Noem Arjen Boekhold vooral géén csr- of mvo-manager. De ‘ketenregisseur’ van de Amsterdamse chocoladeproducent Tony’s Chocolonely is stellig: ‘Wij hebben geen corporate social responsibility-beleid, want verantwoord ondernemerschap is een integraal onderdeel van onze bedrijfsvoering. Wij willen alles gewoon zo goed mogelijk doen.’
Tony’s Chocolonely is voortgekomen uit de verbazing van journalist en programmamaker Teun van der Keuken. In 2003 ontdekte Van der Keuken (‘Tony’) dat slavernij in de West-Afrikaanse cacao-industrie een veelvoorkomend verschijnsel is. Hij gaf zichzelf aan als ‘medeplichtige aan slavernij’ en besteedde in zijn programma Keuringsdienst van Waarde veel aandacht aan de kwestie. Omdat de chocoladereuzen het lieten afweten, bracht Van der Keuken in 2005 zijn eigen ‘slaafvrije’ Fairtrade melkchocoladereep op de markt. Dat is zo’n groot succes dat besloten werd om er een echt bedrijf van te maken. In 2006 werd Tony’s Chocolonely ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en sindsdien is Nederland een nieuw chocolademerk rijker.
Chocolade-industrie slaafvrij maken
Al snel bleek het produceren van slaafvrije chocolade minder makkelijk dan gedacht, vertelt Boekhold: ‘In het begin dachten we dat een Fairtrade-keurmerk voldoende garantie gaf. Totdat we in 2007 werden aangeklaagd door het Zwitserse chocolademerk Bellissimo, dat vond dat wij onze claim niet konden waarmaken. De rechter stelde ons in het gelijk, omdat wij alles deden wat binnen onze mogelijkheden lag. Toch zette het ons aan het denken. We hebben toen ‘Op weg naar 100% slaafvrije chocolade’ op onze repen gezet en hebben een routekaart opgesteld om dat doel te bereiken.’ Het einddoel is om de gehele chocolade-industrie slaafvrij te maken.
Alles is repiceerbaar
‘We willen een succesvolle businesscase neerzetten, met een schaalbaar handelsmodel’, vertelt Boekhold. ‘Alles wat wij doen, moet repliceerbaar zijn. Wat wij doen, kunnen de grote merken ook, als ze dat zouden willen. Daarom is het voor ons belangrijk om in de supermarkt te liggen en daarom kopen wij onze cacaobonen in West-Afrika, want daar halen de grote merken hun bonen ook vandaan. We willen dáár werken, waar de problemen het grootst zijn. Om dezelfde reden laten wij onze repen met onze eigen traceerbare bonen maken bij de Belgische chocoladeproducent Barry Callebaut, een bedrijf dat 34 procent van de wereldhandel in cacao in handen heeft.’
Internationale ambitie
Wat Tony’s Chocolonely in ieder geval bewijst, is dat verantwoord ondernemerschap en commercieel succes elkaar niet uitsluiten. Het bedrijf heeft een gezonde winstdoelstelling van 4 procent en groeit als kool. De omzetstijging van 179 procent leverde Tony’s Chocolonely vorig jaar een nominatie op voor de FD Gazellen Awards. De eerste schreden in het buitenland zijn gezet; het merk wordt verkocht in België en Finland. Eind dit jaar zullen de repen ook in Amerika in de winkel liggen.
Productie lastig te achterhalen
Een belangrijke stap op weg naar een echt slaafvrije reep werd vorig jaar gezet, toen Tony’s Chocolonely als eerste chocolademerk in de supermarkt een volledige gesegregeerde cacaoketen realiseerde. Bean-to-Bar, noemen ze dat. Een groot probleem in de chocolade-industrie is namelijk dat het heel moeilijk is om zicht te krijgen op de keten. Bijna geen enkel chocolademerk weet precies waar en onder welke omstandigheden zijn cacao wordt geproduceerd. Zelfs merken met een Fair Trade-label kunnen dat niet met zekerheid zeggen.
Mass balance
Dat komt door het principe van mass balance, wat betekent dat de cacaobonen van verschillende producenten op een hoop worden gegooid en doorverkocht aan handelaren. Boekhold: ‘De infrastructuur in Ghana en Ivoorkust, de twee landen die samen verantwoordelijk zijn voor 60 procent van de cacaobonenproductie, is niet ingericht op producenten die hun eigen bonen willen exporteren. In Ghana koopt de overheid alle bonen op om ze daarna als één standaardkwaliteit te verkopen. Wij hebben lang moeten onderhandelen met instanties om toestemming te krijgen voor het exporteren van onze eigen containers.’
Nauw betrokken blijven
Tony’s Chocolonely heeft meerjarige overeenkomsten gesloten met twee boerencoöperaties in Ivoorkust en Ghana. Daardoor zijn de coöperaties voor langere tijd verzekerd van afzet. ‘Wij doen er alles aan om een goede klant te zijn’, vertelt Boekhold. ‘We investeren in de coöperaties en ondersteunen hen bij het verbeteren van hun bedrijf. Nu produceren ze bijvoorbeeld maar 30 procent van wat mogelijk is. Ook op het gebied van het management kan er veel worden verbeterd. Pas als de boeren meer gaan verdienen hebben wij echt impact. Door nauw betrokken te blijven bij de coöperaties kunnen we garanderen dat geen gebruik gemaakt wordt van dwang- of kinderarbeid. Makkelijk is dat niet. Pas over vijf jaar zitten onze boerenorganisaties op het niveau dat wij willen. En dan rijden ze echt niet allemaal in een Mercedes; het betekent niet meer dan dat de boeren boven de armoedegrens zitten.’
Verschuilen achter de keten
Slaafvrij is de chocolade-industrie nog lang niet, maar Tony’s Chocolonely laat wel zien dat het mogelijk is. Te vaak verschuilen grote merken zich achter de complexiteit van de keten, vindt Boekhold: ‘Het is te makkelijk om te vertrouwen op keurmerken of het probleem af te schuiven op overheden. Pas als je weet wat er in je product gaat, kun je zelf actie ondernemen.’
Meer uitdagers
Tony’s Chocolony is niet de enige partij die slaafvrije chocolade probeert te maken. Er timmeren inmiddels meer bedrijven aan de weg. Zoals het Nederlandse bedrijf Chocolatemakers, dat naast het betalen van een eerlijke prijs aan de cacaoboeren ook de bedrijfsvoering zo duurzaam mogelijk insteekt. Vorig jaar werd er zelf weer een lading cacaobonen middels een zeilschip naar Amsterdam verscheept. Dat leverde dus CO2-neutrale cacaobonen op die vanuit hun eigen fabriek in Amsterdam tot chocoladerepen verwerkt zijn.
