ç, de co-founder en ceo van Google DeepMind, fungeert de laatste weken als een bliksemafleider. Hij doet grote beloftes over kunstmatige intelligentie, terwijl tegelijkertijd honderden van zijn medewerkers zich organiseren tegen de verkoop van geavanceerde AI aan de Israëlische regering.
Een déjà-vu voor Google, want al in 2018 kwamen medewerkers in opstand tegen de verkoop van AI-technologie voor militaire doeleinden. Met walk-outs en sit-ins protesteerden ze in de VS tegen een contract met het Pentagon, het beruchte project Maven. Duizenden medewerkers, onder wie Meredith Whittaker (tegenwoordig baas van Signal), eisten dat Google hiermee stopte.
Die protestacties leidden ertoe dat de techreus plechtig belooft om geen AI te ontwikkelen die schadelijk is, inclusief het gebruik voor wapens en surveillance. Maar het is nu alweer een tijdje bonje bij de techgigant over het project Nimbus. Daarin leveren Google en Amazon op vraag van de VS voor 1,2 miljard dollar aan AI en clouddiensten aan de Israëlische regering.
Stakingen op komst
Google ontslaat na de eerste protesten tientallen medewerkers, maar dat maakt weinig indruk. Afgelopen februari schrapt het concern de eens zo plechtige belofte rond AI. De wereld is inmiddels veranderd, geeft het aan. Democratische landen hebben nu technologie nodig die hun veiligheid ondersteunt.
Dat stopt het protest niet. Na een eerste brief zonder resultaat, zijn zo’n 300 knappe koppen van Google DeepMind zich nu aan het organiseren via een vakbond. Zo staan ze sterker tegenover het management. Zij willen dat hun werk niet bij het leger belandt en dat dit soort deals worden geschrapt. Gebeurt dat niet, dan gaan ze staken.
Volgens Google gaan de contracten alleen over toepassingen die niet voor het leger worden gebruikt. Maar dat gelooft niemand. Het Israëlische leger is gewoon een klant, weten ze op het DeepMind-hoofdkantoor in Londen.
Alleen al het vermoeden dat hun AI wordt gebruikt bij de genocide in Gaza is meer dan genoeg om in opstand te komen. Google offert zijn ethische standaarden op ‘voor pure hebzucht’, zo klinkt het in de Financial Times.
Lees ook: Zo daagt Meredith Whittaker met Signal big tech uit
Nobelprijs is geen verrassing
Hassabis mengt zich tot nu toe niet in dit debat, en eigenlijk is dat best vreemd. Bij de overname van DeepMind in 2014 heeft hij namelijk een paar stevige eisen gesteld: het oprichten van een ethisch comité, garanties dat de technologie niet misbruikt zal worden en al helemaal niet voor militaire toepassingen aangewend.
AI is een force for good, en dus ontwikkelt hij met collega John Jumper onder meer AlphaFold, een AI die de structuur van eiwitten correct voorspelt. Voor het onderzoek naar medicijnen betekent dit een enorme versnelling, maar ook voor het verteren van plastic bijvoorbeeld.
Het levert Hassabis en zijn collega in 2024 de Nobelprijs voor Scheikunde op. Eigenlijk is dat geen verrassing voor hem, verklaart hij aan The Straits Times. Als kind leest hij al alle grote wetenschappers, filosofen en sciencefiction. Hij neemt zich voor om ‘de kennis van de mensheid te bevorderen.’
Geniale schaker
Zijn ouders moedigen hem aan om zijn passie gewoon te volgen, om er echt voor te gaan. ‘Het winnen van een Nobelprijs was al een droom toen ik nog heel jong was. Om werk te doen dat waardig zou zijn voor dat niveau van erkenning.’
Hassabis groeit op in Londen, veel geld heeft het gezin niet, zijn ouders zijn immigranten. Zijn moeder is een Singaporese, zijn vader een Grieks-Cyprioot. Hun zoon vertoont op vroege leeftijd al trekjes van een genie. Hij leert schaken wanneer hij vier jaar is en wordt de nummer twee van de wereld op zijn veertiende. Dat vormt zijn manier van denken.
