Hemelbestormer Joost de Kluijver: ‘We zijn de paria in de duurzaamheidswereld’

Bijna tien jaar geleden zag Joost de Kluijver hoe ze in Afrika met afval omgingen. Hij zag enorme smeulende vuilnisbelten in de Ghanese hoofdstad Accra en ontdekte dat nog niet één procent van het elektronische afval er werd gerecycled.

De Kluijver zag er brood in, al zou het een paar jaren duren voordat hij een goed circulair business model had ontwikkeld. In eerste instantie wilde hij met Closing the Loop afgedankte mobieltjes in Afrika inzamelen en er dan hier in Europa de vaak zeldzame metalen uithalen. Goud bijvoorbeeld, al geloofde hij nooit dat hij er zelf goud mee zou verdienen. ‘Daar was het mij nooit om te doen.’

Waarom afgedankte elektronica en waarom jij?

‘Na mijn master business studies ben ik eerst consultant geweest. ‘Ik heb echt 2,5 jaar geprobeerd om mee te draaien in het systeem. Maar het hele idee dat een manager je vertelt hoe je moet rapporteren en hoe je iets moet doen, zonder in te spelen op je persoonlijke kwaliteiten, dat werkt voor mij niet.’

Ik heb min of meer uit noodzaak zelf een bedrijf opgezet

‘Daarna heb ik geprobeerd te ondernemen. Bij Accenture was ik betrokken bij het opzetten van de duurzaamheidspoot. Dat was best leuk, maar toen kwam de crisis van 2008. Ze verdienden er nog niet echt geld mee, dus toen hield het op. Ik begreep dat destijds wel, al vond ik het tegelijkertijd ook wat kortzichtig.’

‘Ik heb min of meer uit noodzaak zelf een bedrijf opgezet. Omdat ik als student jarenlang telefoons verkocht als bijverdienste, kende ik die wereld al een beetje. Mijn vriendin werkte voor een bedrijf in Afrika dat educatieve sms-diensten leverde. Toen zij onder andere daarvoor naar Oeganda en Tanzania ging, mocht ik mee en daar ontstond het idee voor Closing the Loop.’

Hoeveel kans op succes gaf je jezelf toen je begon?

‘Zo kijk ik niet. Ik kan weinig met ondernemers die met utopische visies voor 2050 komen en dan zeggen dat er voor die tijd wel allerlei dingen moeten veranderen. Dat we met zijn allen pijn moeten lijden om te bereiken dat we de aarde leefbaar houden. Mensen associëren het begrip duurzaamheid daardoor met iets negatiefs.’

‘Ik begon in 2012 met Closing the Loop omdat ik waarde wilde creeëren, net als elk ander bedrijf. Ik wil niet ondernemen voor een schouderklopje. Ik wil meedraaien in de gewone economie, waar de wetten van vraag en aanbod heersen. Ik zie mezelf wat dat betreft ook helemaal niet als visionair.’

Ik geloof niet in het maken van een eindplaatje (…) Je moet gewoon beginnen

‘Ik geloof niet in het bedenken van een eindplaatje en dan terug redeneren welke stappen daarvoor nodig zijn. Dat werkt helemaal niet. Het kost bovendien ook te veel tijd. Je moet gewoon beginnen.’

‘Waar ik gaandeweg wel achter ben gekomen, is dat het verschepen van afval van het ene land naar het andere nog altijd gênant ingewikkeld is. Bovendien is het verschrikkelijk duur. Zeker nu de containertarieven, ook voor afval, omhooggeschoten zijn.’

Is de recycling van elektronica te betalen met het geld dat jullie verdienen door die metalen terug te winnen?

‘Nee, in de Afrikaanse telefoontjes zitten, naast een hoop plastic, vaak minder metalen dan in de onze. Daarom financieren we ons inzamelwerk sinds 2016 op een andere manier. Onze zakelijke klanten kunnen de aanschaf van nieuwe elektronica (denk aan telefoons en laptops) via Closing the Loop ‘afval-neutraal’ maken.

‘Wij rekenen een fee om bijvoorbeeld die nieuwe telefoon van een medewerker te compenseren. Zo maken wij de huidige inkoopprocessen groener. En zo worden de apparaten die medewerkers gebruiken, symbolen van de waarden van hun werkgever.’

Er moet iets inzitten voor bedrijven om mee te doen. Groen moet leuk zijn

‘Wij houden het naar onze klanten simpel. Wij zeggen niet dat iets niet mag, of dat je onverantwoord bezig bent. Wij werken feitelijk heel commercieel. Er moet iets inzitten voor bedrijven om mee te doen. Groen moet leuk zijn. Niet alleen maar dat vingertje dat steeds wijst dat je iets fout doet.’

