Geen producten in de winkelwagen.
Van den Bosch, gespecialiseerd in ondernemingsrecht, analyseerde zo’n 600 publieke jaarrapportages, duurzaamheidsverslagen en governance-verslagen van Europese beursgenoteerde ondernemingen, tussen 2014 en 2019. Op basis van uitgebreid literatuuronderzoek ontwikkelde ze een kader om duurzaamheid beter te integreren in de risico-governance.
Vaak zijn de rapportages nog erg oppervlakkig, constateert Van den Bosch in haar proefschrift Business at risk: The governance and disclosure of sustainability risks. Ze pleit daarom voor meer ondernemingsspecifieke informatie in de rapportages.
Om beursgenoteerde bedrijven daartoe te bewegen is volgens haar een combinatie van hardere en zachtere wetgeving nodig. ‘Echte knelpunten kun je wegnemen met wat hardere verplichtingen, bijvoorbeeld via due diligence. Op andere punten kun je ondernemingen prikkelen en stimuleren met zachtere wetgeving, zoals met EU-standaarden en corporate governance-codes.’
Aanvankelijk volgde Steffie van den Bosch de opleiding bedrijfseconomie aan Tilburg University. Na een master finance volgden nog een bachelor en master ondernemingsrecht, eveneens in Tilburg. In haar daaropvolgende student-assistentschap voelde ze zich zodanig als een vis in het water dat ze de aangeboden promotieplek met beide handen aannam. ‘Ik vind vooral de combinatie bedrijfseconomie en ondernemingsrecht leuk. Dus toen ze vroegen of ik een proefschrift wilde schrijven dacht ik: ja, als dat een scriptie tot de macht tien is, dan past dat wel bij me.’
In april 2021 nam de Europese Unie de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) aan. Die verplicht bedrijven op termijn om te rapporteren over de impact van hun activiteiten op mens en milieu. De CSRD-richtlijn staat ook centraal in de Green Deal van de Europese Unie en moet leiden tot betere en transparantere duurzaamheidsinformatie.
Was het zo beroerd gesteld met het duurzaamheidsbeleid van ondernemingen?
Steffie van den Bosch: ‘Risico-governance kan voor bedrijven nogal een jungle zijn, waardoor het moeilijk is om te bepalen waar ze moeten beginnen. Bedrijven hebben vaak wel een beleid op duurzaamheid, maar geven daar vervolgens nauwelijks concrete informatie bij.’
‘De ondernemingen die in 2014 voorop liepen, ontwikkelden zich sindsdien vrij stabiel, terwijl veel achterblijvers vooral sinds 2017 duidelijk een inhaalslag maakten. Dat jaar was een keerpunt in de rapportages van duurzaamheidsrisico’s, onder meer door Europese richtlijnen zoals de TCFD.’
Merk je ook grote verschillen in aanpak tussen landen en industrieën?
‘Frankrijk kent een vrij harde due diligence, sinds de invoering van de loi de vigilance in 2017 (een wet die bedrijven een zogeheten waakzaamheidsplicht oplegt, red.). De nadruk ligt er vooral op inhoudelijke verplichtingen, terwijl Engeland zich meer richt op het belang van transparantie.’
‘Met alleen transparantie kun je het doel niet bereiken, maar het is wel een belangrijke voorwaarde. Daarom wil ik in de toekomst zeker nog op zoek naar het antwoord op de vraag welke van die benaderingen het meest effectief is.’
Pas als de governance in orde is, kun je ook stappen zetten op andere gebieden
In hoeverre dragen jouw bevindingen bij aan verbetering van de duurzaamheidsrapportages?
‘Bedrijven zien vaak een golf van nieuwe regelgeving op zich afkomen. Mijn risico-governance-raamwerk bevat maatregelen die je in je interne organisatie kunt nemen om goed voorbereid te zijn. De rapportage is in feite een verslaglegging van wat zich afspeelt binnen je onderneming. Die moet altijd het resultaat zijn van het proces. Ik denk dat mijn kader daarin van praktisch belang kan zijn voor ondernemingen.’