Zijn ouders hebben hem niet gepusht om een schaakwonder te worden, vertelt hij. ‘Ik ben gewoon heel erg gedreven van mezelf. Ik heb er altijd van genoten om dingen te verbeteren, onder de knie te krijgen, beter te worden en te leren. Ik hou van leren. Ik leer nog steeds graag.’
Fascinatie voor het brein
Computers worden vanaf zijn achtste al een passie, nadat hij er eentje heeft gewonnen op een schaaktoernooi. Hij leert zichzelf programmeren en eigen games maken uit boeken. Dat leidt tot een studie computerwetenschappen aan Cambridge University, waar hij ook captain van het schaakteam is.
Hassabis bouwt als puber al computergames, maar zijn volwassen carrière start bij Lionhead Studios. Dat duurt amper een jaar, want hij richt in 1998 zijn eigen bedrijf op, Elixir Studios. Daar past hij AI toe in videogames en sluit hij al deals met Microsoft en Vivendi Universal. Toch verkoopt hij zijn studio in 2005.
Hij is gefascineerd geraakt door het menselijk brein en wil daar meer inspiratie uithalen voor AI. Terug naar de schoolbanken dus: neurowetenschappen aan University College Londen. Hij publiceert daar al baanbrekende papers over hoe het brein herinneringen verwerkt. Na zijn afstuderen verdiept hij zich verder in de grijze cellen aan Harvard en MIT.
Lees ook: Tien vrouwelijke toppers die het big tech moeilijk maken
Grootste overname voor Google
Met Shane Legg en Mustafa Suleyman richt hij in 2011 AI-bedrijf DeepMind op. Vroege investeerders zijn Skype-ontwikkelaar Jaan Tallinn, Elon Musk en Peter Thiel. DeepMind ontwikkelt AI-modellen die zelf videogames kunnen spelen zonder ze van tevoren de regels aan te leren. Spelend tegen mensen en tegen zichzelf slagen ze erin hun resultaten te verbeteren.
Daarmee wekken ze de interesse van Google en Facebook, die hard op zoek zijn naar startups in machine learning en deep learning. Bij Google is dan net de wereldwijd bekende AI-expert Ray Kurzweil een paar jaar aan boord. Kurzweil wil de zoekmachine uitbouwen tot een geavanceerde ‘cybernetische vriend’ die zijn gebruikers beter kent dan zij zichzelf kennen.
Dat klinkt bekend vandaag de dag, maar in die tijd lukt het Google nog maar net om bij een zoekopdracht onderscheid te maken tussen een hotdog en een hot dog. Het klikt tussen Hassabis en Google. De overname wordt begin 2014 bevestigd, het prijskaartje dat eraan hangt ligt op ruim 600 miljoen dollar. Meteen de grootste Europese overname ooit voor Google.
Eerst wetenschapper, dan ondernemer
De AI van Deepmind trekt wereldwijde aandacht wanneer AlphaGo de topspeler in het bordspel Go verslaat. Een leuke pr-stunt in 2016, maar Hassabis steekt zijn tijd liever in zijn AI-werk met eiwitstructuren. Hij is ‘eerst een wetenschapper, dan pas een ondernemer, engineer en manager’.
Google ziet dan weer een ander verdienmodel. Het past datzelfde jaar de technologie al toe in de eigen datacenters. AI voorspelt hoeveel airconditioning nodig is, waardoor de koeling 40 procent efficiënter wordt. Het totale energiegebruik wordt zelfs met 15 procent teruggebracht.
Dat past ook nog prima bij de missie van Hassabis: AI inzetten om goede dingen te doen. Maar aan zijn missie wordt met de jaren steeds meer getornd. Het ontwikkelen van AI kost bakken met geld en DeepMind levert commercieel niet veel op.
Onafhankelijk worden
Hassabis blijft bovendien proberen om onafhankelijker te worden, onderhandelt zelfs over een afsplitsing als een ‘non-profit’. Tevergeefs, en in 2021 geeft hij die onderhandelingen op. Google voelt zich tegelijkertijd steeds meer onder druk staan in de race om AI. De lancering van ChatGPT van OpenAI is in 2022 ook een wake-up call voor dit bedrijf.