‘Zo praten we ook met telefoonfabrikanten. Ze zien natuurlijk zelf ook dat ze allemaal dezelfde zwarte staven verkopen. Het enige dat een beetje kan afwijken is de camera. Voor hen kan het heel aantrekkelijk zijn om zich te onderscheiden door hoe ze omgaan met hun duurzaamheidsclaims.’

Jullie hebben klanten als ABN Amro, KPMG en de Nederlandse overheid. Maar ik kwam Apple of Samsung nog niet tegen…

‘Met Samsung hebben we een pilot gedraaid. Ik kan er nog niet veel over zeggen, maar er zitten een paar grote dingen in de pijplijn. We hebben nu grote klanten als Ingram Micro in Amerika, een universiteit in Zweden en een Duits IT-bedrijf. Maar volgend jaar gaan we groot uitrollen in een paar landen.’

‘Verder werken we inmiddels voor een aantal publieke organisaties en voor banken en consultants in Europa, Amerika en Australië. En we werken we met een aantal kleinere telefoonproducenten, zoals Fairphone. Ik heb het echt het idee dat we met Closing the Loop in een volgende fase aan het komen zijn.’

Waarom weet ik dat dan niet als consument?

‘Omdat we ons niet op consumenten richten. We doen ook bijna niks aan marketing, want het is heel ingewikkeld om uit te leggen wat wij doen. Ik wil niet, zoals veel andere duurzame bedrijven doen, roepen van ‘Geef mij geld en dan ga ik de wereld redden”. Dat is namelijk een hele slechte propositie.’

‘Overigens wordt het ons wel eens kwalijk genomen, dat we proberen te denken als de eerste de beste tandpastaproducent. Sommigen vinden dat wij te dicht tegen de commercie aanschurken, dat we te veel begrip hebben voor de grote bedrijven. Wat dat betreft zijn we een beetje de paria in de duurzaamheidswereld.’

Je wil het systeem veranderen. Nooit het gevoel dat het te langzaam gaat?

‘Iedere dag. Het is continu pijn lijden, want ik ben erg ongeduldig. Very very very impatient, schreef een klant ooit in mijn beoordeling. Maar het is ook leuk dat het moeilijk is. Het bewijst dat we iets unieks doen, dat we een eigen visie hebben.’

‘Weet je, we zijn nog altijd het enige bedrijf op de hele wereld dat dit doet. Met zeven mensen op het hoofdkantoor, een mannetje of twaalf in Afrika die de boel daar voor ons coördineren, en verder zo’n 3000 mensen die afval voor ons inzamelen. We focussen ons nu op Ghana en Nigeria, maar we hebben ook projecten in zes andere landen.’

Feitelijk zijn wij de mondiale experts in een achterlijk kleine niche

‘Ik ben heel trots op onze legacy. Kijk wat we in bijna tien jaar hebben bereikt. We schrijven zwarte cijfers, we bepalen zelf onze regels en hebben een circulair businessmodel ontwikkeld dat klanten blij maakt én dat de reductie van afval financiert. Feitelijk zijn wij de mondiale experts in een achterlijk kleine niche. We zijn vaak aan het lijden, maar er wordt bij ons ook veel gelachen hoor.’

Je bent nu bijna 10 jaar ceo. Wanneer draag je het stokje over?

‘Ik denk dat mijn tijd nog maar heel kort is. Als we volgend jaar die grote stap gaan maken heb je, denk ik, niet zoveel meer aan iemand als ik. Dan komt Closing the Loop in een volgende fase en heb je meer een manager nodig.’

‘Oorspronkelijk wilde ik, dat was mijn plan, die grondstoffen in Afrika zelf uit de elektronica halen. Dat komt nu binnen bereik. Je kunt het daar nu lokaal gaan opbouwen, omdat we de businesscase rond hebben. Ik kan me heel goed voorstellen dat ik daar straks bij betrokken ben.’

80 procent van ons afval steken we ook hier in Europa nog in de fik

‘Wij proberen lokale overheden daar in hun waarde te laten. Nieuwe manieren te zoeken om dingen voor elkaar te krijgen. We moeten Afrika niet neerzetten als een continent waar van alles mis is. Want juist omdat ze bepaalde fouten die wij gemaakt hebben niet herhalen, kunnen ze daar leapfroggen.’

‘In Europa vinden we ons met onze recyclingaanpak al heel wat. Maar 80 procent van ons afval steken we ook hier nog in de fik. Niet op de vuilnisbelt, zoals in Accra, maar in een verbrandingsoven. Wij werken eraan dat ze in Afrika in één keer een grote stap kunnen zetten.’