1. Wat is er precies aan de hand?
De Zweedse vakbond IF Metall en autobouwer Tesla zijn het niet eens geworden over een cao. Daarop legden op 27 oktober zo’n 130 medewerkers van tien Tesla-werkplaatsen in Zweden het werk neer. IF Metall vindt dat Tesla het Zweedse model ondermijnt door geen collectieve loonafspraken te maken. Dat doet het bedrijf van Elon Musk overigens nergens ter wereld.
De actie kreeg bijval van werknemers uit andere sectoren in Zweden. Andere automonteurs weigeren aan Tesla’s te sleutelen, het havenpersoneel heeft Tesla de toegang tot alle Zweedse havens ontzegd, postbodes bezorgen geen pakketjes meer bij Tesla-vestigingen en schoonmakers maken de kantoren van Tesla niet meer schoon.
Door de collectieve acties kunnen elektrische auto’s geleverd worden aan Zweedse kopers. Volgens geruchten zou Tesla de staking hebben willen omzeilen door de auto’s via Denemarken te leveren. Daarop riep IF Metall zijn Deense collega’s op om ook actie te ondernemen, als steunbetuiging voor de al ruim een maand durende stakingen.
De grootste vakbond van Denemarken heeft aangekondigd binnen twee weken te stoppen met het lossen en transporteren van Tesla-auto’s bestemd voor de Zweedse markt. En ook de Deense autovakbond doet mee uit solidariteit. Een van de grootste Noorse vakbonden heeft zich ook aangesloten bij de acties tegen Tesla: ze geven Musk 20 december als ultimatum. Tekent Tesla niet met hun Zweedse collega’s, dan blokkeren ze de levering van Tesla’s aan hun buurland.
Tesla spande op zijn beurt een rechtszaak aan tegen het transportagentschap, zeg maar de rdw, van de Zweedse overheid. Door de stakingsactie bij de posterijen ontving het bedrijf geen kentekenplaten voor nieuwe auto’s in Zweden. Een Zweedse rechter oordeelde maandag dat het agentschap de kentekens rechtstreeks aan Tesla moet leveren. Een tussentijdse overwinning voor de automaker.
2. Wat eisen de vakbond(en)?
IF Metall en Tesla praten al jaren over een cao. De moeizame onderhandelingen begonnen vijf jaar geleden, vanaf het moment dat Tesla zich in Zweden vestigde. Tot nu toe zonder resultaat.
IF Metall noemt de houding van Tesla problematisch. De vakbond vindt dat het personeel van de autofabrikant dezelfde arbeidsvoorwaarden verdient als werknemers in andere sectoren. Ze hebben recht op een eerlijke en veilige werkomgeving.
De vakbond benadrukt ook dat Tesla op gelijke voet moet concurreren met andere bedrijven in Zweden. Bijna negen op de tien Zweden valt onder een cao, de Tesla-werknemers niet. Daardoor verdienen ze minder dan andere collega’s uit de auto-industrie.
3. Hoe denkt Elon Musk erover?
Tesla in Zweden mag zelf geen collectieve afspraken maken, aldus bemiddelaar Kurt Eriksson. ‘Het zijn orders van Elon Musk’, zegt Eriksson tegen de krant Dagens Industri. Volgens hem heeft heeft het dochterbedrijf geen enkele handelingsvrijheid.
Musk plaatste eind november een bericht op X waarin hij de Zweedse staking ‘krankzinnig’ noemde, omdat de levering van nieuwe Tesla’s wordt geblokkeerd. Verder hield hij zich op de vlakte.
In een verklaring zegt Tesla: ‘Het is jammer dat IF Metall deze maatregelen heeft genomen. Tesla volgt de Zweedse arbeidsmarktregels, maar heeft er net als andere bedrijven voor gekozen geen collectieve overeenkomst aan te gaan. We bieden al gelijkwaardige of betere overeenkomsten dan die onder collectieve onderhandelingen vallen en zien geen reden om een andere overeenkomst te ondertekenen.’
4. Wat staat er op het spel?
IF Metall heeft sinds 1993 al niet meer gestaakt. ‘Een situatie als deze hebben we in geen dertig jaar gezien. Er staat veel op het spel’, aldus Jens Lundberg van Landsorganisationen, de overkoepelende Zweedse vakbond, tegen het FD.
De aandacht voor de stakingsactie heeft alles te maken met het Zweedse model. In Zweden is de arbeidsmarkt grotendeels zelfregulerend. Er is bijvoorbeeld geen wettelijk minimumloon. De regels over lonen en arbeidsvoorwaarden worden bepaald door collectieve overeenkomsten tussen vakbonden en werkgeversorganisaties. Ongeveer 90 procent van alle werknemers in Zweden valt onder zo’n cao.
Het systeem werkt naar behoren, vinden zowel werknemers als werkgevers. Maar het Zweedse model werkt alleen als beide partijen zich committeren. De weigering van Tesla kan het hele model ondermijnen, vrezen Zweedse vakbonden.
5. Hoe gaat dit aflopen?
Vakbond IF Metall is vastbesloten actie te blijven voeren totdat een overeenkomst is bereikt met Tesla. Een einde van de staking lijkt vooralsnog niet in zicht.
De automaker lijkt de havenblokkades te willen omzeilen. Nieuwe Tesla’s zouden nu via de weg Zweden in worden gebracht. Voor kopers blijven de gevolgen voorlopig dus beperkt tot enige vertraging bij de levering.
Maar als hun Tesla onderhoud nodig heeft, hebben bezitters toch een probleem. Er is in Zweden geen monteur die eraan wil sleutelen. Als de impasse aanhoudt, kunnen steeds meer Tesla’s stil komen te staan. Op dit moment staan er 51.617 Tesla’s op kenteken in Zweden.
Lees ook: Elon Musk maakt er bij X net zo’n zooitje van als zijn voorgangers bij Twitter
