Ze was de eerste Nederlandse vrouw die de top van de Mount Everest beklom, in 1999. Niet veel eerder had ze haar vaste baan opgezegd om zich op het expeditieklimmen toe te leggen. Daarvoor werkte ze jarenlang in managementfuncties bij een zuivelmultinational en een academisch ziekenhuis.
Na de Everest ondernam ze diverse expedities, als klimmer en expeditieleider. Meer en meer realiseerde ze zich hoeveel overeenkomsten er schuilen tussen de werkvloer en de bergen.
De inzichten die ze op ijle hoogte opdeed vormde een ultieme leerschool als het om leiderschap en teamwork gaat. Staartjes: ‘Een expeditie is feitelijk een project, met een kop en een staart. Je werkt een periode intens met elkaar samen en moet in korte tijd het beoogde resultaat zien neer te zetten. Net als tijdens een expeditie komen er allerlei onzekerheden op je pad.’
Daarbij is samenwerking belangrijker dan ooit. ‘Waar voorheen je eigen expertise kon volstaan, heb je tegenwoordig van alle kanten kennis en ervaring nodig’, vertelt Staartjes. ‘Daarbij zorgt de globalisering ervoor dat we ook steeds vaker intercultureel werken, en dat maakt de uitdaging alleen maar groter.’
Zijn jullie wel op weg naar dezelfde top?
De huidige internationale en complexe context zorgt ervoor dat bij aanvang van een project nogal eens doel en rollen niet helder zijn. Staartjes: ‘Je denkt bijvoorbeeld dat je samen op weg bent naar dezelfde top, terwijl onderweg blijkt dat dit helemaal niet het geval is. Misschien was het niet concreet genoeg of heb je tijd niet genomen om het door te spreken. Maar als je samen niet op dezelfde berg klimt, kun je ook geen gezamenlijke top bereiken.’
Dat geldt tijdens echte expedities evengoed, vervolgt ze. ‘Ook daar is de realiteit weerbarstig. Heb je werkelijk hetzelfde voor ogen? Want vaak is de top helemaal niet te zien en navigeer je zo de verkeerde kant op. Of de top blijkt geen spitse punt maar een gigantisch plateau.’
Over de lessen die de bergbeklimster leerde schreef ze het managementboek Topteams: samen bergen verzetten. Het boek is doorspekt met quotes en prachtige zwart-witfoto’s van de harde realiteit van een expeditie op grote hoogte, gemaakt door fotograaf en medeklimmer Menno Boermans.
In het boek doorloopt Staartjes de zes fases van een klimexpeditie die van wezenlijk invloed zijn op het functioneren en succes van een team.
1. Expeditie – Gedeeld doel
Wat wil je samen bereiken? Een gedeeld doel en draagvlak zorgt dat iedereen in beweging komt om de uitdaging aan te gaan. Staartjes: ‘In veel organisaties hangt momenteel mist in de lucht. Hoe gaan we de noodzakelijke verduurzaming en energietransitie realiseren? Verder gaan ontwikkelingen als digitalisering en robotisering razendsnel, en is de concurrentie moordend.’
Veranderen en innoveren is een must. Maar hoe doe je dat, en waar begin je als er zoveel onbekend is? ‘Als de context complex en nieuw is, en zelfs de bestemming niet geheel duidelijk is, wordt het nog belangrijker je over de WHY, het doel en de route te buigen. Een globale richting volstaat; onderweg stel je de exacte koers bij. Niet voor niets is de agile-methodiek de afgelopen jaren zo populair geworden.’
Lees ook: Zo gaat de echte agile leider te werk
2. Team – Divers teamprofiel
Hoe kleiner je team, hoe wendbaarder je volgens Staartjes bent. Met een kleinere ploeg smeed je een sterkere band en werk je effectiever samen. Soms kun je niet anders dan bestaande teams samenvoegen, maar maak zo’n groep vooral niet te groot, daar wordt het nodeloos ingewikkeld van.’
Het ideale team is zo divers mogelijk, vervolgt ze. ‘Zo vul je elkaar aan qua expertise, ervaring, achtergrond en karakter. Met alleen ego’s kom je er niet, maar met alleen maar introverten ook niet. Stel voor je gaat werven bij een nieuw team het gewenste teamprofiel op. Bij een bestaand team kijk je van tijd tot tijd of je aspecten mist in de samenstelling en hoe je het team kunt versterken.’
3. Basiskamp – Open communicatie
‘Goede communicatie betekent dat je het met elkaar over de essentie hebt, maar op het moment dat wij in een storm aan het klimmen zijn heeft het natuurlijk geen zin om dat proces te gaan analyseren en feedback te geven. Daarvoor moeten we het juiste moment bepalen.’
Dan geldt: kun je met elkaar bespreken waar het echt om draait, ook als het schuurt? Open met elkaar communiceren vraagt empathie en zorgvuldigheid. Heb verder oog voor een eventuele onderstroom: datgene wat niet gezegd wordt maar wel speelt binnen het team.
Lees ook: Hoe je constructief feedback geeft (en zelf krijgt van werknemers)
4. Beklimming – Persoonlijk leiderschap
‘Een leider is in staat de koers uit te zetten en anderen te inspireren. Dat vraagt als eerste om persoonlijk leiderschap. Weten waar je kracht ligt en wat je valkuilen zijn, en die kunnen hanteren. En vooral: wat je zelf nog te doen hebt om te groeien.’
Samenwerken begint bij persoonlijk leiderschap. Is er bij iedereen de bereidheid om de vervelende en zware klussen op te pakken? Ga je voor elkaar door het vuur? Durf en kun je de confrontatie met elkaar aangaan? ‘Niet om verschillen te benadrukken, maar om ze te overbruggen en te benutten. En zo samen verder te komen. Dat is teamontwikkeling.’
5. Top – Volledig commitment
‘Teamsucces vraagt commitment, aan het doel én aan elkaar. Dat impliceert betrokkenheid, focus en de bereidheid elkaar te helpen. Op sociale media lijkt de wereld veelal perfect, de werkelijkheid is anders. Iedereen krijgt tegenwind. Tijdens een expeditie en bij grote veranderingen zijn onzekerheid en tegenslag zelfs gegarandeerd. Lukt het om ook onder druk positief te blijven en elkaar op te peppen? En hoe verleg je je grenzen, zonder eroverheen te gaan?’
6. Afdaling – Wendbaar groeipad
‘De top bereiken is de kroon op alle inspanningen. Daarna gaat het om de bestendiging van het resultaat, te beginnen met een veilige afdaling. Pas dan kan het teamsucces worden gevierd. Constant doorrennen en op de toppen van je kunnen presteren houdt niemand vol.
Sta af en toe stil en verander van perspectief. Alleen en samen. Dan ontstaat overzicht en inzicht.’
Bedenk ook hóe je verder wil groeien, schrijft Staartjes in het boek. ‘Steeds hoger, beter, méér? Vereenvoudigen en verduurzamen worden steeds belangrijker. Een team met die ontwikkelkracht heeft impact. Ook op de toekomst.’
Lees ook: 7 communicatiemissers in 2023 en wat je ervan kunt leren
