Na een flinke dip in 2003 is het ondernemersklimaat weer bijna op het niveau van het topjaar 2000. Alleen verwachten ondernemers niet dat dat ook leidt tot een hogere winst.
Directeuren uit het middenbedrijf zijn positief gestemd over de komende twaalf maanden. Dat blijkt uit de TrendMeter-index van december 2005. Met name op het gebied van werkgelegenheid en investeringen zijn de ondernemers een stuk optimistischer dan een jaar geleden.
Over de winstgevendheid daarentegen zijn ze iets negatiever gestemd. Desalniettemin is het algehele ondernemersklimaat, na een flinke dip in 2003, weer bijna op het niveau van het topjaar 2000.De TrendMeter-index peilt sinds elf jaar de verwachtingen van directeuren in het middenbedrijf over de komende twaalf maanden. In het onderzoek staan vier thema’s centraal, waarop de ondernemers hun bedrijf scoren: orderpositie, werkgelegenheid, investeringen en winstgevendheid.
Tevens wordt hun mening gevraagd over de algemene economische omstandigheden. Het onderzoek resulteert in een cijfermatige index voor elk van de vier aandachtsgebieden. Door deze vier te middelen ontstaat de TrendMeter-index, die als graadmeter kan worden gezien van het ondernemersklimaat in het Nederlandse middenbedrijf (voor uitleg over de berekening van de index, zie kader). De index maakt het mogelijk om verschillende jaren met elkaar te vergelijken en daaruit ontwikkelingen te destilleren.
Een blik op de TrendMeter-index leert dat de Nederlandse directeuren (dit kunnen zowel ondernemers als managers zijn) positiever zijn gestemd over de economische ontwikkelingen dan een jaar geleden. In de tweede helft van 2004 was deze waarde 27, nu is deze gestegen naar 32. Deze stijging is niet nieuw, maar past in een trend. Sinds voorjaar 2003 – het onderzoek wordt tweemaal per jaar gehouden – heeft de index namelijk voortdurend een stijgende lijn laten zien. Voorjaar 2003 kan gezien worden als een omslagpunt. Vanaf najaar 2000 daalde de index als gevolg van de laagconjunctuur van 38 naar 6. Sinds 2003 stijgt het vertrouwen gestaag, tot de huidige waarde van 32. Daarmee komt het ondernemersvertrouwen behoorlijk dicht in de buurt van het topjaar 2000, en dat mag als opmerkelijk worden beschouwd in een tijd waarin veel burgers zich beklagen over de kwakkelende economie.
De vierhonderd ondervraagde directeuren zijn positief gestemd over de algemene economische ontwikkelingen: slechts 8 procent denkt dat het slechter gaat met de economie het komende jaar, liefst 70 procent verwacht een verbetering. Over de eigen onderneming is men overigens iets voorzichtiger.
Kleine dip
Zoals gezegd valt het onderzoek in vier onderdelen uiteen. Van elk van deze onderwerpen – orderpositie, werkgelegenheid, investeringen en winstgevendheid – geven de directeuren aan wat hun verwachtingen zijn voor de komende twaalf maanden. Tevens wordt gevraagd om een beoordeling te geven van de afgelopen twaalf maanden en van de huidige situatie. Met betrekking tot de orderportefeuille zijn de verwachtingen sinds 2003 duidelijk steeds positiever. De index steeg tussen 2003 en 2005 van 15 naar 51. Momenteel verwacht 56 procent een verbetering; 5 procent een verslechtering van de omzet. Het valt verder op dat lokale bedrijven iets voorzichtiger zijn in hun voorspellingen dan nationaal en internationaal georiënteerde bedrijven. Ook over de werkgelegenheid zijn de ondervraagden optimistisch, sterker nog: in een jaar tijd verdubbelde de index van 10 naar 20 procent. Anders gezegd, 36 procent verwacht dat de werkgelegenheid in de eigen onderneming toeneemt, 16 procent houdt rekening met een afname. Dat neemt niet weg dat het ‘klimaat’ met betrekking tot werkgelegenheid ver achterblijft bij het niveau van 2000, toen de index nog op 45 lag.
Verder laat het onderzoek een forse stijging zien in het ondernemersvertrouwen waar het gaat om investeringen. Na een kleine dip in het voorjaar van 2005 geven de directeuren nu aan weer te gaan investeren: 41 procent verwacht een toename van de investeringen, tegen 11 procent die een afname voorziet. Nationaal opererende bedrijven zijn iets voorzichtiger dan internationale bedrijven. De helft, respectievelijk een derde denkt dat de investeringen gelijk zullen blijven. In het onderzoek is verder gekeken naar de investeringen op het gebied van ict. De verwachtingen zijn wat minder rooskleurig dan de investeringen in het algemeen. De index bedraagt 20, tegen de algemene investeringsindex van 30. Van de directeuren verwacht 32 procent een toename van de ict-investeringen, 12 procent verwacht een afname.
Krappe winstontwikkeling
Opmerkelijk in het onderzoek is dat alle indices zijn gestegen, behalve die van de winstgevendheid. Er heerst dus een positief sentiment, maar men verwacht niet dat het leidt tot een hogere winst. Het is voor de tweede achtereenvolgende keer dat deze index is gedaald, van 34 eind 2004, via 32 begin 2005 naar 29 nu. Deze index is als volgt opgebouwd: 42 procent verwacht dat de winst zal toenemen, 13 procent houdt rekening met een daling. Hierbij zijn lokale bedrijven wat voorzichtiger dan nationale en internationale bedrijven. Het onderzoek geeft geen antwoord op de vraag waarom de verwachtingen over de winstgevendheid dalen.
Het zou te maken kunnen hebben met de stijging van de investeringen, waardoor de winstgevendheid wat onder druk komt te staan. Het zou ook te maken kunnen hebben met de beoordeling over de afgelopen twaalf maanden. Liefst 42 procent geeft namelijk aan dat de winstontwikkeling ‘zeer krap’ is geweest het afgelopen jaar. Wellicht dat daarom de voorspellingen over de winst wat zijn getemperd.
Hoe wordt de index berekend?
De TrendMeter-index wordt als volgt berekend: het aantal directeuren dat gunstige en zeer gunstige verwachtingen heeft voor de komende twaalf maanden wordt verminderd met het aantal dat ongunstige en zeer ongunstige verwachtingen heeft. Daarbij worden vier factoren in aanmerking genomen: orderpositie, werkgelegenheid, investeringen en winstgevendheid.
Een voorbeeld. Dit waren de resultaten op de vraag: “Hoe ziet u de ontwikkeling van uw investeringen in de komende twaalf maanden?
Zullen deze…”
sterk afnemen: 2%
afnemen: 9%
gelijk blijven: 41%
toenemen: 34%
sterk toenemen: 7%
weet niet/geen antwoord: 7%
Hieruit wordt als volgt de TrendMeter-subindex ‘investeringen’ berekend: (34+7) – (2+9) = 41 – 11 =30. Deze score betekent dat er per 100 ondervraagden 30 meer positief dan negatief zijn. Voor elk van de vier genoemde factoren wordt volgens deze methode een subindex berekend. Het ongewogen gemiddelde van deze index resulteert in de TrendMeter-index.
Het TrendMeter-onderzoek is uitgevoerd door Motivaction in opdracht van Deloitte
