Wat kan de accountant van nu wat een computer niet kan? Het is in feite een retorische vraag: weinig tot niets. Dat is in elk geval de stellige overtuiging van Jeroen Volk. Ooit opgeleid als registeraccountant, is hij al sinds begin deze eeuw met andere zaken bezig. Hij is nu ruim twaalf jaar ondernemer en medeoprichter van Invoicesharing. Dat bedrijf maakt veel werk dat nu door accountants wordt gedaan overbodig. ‘Daar werk ik vrolijk aan mee’, geeft Volk toe. Zo ontwikkelt Invoicesharing boekhoudrobots waaraan de ondernemer straks zijn volledige administratie kan uitbesteden.
Dat is dan meteen ook de meest acuut bedreigde groep accountants: de MKB-accountant die zich bezighoudt met de bonnetjes, het samenstellen van de jaarrekening, de btw-aangifte en de belastingaangifte van de meer dan een half miljoen kleine ondernemers die Nederland telt. ‘Onze boekhoudrobot kan tien tot twintig keer sneller boekhouden dan mensen. Dat ruimt op’, zegt Volk.
En die robot, dat is eigenlijk geen toekomstmuziek meer. Daar heeft iedere MKB’er nu, of zeer binnenkort, toegang toe. Banken bieden sinds kort als service bij een zakelijke rekening diensten aan die nu nog door een externe accountant worden gedaan, zoals het klaarzetten van de btw-aangifte. Mooi voorbeeld is Tellow van Rabobank, maar het kan ook bij andere banken. ‘De banken worden de grootste concurrent’, stelt Volk, wiens boekhoudrobotsoftware door ABN AMRO wordt gebruikt in producten voor zakelijke klanten.
Oogkleppen
Je zou verwachten dat er bij een groot deel van de 21.500 leden van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) dan ook de totale paniek is uitgebroken. Het tegendeel is waar, constateert Volk. Hij wordt vanwege zijn achtergrond en huidige activiteiten geregeld gevraagd als spreker op events van de beroepsgroep. ‘Ik was vorig jaar op de Accountantsdag. Iedereen die je daar spreekt, erkent dat er veel gaat veranderen. Maar het verandert altijd voor andere accountants. Nooit voor degene die je spreekt. Want die heeft zo’n goede relatie met zijn klanten! Die zullen nooit weglopen. Onvoorstelbaar.’
De MKB-accountant steekt zijn kop diep in het zand. Maar hoe zit het met de grotere jongens? Ook de controlerend accountant kan niet op zijn lauweren rusten. ‘Over een paar jaar kan de computer echt wel vertellen of data in een jaarverslag kloppen of niet. Al dat handwerk van de controlerend accountant kan het raam uit. En dat is ook wel prima, want de klant die betaalt elk jaar de factuur ook niet met plezier. Die ontvangt elk jaar dezelfde assistent die dezelfde stomme vragen stelt’, stelt Volk
Process mining
Een van de belangrijkste veranderingen voor de controlerend accountant de afgelopen jaren is process mining. Vroeger keek de controlerend accountant vooral naar de analyse van procesmodellen. Hebben bedrijven hun administratieve proces wel een beetje logisch ingericht, zijn er voldoende waarborgen dat de gegevens die worden ingevoerd ook echt kloppen? En natuurlijk: kan het wat handiger, zodat er iets minder geld aan de fiscus hoeft te worden afdragen? Met process mining hoef je niet langer af te gaan op een model en via interviews proberen te achterhalen of dat een beetje overeenkomt met de werkelijkheid. Je kunt gewoon zien hoe processen in een bedrijf verlopen.
ERP-software, bijvoorbeeld die van SAP, creëert veel zogeheten even data. Je kunt precies zien wat op welk moment in het systeem is ingevoerd en dus ook of dat op een logisch moment, op de juiste plaats en door de juiste persoon is gebeurd. Die data-analyse – nu vaak nog uitgevoerd door een persoon – kan straks voor een groot deel dankzij machine learning geautomatiseerd worden. De software leert zelf fouten in het systeem te ontdekken. De controlerend accountant kan dan met een druk op de knop achterhalen of de verslaggeving deugt. ‘Achterhalen’ is eigenlijk een verkeerde term: de controle kan straks real time gebeuren.
Patrick Gabriëls, sinds september bestuurslid bij EY, een van de traditionele Big Four, houdt zich al langere tijd bezigmet de toekomst van zijn vak en zaken als process mining. ‘We zijn nu als audit-accountants vooral bezig met het toevoegen van waarde aan het jaarverslag’, zegt Gabriëls. Met andere woorden: de accountant geeft de buitenwereld de garantie dat de cijfers die in het jaarverslag staan ook echt kloppen. En die controle, die wordt dus steeds eenvoudiger dankzij process mining, en door blockchaintechnologie.