De onderlinge concurrentie tussen DeepMind en Google Brain om talenten en rekenkracht in de datacenters is eveneens een doorn in het oog. Een jaar later worden de twee labs samengevoegd. Al is het AI-onderzoek waar ze aan werken wel steeds meer naar elkaar toe gegroeid, de cultuurverschillen blijven enorm.
Google Brain heeft een corporate cultuur, maar Hassabis heeft een echte academische startupcultuur gecreëerd. Hij is toegewijd aan wetenschappelijk werk dat hij cadeau wil geven aan de wereld. Ook daar maakt Google steeds meer korte metten mee. Om te voorkomen dat de concurrentie meeprofiteert van zijn innovaties.
Lees ook: Dit is Durk Kingma, de Nederlandse co-founder van OpenAI
Op weg naar een cash cow
Deze zet van Google blijkt een verstandige, want al in de eerste helft van 2024 groeien de inkomsten met 90 procent tot 426 miljoen dollar. DeepMind is eindelijk op weg om een cash cow te worden.
Het afwegen van commerciële belangen en wetenschappelijke doorbraken, is voor een schaker als Hassabis wel een uitdaging. Maar uiteindelijk is DeepMind ‘een bedrijf en geen universiteitscampus‘, zegt hij tegen collega’s die gefrustreerd zijn omdat ze hun werk niet of veel moeilijker kunnen publiceren.
Wat dan wel behoorlijk zal steken bij die collega’s is dat Hassabis juist met dat wetenschappelijke werk de Nobelprijs wint. En daardoor dit jaar ook op de Time100 lijst van invloedrijkste mensen belandt. Hassabis ziet het als een kans om de zegeningen van AI nog maar eens in de spotlights te zetten.
AI gaat ook naar schurkenstaten
AI zal alle ziektes in de wereld kunnen genezen en energieoplossingen ontwikkelen tegen de klimaatverandering. ‘Als we 10 jaar vooruitkijken, denk ik dat de optimistische kijk zal zijn dat we in deze wereld maximale menselijke bloei zullen zien, dat we reizen door de sterren, met alle technologieën die AI zal helpen bewerkstelligen.’
Dat soort grote beloftes komen wel vaker uit de tech-industrie, maar de praktijk laat meestal een heel andere realiteit zien. Ook Hassabis is niet naïef, hij maakt zich wel degelijk zorgen over de impact van AI. Hij breekt zich het hoofd over hoe de toegang tot deze technologie beperkt kan worden, voor ‘zowel schurken als schurkenstaten’.
Toch voelt hij niet dat hij compromissen heeft moeten sluiten om zijn werk voort te zetten. De wereld is gevaarlijker geworden, bevestigt hij het corporate standpunt van Google. De democratische waarden staan onder druk. ‘Het fundament onder onze principes is altijd geweest: we moeten de voordelen zorgvuldig afwegen, en ze moeten substantieel opwegen tegen het risico op schade.’
Maatschappij is niet klaar
Vervolgens schuift hij, net als de andere techbro’s, de verantwoordelijkheid af naar overheden die de belangrijke sectoren maar moeten reguleren. Wat Hassabis wel ‘s nachts wakker houdt, is de snelle opkomst van AGI (Artificial General Intelligence). Over vijf tot tien jaar wordt het moment bereikt dat AI de mens op alle vlakken inhaalt en ‘de maatschappij is daar nog niet klaar voor’.
Hij roept al jaren dat het bekende Silicon Valley-adagium ‘move fast en break things’ niet op mag gaan voor AI. Dat is gewoon te gevaarlijk. Bij Google krijgt hij daarvoor alleen geen gehoor. Ceo Sundar Pichai roept juist om sneller te gaan, vooral om het gat met de concurrentie te dichten.
Als schaakmeester laat Hassabis zich daardoor niet schaakmat zetten. Hij denkt verder vooruit. Om brokken te vermijden met AI weet hij welke zetten nu nodig zijn: internationale samenwerking, een brede discussie over de maatschappelijke impact, AI open source ontwikkelen en delen, meer diversiteit en inclusie. Die kennis deelt hij ook graag, gratis en voor niks.
Lees ook: Open-AI brein Ilya Sutskever begint startup voor veilige AI
