen, hier en op andere plekken. Een zinvolle investering zoeken, kijken of je er meer van kunt maken, en of je er zelf aan kunt bijdragen vind ik een leuke manier van werken. En hier kan dat. Ik vind Fox-IT een leuk bedrijf. Ze zijn hier allemaal jong, ik ben hier de overgrootvader. Het zijn zeer gepassioneerde mensen, allemaal nerds en bezig met hun eigen vak. En eerlijk: het bedrijf doet ook zijn best om het leuk voor hen te maken. Dat geeft een goede sfeer. Het is een keuze om hier te zijn. En ik heb gelukkig de vrijheid om te kiezen. Er zit geen primair financieel motief achter… Ik investeer niet op een termijn, het is ook geen fonds. Ik doe wat ik leuk vind. En als ik geen bijdrage aan de verandering kan leveren, doe ik het niet. Beursgenoteerde aandelen hebben vind ik bijvoorbeeld niet zo interessant.’
Fox-IT deed het prima zonder u, met groeicijfers van tegen of soms over de 100 procent. Welk gat vult u binnen het bedrijf?
WIE IS AD SCHEEPBOUWER?
Na de mulo en een opleiding
boekhouden, werkte Adrianus Johannes Scheepbouwer (Dordrecht, 1944) als kelner op een schip
en als arbeider in een zuivelfabriek. Na een ernstig motorongeluk begon
hij op de loonadministratie bij chemiebedrijf DuPont, en klom vervolgens op tot algemeen directeur van PTT Post in 1988. In 2001 begon hij als ceo bij KPN, waarna hij in 2002 werd uitverkozen tot ‘topman van het jaar’. Onder meer door een toename in marktkapitalisatie van KPN van 40 miljard euro werd hij in januari 2013 door de Harvard Business Review verkozen tot
1 van de 100 beste ceo’s ter wereld van de laatste 15 jaar. In april 2011 droeg hij zijn functie over aan Eelco Blok. Ad Scheepbouwer is getrouwd en heeft drie kinderen.‘Hmmm. Fox-IT kan goed voortbestaan zonder mij. Maar de twee oprichters, Ronald Prins en Menno van der Marel, vonden het goed als er na 12 jaar iemand zou bijkomen met een andere achtergrond, met andere ervaring en andere bagage. Iemand die meer het accent kan leggen op de bestuurlijke kant. Hoe manage je groei, hoe financier je het en hoe zorg je dat ondertussen de kwaliteit op peil blijft? En ik denk dat ik daaraan een bijdrage kan leveren.’
Bij KPN was u ceo. Hier functioneert u naast de twee oprichters, in een haast adviserende rol. Hoe vult u die rol in?
‘Dat is wennen. De twee oprichters hadden ieder de helft, zijn 40 en succesvol. Nu zijn er drie eigenaren met ieder een derde. Die twee weten zó veel meer van dit bedrijf dan ik. Dat zal ik nooit inhalen, dus die ambitie moet ik ook niet hebben. Maar waar ik nog wel kan bijdragen is denk ik financiën en strategie. Daar kan ik mijn ei wel kwijt, daar heb ik ook ervaring in. Die omslag naar die andere rol vind ik niet moeilijk. Ik ben hier net een half jaar. Ik wil helpen om de strategie verder vorm te geven. Wat is de ambitie over drie jaar? Wat hebben we nu en hoe komen we daar? Voor de zomer willen we een strategie geformuleerd hebben en ik wil de groei in goede banen leiden.’
En, hoe begeleid je zo’n groei?