Je moet niet zomaar lukraak beginnen, maar het is belangrijk om prioriteiten te stellen?
‘Ik noem mijn kader ook het integreren van duurzaamheid in risico-governance. Vaak zie je de afkorting ESG, dus Environmental, Social and Governance. Ik zou die volgorde graag omdraaien: je moet beginnen bij de governance, want dat is de basis binnen je organisatie. Pas als je die op orde hebt, kun je effectief je sociale en milieugerelateerde beleid, doelen en risicomanagement uitvoeren.’
Terwijl ESG wereldwijd een hot topic is, zet jij daar kanttekeningen bij?
‘Je ziet het in mijn proefschrift inderdaad niet veel terugkomen. Ik hou het meer bij corporate sustainability. Mijn kader gaat echt over de governance. Pas als die in orde is, kun je ook stappen zetten op die andere gebieden. Duurzaamheid moet niet door de pr-afdeling of hippie-achtige types binnen de onderneming worden uitgevoerd, het moet eigenlijk in de vezels van elke afdeling zitten.’
Corona heeft, net als de oorlog in Oekraïne, de discussie versneld over de rol van bedrijven in de maatschappij
Bij het integreren van duurzaamheidsdoelen denk je al gauw aan de lange termijn. Is de korte termijn inderdaad minder van belang?
‘In de corporate governance-codes en ondernemingsrecht ligt er veel nadruk op langetermijn-waardecreatie. Dat is logisch en dat willen we ook bereiken. Tegelijkertijd denk ik dat het een combinatie is van lange én korte termijn. Ik denk dat je er met alleen een langetermijnvisie niet komt; je moet ook oog hebben voor de wereld om je heen en ook de negatieve directe effecten van je onderneming op mens, milieu en planeet meenemen in je organisatie.’
Want als je de wereld om je heen veronachtzaamt…
‘Er zit een belangrijk verschil tussen oog hebben voor de lange termijn en het daadwerkelijk internaliseren van externaliteiten. In reactie op een EY-duurzaamheidsrapport uit 2020 wezen vier Harvard-professoren op de keerzijden van een te eenzijdige focus op de lange termijn. Zo heeft in het verleden de maffia lang kunnen overleven, omdat ze ‘kortetermijndenken schuwde en op de lange termijn keek’. Dus dat is niet altijd aan te raden. Zeker in deze tijd denk ik dat het voor ondernemingen zelf steeds belangrijker is om die mee te wegen in hun beslissingen en bedrijfsvoering.’
Welk effect heeft de coronapandemie gehad op je onderzoeksproces?
‘Corona viel net buiten de onderzoeksperiode. Maar het heeft wel, net als de oorlog in Oekraïne, de discussie versneld over de rol van bedrijven in de maatschappij. Juist de afgelopen maanden is dat proces in een stroomversnelling geraakt. Ondernemingen moeten bepaalde antennes uitzetten om te weten wat er in hun omgeving aan de hand is. Ze moeten veel stakeholders dienen. Het blijft volgens mij relevant om dingen nader te onderzoeken.’
Aanbevelingen van Steffie van den Bosch om duurzaamheid te integreren in de bedrijfsvoering:
- Verwerk zoveel mogelijk bedrijfsspecifieke informatie in je duurzaamheidsrapportages. Zo verbeter je je risico-governance.
- Wees ook zo concreet mogelijk over de duurzaamheidsdoelen van de onderneming, het beoordelen van de risico’s en de kansen die duurzaamheidsbeleid biedt.
- Een integrale en transparante aanpak vergroot de betrokkenheid van alle stakeholders. Hoe meer duurzaamheid in het DNA van je bedrijf zit, hoe kleiner de kans op ‘greenwashing’.
Lees meer over duurzaamheid:
- Dit zijn de 25 meest duurzame bedrijven van Nederland in 2022
- Waarom we volgens Werner Schouten (24) hopeloos achterlopen met verduurzamen
- Klimaatpositief worden als bedrijf? Dat is nog best een uitdaging