‘We hebben de ambitie om 100 procent te blijven groeien, maar wel gecontroleerd. Maar hoe harder je groeit, hoe groter de kans dat er iets fout gaat, zo simpel is het. Dat heb ik in mijn carrière al veel meegemaakt. Toen ik als ceo bij KPN begon, zag ik die onstuimige groei van mobiel en internet. Dat groeide zo snel dat het bijna niet te controleren was. Daarbij, je moet het ook nooit zo strak controleren dat je de maximale groei eruit haalt. Dat betekent dat je risico’s moet nemen. Dat moet binnen de perken blijven, maar daar zit een precaire balans. Ook financieel: groei kost nu eenmaal geld. Hard groeien is gewoon duur. Ondertussen moet ook de kwaliteit op peil blijven. Dat is echt een speerpunt, zeker hier, waar de reputatie buitengewoon belangrijk is. Die reputatie moet koste wat kost overeind blijven. Desnoods maar ten koste van groei. Dat is een enorme uitdaging. Maar dat maakt het natuurlijk ook leuk. Hopelijk helpt het dat ik al heel lang werk en met beide voeten op de grond probeer te staan.’
De reputatie van Fox-IT is cruciaal, zegt u. Zelf heeft u ook een aardige reputatie. Versterkt dat elkaar?
‘Ik geloof niet dat mijn naam wezenlijk bijdraagt aan de reputatie van Fox-IT. Natuurlijk zou het mooi zijn als mijn naam een soort keurmerk is. Maar als er dingen misgaan, als ons dingen overkomen, dan maakt het echt niet zoveel uit wie hier zit. Het gaat erom dat je snel handelt. Dat je doet wat er moet gebeuren. Dat je daarover transparant communiceert en al dat soort dingen. Het is wel zo dat door mijn bekendheid iets gebeurt. Hoge bomen vangen veel wind. Dus soms krijg je het harder om je oren dan een ander. En anderzijds: soms krijg je als het goed gaat ook meer credits dan je wellicht verdient. Fox heeft een uitstekende reputatie, dat maakt het ook kwetsbaar. Maar we besteden veel geld om schade te voorkomen. Om iedereen bewust te maken van wat veilig is en wat niet. Ik denk dat we een goede kans hebben de reputatie lange tijd goed te houden.’
En uw eigen reputatie? U bent een van de vier Nederlanders op de Harvard-lijst van 100 beste ceo’s ooit, op plek 59.
‘Ik stond een jaar eerder hoger.’ Lacht: ‘Dat hakt erin, hoor. Ik vind dit wel mooi, deze lijst. Harvard is een instituut. Zij rekenen het uit. Het is een rekensommetje en dat is prima. Maar het is de categorie leuk. Wat moet ik er verder over zeggen?’
Uw positie dankt u aan de winstgroei die KPN onder uw bewind beleefde. Inmiddels is die winst flink gedaald en schrijft bijvoorbeeld het FD dat u in die tijd te weinig heeft geïnvesteerd en te veel op winst gericht zou zijn geweest. Wat vindt u daarvan?
‘Ik vind dat niet, schrijf dat maar op. Ik relativeer het ook door te zeggen dat ik 10 jaar bij KPN zat. Omgeven door een stabiele directie. En omgeven door een stabiele Raad van Commissarissen. Met een aandeelhoudersvergadering die elk jaar meekeek. En vele toezichthouders. De Opta, de AFM, de NMa, de accountant, iedereen keek mee. Als er dan twee jaar later mensen opstaan die zeggen dat er beslissingen zijn genomen waarvan zij vinden dat die niet goed waren, tsjaaa… In die tijd vonden we die beslissingen wel goed. De investeringen van KPN waren hoger dan die van vergelijkbare telecombedrijven. Daarnaast hebben we 1 op de 6 huizen in Nederland van glasvezel voorzien. Dat is in geen enkel ander land gebeurd. Ik ben dus heel happy met wat ik heb achtergelaten.’
Doet die kritiek u iets?
‘Het bedrijf heeft in mijn tijd altijd binnen de normen geleefd, met een keurige schuld/EBITDA-verhouding. We bleven binnen het afgesproken schuldenplafond. Dat plafond is nu echter geraakt door een winstval. Dat is echt iets anders. In die 10 jaar dat ik bij KPN zat steeg de EBITDA naar 5,5 miljard euro. Hadden we dan minder winst moeten maken in mijn periode? Meer wil ik er niet over zeggen. Ik heb geen enkele behoefte mijn opvolger voor de voeten te lopen. Ik ben nu hier, bij Fox, en hier, maar ook in de wereld hierbuiten liggen voor mij de uitdagingen.’
Wat zijn die uitdagingen?
‘De kansen en de bedreigingen die internet biedt. Dat vind ik leuk. Ik heb bijvoorbeeld net een praatje gehouden voor automobieldealers over de impact van internet op hun business. Zijn er straks nog showrooms nodig? En hoe zit het met de prijssetting? Die wordt opeens heel transparant. Ondanks dat iedereen de voorbeelden om zich heen ziet zijn we nog steeds onvoldoende voorbereid op de veranderingen en de gevaren van die nieuwe werkelijkheid. De cyberwereld is nog min of meer wetteloos. En grenzeloos. Iemand die vanuit Kazachstan een diefstal pleegt of de boel terroriseert, daar kunnen we nauwelijks bij.’
Passen nationale instituties nog bij die cyberproblematiek?
DE HACKERS VAN FOX-IT
‘Technische en innovatieve oplossingen maken die voor een veiliger samenleving zorgen’, dat is de missie van het in Delft gevestigde Fox-IT. Toen voormalig hackers Ronald Prins en Menno van der Marel het bedrijf in 1999 begonnen, was het bedrijf het eerste digitale onderzoeksbureau in West-Europa. Momenteel adviseert Fox-IT vooral overheden en grote bedrijven over hun IT-veiligheid, en zorgt het bedrijf ervoor dat criminelen beter kunnen worden opgespoord en vervolgd. Fox-IT heeft zo’n 200 mensen in dienst, die allemaal gescreend zijn door de AIVD.
‘De vraag stellen is hem beantwoorden. Nee dus. De cyberwereld is internationaal. In EU-verband gebeurt er wel wat. Maar het is ook een historische constante dat criminelen altijd de eersten zijn die nieuwe kansen zien in nieuwe technologie. En zij zijn sneller. Zij hoeven niet te overleggen. Overheden lopen altijd achter de zaken aan. Die zijn per definitie reactief. Dus het moet veel meer op internationaal niveau. Dat is de schaal die wel past. En met Fox-IT hebben we ook een rol. Wij mogen vaak meer dan de politie. Wij kunnen in chatrooms onder een schuilnaam opereren zonder ons bekend te maken. Net als elke burger. Alleen de politie mag het niet. Dus we pikken informatie op die de politie soms niet krijgt. Privacy is een heel lastige discussie. Maar dat maakt het werk hier natuurlijk ook extra leuk. Hier verandert alles in hoog tempo. Fox zit aan de voorkant van de golf.’
Zoals u 10 jaar geleden ook bij KPN meemaakte.
‘Ja. Bij KPN zijn we overgegaan van analoog naar internetbellen. We konden beter onszelf kannibaliseren dan dat een ander onze business kapotmaakte, vond ik. Dus gaven we de klant een modem van 100 euro en halveerden de rekening voor de consument. Maar de druk in die organisatie was enorm. Er was weerstand. Ik zei: we gaan toch. En wel versneld. Toen ik bij TNT zat, dacht ik dat de post eraan zou gaan door de fax. Zo is het niet helemaal gelopen, maar uiteindelijk heb ik wel gelijk gekregen.’
Krijgt u altijd gelijk? Of ervaart u ook nog wel eens twijfel?
‘Ook ik vergis me wel eens. Bij KPN lanceerden we bijna 20 jaar geleden bijvoorbeeld samen met ING de Chipper. Samen investeerden we 500 miljoen gulden. We waren er echt van overtuigd dat mensen kleine uitgaven met plastic kaartjes wilden doen. Er was geen spoortje twijfel. En toen was dat ding er en wilde niemand hem.’
U had zich vergist in de consument.
‘Ja, hadden we beter consumentenonderzoek gedaan, dan waren we er nooit aan begonnen. Dat hebben we niet goed gedaan. Dus zelfs je eigen zekerheden moet je checken. Maar ik twijfel alleen vóórdat ik een keuze maak. Ik werk dan stapels papier door en wil alles weten. Maar daarna, als ik eenmaal een keuze heb gemaakt, ga ik ook vol gas door. Altijd.’
Foto's Ad Scheepbouwer door Corbino
